Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ιχνηλατώντας γοργόνες και εικονογραφώντας μια ολόκληρη περίοδο της ελληνική ιστορίας
26/12/2023, 7:26 μμ

Ιχνηλατώντας γοργόνες και εικονογραφώντας μια ολόκληρη περίοδο της ελληνική ιστορίας

Γράφει ο Κωνσταντίνος Βασιλείου //

 

 

 

 

Ευδοκία Καραγιάννη «Η Γοργόνα θεά», εκδόσεις Ίαμβος, σελ. 163

 

Η συγγραφέας εικονογραφεί μια ολόκληρη περίοδο της Ελληνικής Ιστορίας. Είναι συνειδητή γνώστης της ουτοπίας, που κυριαρχούσε στα μεταλεξανδρινά χρόνια. Το κύρος που απέπνεε η μεγαλειώδης προσωπικότητα του στρατηλάτη Μακεδόνα φθειρόταν οσημέραι από τους ήσσονες διαδόχους του μέχρι την οριστική υποταγή στους Ρωμαίους κατακτητές.

Αληθή επιτύμβια μνημεία συντηρούν προνομιακά την εποχή της συντριβής. Η θεά Νέμεση διεμβόλισε τις παραβατικές συνειδήσεις και λειτούργησε ως εκδικητική λειτουργός του Ολύμπου. Τα τριακόσια χρόνια (323π.Χ. – 31 π.Χ.) που ακολούθησαν την τελευτή του Αλέξανδρου – αυτή η σχετικά παραμελημένη ιστορική περίοδος – επεσήμαναν την αντοχή του Ελληνισμού, παρ΄ όλες τις αυτοκτόνες αντιμαχίες των επιγόνων του μεγάλου Ηγέτη.

Η γοργόνα ήταν μυθικό όν, με το επάνω μέρος του σώματός της ανθρώπινο και το κάτω μέρος ουρά ψαριού. Είχε διάφορα ονόματα, όπως Δερκετώ ή Αταργάτις. Υποστηρίζεται, ότι η γοργόνα ήταν αδελφή του Μεγάλου Αλεξάνδρου που είχε πιεί το αθάνατο νερό και όταν συναντούσε πλοία ρωτούσε τους ναυτικούς: «Ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;». Αν της απαντούσαν θετικά αφήνονταν να συνεχίσουν το ταξίδι τους, ενώ αν της έλεγαν πως δεν ζούσε, τότε πετούσε ψηλά το πλοίο και βυθιζόταν. Σε πολλούς λαούς έχουν αναπτυχθεί μύθοι για τις γοργόνες, ως κακούς οιωνούς.

Η Ευδοκία Καραγιάννη στα αναφερόμενα επεισόδια παρεμβάλλει το πρόσωπο της γοργόνας, εμφανιζόμενο στις αμμουδιές, με διαφορετικό κάθε φορά όνομα. Επιπλέον η γοργόνα ερωτευόταν και γενικά φερόταν ως απλή γυναίκα, που χανόταν ξαφνικά στα νερά θαλασσών ή λιμνών ή ποταμών. Η πρωτοτυπία αυτή της συγγραφέως, με την οποία τοποθετεί την γοργόνα, ως μια θνητή, δικαιολογείται από τον μυθικό χαρακτήρα της. Σε όλα τα επί μέρους επεισόδια η συγγραφική ευρηματικότητα παρενέβαλλε πολλές μορφές γοργόνας που ρωτούσε «αν ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;». Θεωρούσε ότι μόνον εκείνος θα διευθετούσε τις διαμάχες των επιγόνων του, που είχαν τελική κατάληξη την υποταγή στους Ρωμαίους.

Η αφηγήτρια ξεκινά από την ναυμαχία της Αμοργού, το 322 π.Χ. όπου ο Μακεδονικός στόλος καταβύθισε τον Αθηναϊκό. Στην Αμοργό η γοργόνα ονομάζεται Γοργόνη και ακολουθεί τον Μακεδόνα διοικητή στην Μακεδονία, όπου ερίζουν για την εξουσία η μητέρα του Μ. Αλέξανδρου Ολυμπιάδα και η αδελφή του Ευρυδίκη με νικήτρια την Ολυμπιάδαž κάποιο όραμα της Γοργόνης μιλούσε για την έλευση του Μ. Αλέξανδρου, ο οποίος άρπαξε την ηγέτιδα των τριακοσίων Αμαζόνων Θαλήστριδα και χάθηκε στη θάλασσα, όπως και η Γοργόνη.

