Fractal

‘‘Ποια είναι καλή ζωή; Ποιο το αντίθετό της; Σ’ αυτά τα ερωτήματα, ούτε δυο άνθρωποι, δε θα δώσουν την ίδια απάντηση’’.

Γράφει ο Άγγελος Πετρουλάκης //

 

Σαλμάν Ρουσντί: “Ο χρυσός οίκος” Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας, Εκδόσεις Ψυχογιός

 

Τον Ρούσντι, ο αναγνώστης, πρέπει να τον προσεγγίζει με ιδιαίτερη προσήλωση και προετοιμασμένος για πολλά απρόβλεπτα. Επίσης θα πρέπει να έχει στο πίσω μέρος τού μυαλού του, πως πρόκειται για έναν συγγραφέα μάλλον αιρετικό, με ιδιαίτερο στιλ γραφής και ασυνήθιστη ευφυΐα.

Domus Aurea – Χρυσός Οίκος ήταν το ανάκτορο του Νέρωνα στην καρδιά της Ρώμης, τον 1ο αιώνα.

Τον Domus Aurea – Χρυσό Οίκο τον συναντάμε ξανά στον Γκαμπριέλε Ντ’ Ανούντσιο, ως σπίτι τού ευκατάστατου ηδονοθήρα Αντρέα Σπερέλι.

Τον συναντάμε επίσης και ως τίτλο τού τελευταίου μυθιστορήματος του Σαλμάν Ρούσντι. Είναι η κατοικία ενός σύγχρονου Νέρωνα, του Ιούλιου Γκόλντεν, στη Νέα Υόρκη τής εποχής μας, εντός της οποίας κινείται ένας άλλος κόσμος, στον οποίο «Η ηθική μετριέται με βάση τον χρυσό».

Απ’ αυτό το σπίτι – σύγχρονο ανάκτορο, ο επινοημένος Ιούλιος Γκόλντεν, ο οποίος «…έφτασε στη Νέα Υόρκη από κάποια μακρινή χώρα» ως «μη εστεμμένος βασιλιάς», κυβερνά τις ζωές τών απογόνων του, αλλά και τις ζωές πολλών άλλων, στήνοντας μια ιδιότυπη αυτοκρατορία. Κύριο χαρακτηριστικό του το ότι «…ήταν υπερβολικά πλούσιος και συνεπώς απόλυτα αποδεκτός».

 

Μοχλός εξουσίας το χρήμα. Όχι, όμως, και μοχλός ευτυχίας. Γιατί η ζωή απαιτεί και πολλά άλλα. Όσοι δοκιμάστηκαν, όπως ο Ιούλιος Γκόλντεν, έστω αργά, γνωρίζουν πως κάποια από τα βασικά στοιχεία της είναι η αγάπη, η αλληλεγγύη και η σεμνότητα. Ο Ρούσντι, με τον δικό του τρόπο, θα θέσει το κεντρικό ερώτημα που γεννά το βιβλίο:

 «Ποια είναι καλή ζωή; Ποιο το αντίθετό της; Σ’ αυτά τα ερωτήματα, ούτε δυο άνθρωποι, δε θα δώσουν την ίδια απάντηση».

Θέτοντας αυτό το ερώτημα, ο συγγραφέας, ανοίγει πολλά παράθυρα στα αντίθετα της ‘‘χρυσής ζωής’’ για τον απλό λόγο: ο ίδιος έχει δοκιμαστεί και γνωρίζει καλά την ουσία τής ζωής. Γνωρίζει, επίσης καλά, τα υπόγεια διαμερίσματα του ραγδαίου πλουτισμού και έντεχνα φωτίζει το παρελθόν των ‘‘ηρώων’’ του.

Κάτω από τη χλιδάτη Νέα Υόρκη υπάρχει η απέραντη Ινδία (άλλωστε ο Ρούσντι είναι ινδικής καταγωγής), οι ιδανικές συνθήκες μαύρου πλουτισμού και το έγκλημα. Για όλα θα πληρώσει ο σύγχρονος Νέρωνας. Η θεία δίκη, έστω αργά, θα τον επισκεφθεί, ζητώντας του με τον σκληρότερο τρόπο την επιστροφή τών τόκων.

Με την ειρωνεία που αγγίζει τα όρια του σαρκασμού, ο Ρούσντι, όχι μόνο ξύνει την επιφάνεια των πραγμάτων, αλλά σκάβει βαθιά κάτω απ’ αυτήν αποκαλύπτοντας και απογυμνώνοντας τα κοινωνικά δεδομένα και καυτηριάζοντας όλα όσα κάνουν την κοινωνία μας να ζει την παράκρουση και την παρακμή:

«Είμαστε τόσο διαιρεμένοι, τόσο εχθρικοί απέναντι στον άλλον, τόσο υποκριτές και αλαζόνες, τόσο βουτηγμένοι στον κυνισμό, που ονομάζουμε τη μεγαλομανία μας ιδεαλισμό».

