Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Επιστροφή στην πατρίδα και σε αρχαίες πληγές
08/01/2020, 10:43 πμ

Επιστροφή στην πατρίδα και σε αρχαίες πληγές

Γράφει η Χρύσα Σπυροπούλου //

 

«Η επιστροφή» της Πέρσας Κουμούτση, εκδ. Μεταίχμιο 2019

 

Η Πέρσα είναι γνωστή για το συγγραφικό αλλά και το μεταφραστικό της έργο. Μας σύστησε πολλούς Αιγύπτιους, αλλά και άλλους αραβόφωνους συγγραφείς. Μεταφράζει ποίηση και πεζογραφία και αποκαλύπτει έναν διαφορετικό πολιτισμό και τρόπο σκέψης. Η ίδια, αφού γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Κάιρο, δέχτηκε την επίδραση της περιρρέουσας ατμόσφαιρας, και γι’ αυτό ο κόσμος των Ελλήνων της διασποράς είναι έντονος στα έργα της. Ιδιαιτέρως η νοσταλγία για ό,τι πέρασε, για τις αντιθέσεις ανάμεσα στο οικείο και το ξένο, που, κάποια στιγμή, θα γίνει κομμάτι της ιστορίας της, όπως αυτή προβάλλεται μέσω της μυθοπλασίας και των ηρώων της.

Το πρόσφατο βιβλίο της έχει τον τίτλο Επιστροφή. Επιστροφή στην πατρίδα, αυτή τη φορά όμως ο ήρωας, ο Αλέξανδρος, γόνος μεγαλοαστικής οικογένειας της Θεσσαλονίκης, επιστρέφει από τη Γερμανία, το Βερολίνο, όπου ζούσε και εργαζόταν. Έχει έναν διαλυμένο γάμο, μια διαλυμένη σχέση, που ήταν αδιέξοδη από την αρχή, και ένα τραύμα από την απώλεια του γιού του. Είμαστε στο 1939, λίγο πριν το ξέσπασμα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, σε μια εποχή ταραχών και ανακατατάξεων παγκοσμίως. Ο Αλέξανδρος ειδοποιείται να έρθει στη Θεσσαλονίκη, για να παρευρεθεί στο άνοιγμα της διαθήκης του πατέρα του, του αυταρχικού πατέρα, ο οποίος ήταν καταπιεστικός όχι μόνο με τα παιδιά του, αλλά και με την σύζυγό του. Στη Θεσσαλονίκη, θα συναντήσει τον αδερφό του, τον Παντελή, που έχει παντρευτεί την Μαριάννα, την παλιά αγαπημένη του, και την κόρη της, από τον πρώτο της γάμο, την Δάφνη. Είναι δεσποτικός, όπως και ο πατέρας του, και ερωτευμένος και αυτός με την θετή του κόρη. Οι μέχρι τότε ισορροπίες ανατρέπονται, και η νεαρή φοιτήτρια, γίνεται το μήλο της έριδος για τα δύο αδέλφια, τα οποία, ούτως ή άλλως, είναι ανταγωνιστικά μεταξύ τους.

Πρωταγωνιστικό ρόλο, όμως, στην ιστορία παίζει και το ίδιο το πατρικό καθώς και το εφηβικό δωμάτιο. Η πολυθρόνα της αδύναμης μητέρας του Αλέξανδρου ανακινεί εικόνες από το παρελθόν, τον ωθεί να θυμηθεί την παιδική του ηλικία, με τη μητέρα να τον συνοδεύει στο σχολείο.

Και ενώ η ανδρική παρουσία φαίνεται πιο έντονη και γίνεται κινητήριος δύναμη για να προχωρήσουν τα γεγονότα, η γυναικεία, (η Αθηνά, η Δάφνη, η Ελίζα, η Μαριάννα), κινητοποιούν τα συναισθήματα και επηρεάζουν τα πράγματα στο περιορισμένο περιβάλλον. Για τον πρωταγωνιστή, ο έρωτας είναι συνώνυμο της προδοσίας, μία φενάκη.

 

Πέρσα Κουμούτση

 

Οι μεταβάσεις από τον έναν τόπο στον άλλο είναι γρήγορες, από τη Θεσσαλονίκη στην Αθήνα, με τους χαρακτήρες να ανταλλάσσουν απόψεις και να αποκαλύπτουν τις ιδέες και τις στάσεις τους απέναντι στα γεγονότα, κοινωνικά και πολιτικά. Οι περιγραφές για την αρχιτεκτονική των κτηρίων της Θεσσαλονίκης είναι χαρακτηριστικές, άλλωστε ο Αλέξανδρος είναι αρχιτέκτονας.

Η δυναμική των σχέσεων καθορίζεται από τα ανεκπλήρωτα όνειρα και τις ανολοκλήρωτες αγάπες(σ. 65), ενώ η επιθυμία του Αλέξανδρου να γράψει «αξιομνημόνευτο» βιβλίο μένει μετέωρη, προς το παρόν τουλάχιστον. Ποιος είναι ο ρόλος των συγγραφέων, ωστόσο; Διαβάζουμε στο ίδιο σημείο: « Οι συγγραφείς βρίσκονται σε σύγχυση, δεν κοιτάζουν εκεί που πρέπει να κοιτάξουν». Από την άλλη, τα πρόσωπα αναζητούν την ουσιαστική ζωή, αυτή που είναι συνδεδεμένη με το κοινωνικό σύνολο, ενώ κάποια στιγμή ο Αλέξανδρος αναρωτιέται για τη φύση του έρωτα. Την απάντηση σε αυτό το ερώτημα θα την δώσει η νεαρή Δάφνη, με τον ενθουσιασμό και την γοητεία της άγνοιας κινδύνου: «Έρωτας είναι η ίδια η υπέρβαση αφού οδηγεί το άτομο σε υπερβολές, σε ακραία συμπεριφορά (σ. 67).

Στην ιστορία, κάποιοι ήρωες είναι ρομαντικοί, μερικοί είναι παθητικοί. Άλλοι, πάλι, θέλουν να αλλάξουν τον κόσμο. Διαθέτουν κι αυτοί τις απόλυτες αλήθειες τους. Τώρα που ξέρουμε και μπορούμε να δούμε το παρελθόν με ψυχραιμία και χωρίς τους μύθους του, τους βλέπουμε με κατανόηση. Αποτελούν αυτοί, άλλωστε, την γνωστή νότα για τα ελληνικά σύγχρονα μυθιστορήματα και διηγήματα. Ευτυχώς η Πέρσα που δεν έπεσε στην παγίδα να δημιουργήσει το άσπρο- μαύρο, τον καλό και τον κακό. Οι χαρακτήρες είναι αυτοί που είναι, όπως και στη ζωή. Υπάρχουν αυτοί που διεκδικούν να πάρουν ό,τι έχεις και δεν έχεις, σαν να τους ανήκει, και εκείνοι που πάντα υποχωρούν και δέχονται να υποστούν ταπεινώσεις, αδύναμοι να αντιδράσουν.

Η αφήγηση είναι τριτοπρόσωπη και συχνά οι αναμνήσεις και τα φλας μπακ την εμπλουτίζουν, αποκαλύπτουν πτυχές του χαρακτήρα και της προσωπικότητας των ηρώων, κυρίως του πρωταγωνιστή, μέσω της ματιάς του οποίου προσεγγίζουμε τα πρόσωπα και τα γεγονότα.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top