Ως Αριάννα, η γοργόνα, εμφανίζεται στην Αλεξάνδρεια του Όξου (Αφγανιστάν), πόλη ιδρυθείσα από τον Μέγα  Αλέξανδρο. όπου παντρεύεται τον Έλληνα Κλέαρχο, μαθαίνει για την Ελληνική επιρροή στην μακρινή αυτή πόλη, για τους συντρόφους του Μ. Αλεξάνδρου, που αυτός σκότωσε, τον Φιλώτα, τον Παρμενίωνα, τον Κλείτο, τον Καλλισθένη. Εκεί παραβρέθηκε στο θέατρο του Θεόφραστου με τους «χαρακτήρες» του. Επιπλέον έμαθε για τη νίκη του Μ. Αλέξανδρου κατά του Ινδού βασιλιά Πύρρου. Χάθηκε στο ποτάμι, ρωτώντας «αν ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;».

Υπό το όνομα Διώνη, αφού περισυλλέχθηκε από τα βράχια της Ρόδου, βρέθηκε με το καράβι στον Πειραιά, όπου ηγεμόνευε ο αυτοκαταστροφικός Δημήτριος ο Πολιορκητής, γιός του άμεσου διαδόχου του μεγάλου κατακτητή Αντίγονου του Μονόφθαλμου. Στην Αθήνα συνάντησε τους φιλόσοφους Επίκουρο και τον Διογένη, τον Σκύλο, που μας κληροδότησε την φράση του προς στον Μ. Αλέξανδρο «αποσκότισόν με» εις ένδειξιν της λιτότητας του βίου του φιλοσόφου. Σε μια γιορτή η Διώνη έπαιξε άρπα, που γοήτευσε τους συνδαιτημόνες και τον Δημήτριο. Στο τέλος μετά τον θάνατο του Δημητρίου χάθηκε στη θάλασσα από τις ακτές της Δημητριάδας.

Ως Ερατώ, η γοργόνα βρέθηκε στη Σαμοθράκη, όπου έγινε μύστης. Εκεί συνάντησε την βασίλισσα Αρσινόη της Αιγύπτου και της Θράκης, προστάτιδα των Καβειρίων  μυστηρίων. Ακολουθεί μια αναλυτική περιγραφή του τελετουργικού των Καβειρίων Μυστηρίων, από την άφιξη της ιερής φλόγας από την Δήλο μέχρι τα εξαγνιστικά λουτρά. Με μια χρονική αναδρομή η γοργόνα διασώθηκε από τις υπηρέτριες της Αιγυπτίας βασίλισσας Αρσινόης, συζύγου του στρατηγού Λυσίμαχου, με την οποία έγιναν αδελφοποιητές. Εκείνη βρέθηκε στην Αίγυπτο με την Αρσινόη  σύζυγο του αδελφού της Πτολεμαίου του Φιλάδελφου. Αργότερα η Ερατώ, οδήγησε την Αρσινόη στην Σαμοθράκη και τα μυστήριά της, προτού χαθεί στα θαλάσσια ύδατα.

Ως Κυμοθόη  εμφανίζεται στην Σπάρτη, όπου οι μεταρρυθμιστές ηγέτες Άγις και Κλεομένης προσπάθησαν να  εκσυγχρονίσουν τους θεσμούς, μιμούμενοι τον ξακουστό νομοθέτη Λυκούργο. Ο Άγις δολοφονήθηκε από τους Εφόρους. Ο Κλεομένης ηττήθηκε αργότερα από τους Μακεδόνες και κατέφυγε στην Αίγυπτο. Ο σοφός Σφαίρος δογμάτιζε ότι «ο άνθρωπος έχει λογική και ένστικτο. Η μοίρα όμως ελέγχει τα πάντα».  Η Κυμοθόη χάθηκε μετά από χρόνια στα νερά του Ευρώτα.