 

Σαλμάν Ρουσντί

 

Ο άνθρωπος σύμβολο της χρυσοθηρίας, με το επινοημένο όνομα Νέρων ή Ιούλιος Γκόλντεν, (που κάποιοι μπορούν να δουν στο πρόσωπό του και πολιτικές προσωπικότητες), πέρα από το σκοτεινό παρελθόν του, προβληματίζει τον αναγνώστη και με τη συγκρότηση του μύθου του, με τον συγγραφέα να επικαλείται τον εμβληματικό πια (για το Ολοκαύτωμα) ιταλοεβραίο συγγραφέα Πρίμο Λέβι: ¨Αυτός είναι ο πιο άμεσος καρπός της εξορίας, του ξεριζωμού: η υπεροχή του ψεύδους επί του πραγματικού».

Μια άλλη ταυτότητα, γιατί το παρελθόν πρέπει να μείνει θαμμένο. Μένει όμως; Και μέχρι πότε;

Ο Ρούσντι, μέσα από την ευφυέστατη μυθοπλασία του, έχει την άποψη πως ‘‘όλα εδώ πληρώνονται’’.  Ο Νέρων θα τιμωρηθεί, θα δει τους γιους του να χάνονται ο ένας μετά τον άλλον. Η ευτυχία του δεν ήταν ποτέ ευτυχία. Ήταν μια κατάσταση ζωής φορτωμένη μοναξιά κι εγωισμό. Σε μια κοινωνία ανοιχτή σε όλα, αλλά κλειστή στις ευαισθησίες τής ψυχής, που σχεδόν τα πάντα τα μετρά με τις οικονομικές δυνατότητες των ατόμων και τα κέρδη, εκείνος ζει την εγωιστική του απομόνωση, αντλώντας ψήγματα απατηλής χαράς από την διεκδίκηση της ηδονής, κυνικά αγορασμένης.

«Στον αιώνα μας, αιώνα των έντονα αμφισβητούμενων πραγματικοτήτων, δεν είναι εύκολο να συμφωνήσουμε τι συμβαίνει ή συνέβη στ’ αλήθεια, πια είναι η υπόθεση, πόσο μάλλον το ηθικό δίδαγμα ή το νόημα αυτής ή όποιας άλλης ιστορίας», υποστηρίζει ο Ρούσντι, κάτι που κατ’ επανάληψη έχει τονίσει και στα προηγούμενα βιβλία του.

‘‘Συμμάχους’’, ο Ρούσντι, αναζητά τόσο στους συγγραφείς τής αρχαίας Έλλάδας, όσο και της Ρώμης. Άλλωστε ο Πετρώνιος και ο Απουήλιος περιέγραψαν μια κοινωνία με πολλές ομοιότητες με την κοινωνία μας. Η κοινωνία τού σύγχρονου Νέρωνα είναι αυτή που πρέπει να λατρέψει το δολάριο.

«Αν η Αμερική θέλει να γίνει αυτό που έχει τη δυνατότητα να είναι, αυτό που ονειρεύεται να είναι, πρέπει ν’ αποστρέψει το βλέμμα από τον Θεό και να κοιτάξει προς το δολάριο. Η δουλειά της Αμερικής είναι οι επιχειρήσεις…»

 

 

Μπάιρον, Αντόρνο και μια δεκάδα ακόμα διανοούμενοι όλων των εποχών, θα επιστρατευτούν με θαυμαστή δεξιοτεχνία από τον Ρούσντι για να στηρίξουν την εξέλιξη του μύθου και να αποδείξουν πόσο μάταιο είναι το εφήμερο. Μαζί τους και το απαραίτητο στοιχείο μιας ‘‘χρυσής’’ ιστορίας: Ο παράγοντας ‘‘γυναίκα’’. Τον κυριότερο ρόλο, απ’ όλες τις γυναίκες που εμφανίζονται στον «Χρυσό Οίκο», τον παίζει μια κατατρεγμένη, αλλά εντυπωσιακής εμφάνισης, Ρωσίδα, η Βασιλίσα, η οποία αφηγούμενη τη ζωή της, ξεκαθαρίζει και τις προθέσεις της:

«Η φτώχεια είναι αηδιαστική κατάσταση και το ν’ αποτύχεις να βγεις απ’ αυτήν είναι επίσης αηδιαστικό. Ευτυχώς εγώ αρίστευσα σε όλα και σωματικά και πνευματικά κι έτσι κατάφερα να έρθω στην Αμερική και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό, αλλά επίσης ξέρω ότι η παρουσία μου εδώ είναι ο καρπός του δικού μου μόχθου, επομένως στην πραγματικότητα δεν υπάρχει κανείς που πρέπει να ευχαριστήσω. Αφήνω το παρελθόν πίσω και είμαι ο εαυτός μου σ’ αυτό το μέρος, φορώντας αυτά τα ρούχα τώρα. Το παρελθόν είναι μια τσακισμένη βαλίτσα από χαρτόνι γεμάτη φωτογραφίες πραγμάτων που δεν επιθυμώ να δω πια. Για τη σεξουαλική κακοποίηση δε θα μιλήσω, παρόλο που συνέβη. Υπήρξε ένας θείος μετά και το διαζύγιο των γονιών μου υπήρξε ένας φίλος της μητέρας μου. Κλείνω τη βαλίτσα…»

Κάτω από τον τίτλο τού βιβλίου τού Ρούσντι κρύβεται ένα επικό μυθιστόρημα για τη σύγχρονη Αμερική, με δυο πόλους: Την Αμερική τού Ομπάμα και την Αμερική τού Τραμπ. Το ενδιάμεσο μεταξύ των εκλογών του 2008 και του 2016. Προφητικό βιβλίο; Ίσως.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top