Ως Θάλεια εμφανίζεται στην Πέλλα, όπου ο τελευταίος Μακεδόνας βασιλιάς Περσέας ηττήθηκε στην Πύδνα από τους Ρωμαίους και η γοργόνα χάθηκε στη θάλασσα.

Ως Γαλάτεια έκανε την εμφάνισή της στην Πέργαμο, που είχε λάμψει υπό τη βασιλεία του Άτταλου Γ΄, συμμάχου της Ρώμης και φίλου του Τιβέριου Γράκχου. Ο διάδοχός του Αριστόνικος πολέμησε μάταια εναντίον των Ρωμαίων. Η Γαλάτεια τελικά χάθηκε στη θάλασσα.

Ως Γλαυκονόμη εμφανίστηκε στον πόντο, όπου βασίλευε ο Μιθριδάτης ΣΤ΄, που έπινε μικρές δόσεις δηλητηρίου, ώστε να συνηθίσει ο οργανισμός του αν τον δηλητηρίαζαν. Μετά την ήττα του κραταιού βασιλιά από του Ρωμαίους, η γοργόνα βυθίστηκε στη θάλασσα.

Ως Αγνή εμφανίσθηκε στις αμμουδιές της Αλεξάνδρειας, όπου βασίλευε η Κλεοπάτρα Ζ΄, απόγονος των Πτολεμαίων. Η γοργόνα περιθάλπεται από τον αρχιερέα της Ίσιδας, που πίστεψε ότι η νεοφερμένη ήταν θεϊκό πλάσμα. Σε έναν περίπατο στην Αλεξάνδρεια, εκείνη εκστασιάστηκε, βλέποντας ολοζώντανο τον Αλέξανδρο να συνομιλεί με τον αρχιτέκτονα Δεινοκράτη με θέμα τον σχεδιασμό της πόλης. Η Αγνή μετέβη στην όαση της Σίβας, όπου το ιερό του Άμμωνα Δία. Εκεί είδε πάλι τον Αλέξανδρο ζωντανό. Σκεφτόταν ότι «είναι αθάνατος, ο βασιλιάς Αλέξανδρος ζει». Ο Αρχιερέας την πήγε στον τάφο του Αλέξανδρου, εκείνη ταράχθηκε και μετά από λίγο προφήτευσε την κακή τύχη της Κλεοπάτρας και της Αιγύπτου. Η Κλεοπάτρα προσπάθησε να συμμαχήσει με τον Ρωμαίο στρατηγό Πομπήιο, τον Ιούλιο Καίσαρα και τον Αντώνιο. Όμως ο νικητής του Ακτίου το 31 π.Χ. Οκτάβιος, μετά την αυτοκτονία του Αντώνιου, ταπείνωσε τους Αιγύπτιους και η βασίλισσά τους αυτοκτόνησε.  Η παρουσία της Αγνής στην Αίγυπτο ολοκληρώθηκε με την επιστροφή της γοργόνας στο βασίλειο της, τα νερά.

 

Ευδοκία Καραγιάννη

 

Η συγγραφέας ιχνογραφεί με ηπιότητα τις γοργόνες, χωρίς να τους προσάπτει εκδικητικά ένστικτα. Τις θεωρεί αγαθά πλάσματα, θεϊκά γεννήματα. Παρεμβαίνει στα ανθρώπινα, ως αρωγός. Αδελφή του Μεγάλου Αλέξανδρου   και όπου βρίσκεται – κατά θεϊκή παρέμβαση – επαναλαμβάνει το ερώτημα «ζει ο βασιλιάς Αλέξανδρος;». Στο βιβλίο η γοργόνα δεν είναι θαλάσσιος δαίμονας, δημιουργός ανεμοστροβίλων, ούτε εμφανίζεται τα μεσάνυκτα του Σαββάτου, ούτε ως άτυχος οιωνός, ούτε δημιουργός κακοκαιρίας, ούτε υπερμεγέθης, αλλά είναι όμορφη, επιτήδεια, έξυπνη, πνευματώδης, ευέλικτη.

Η Ευδοκία Καραγιάννη με ένα ευσύνοπτο αφήγημα μας εισήγαγε σε αληθή ιστορικά γεγονότα, αναμεμειγμένα ευφυώς με εξωπραγματικά όντα, μυθικές θεότητες, συνδυασμένα περίτεχνα ως εάν ήταν αληθή.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top