Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Κλάμα θαμμένο κάτω από το τραγούδι»
07/05/2024, 10:02 μμ

«Κλάμα θαμμένο κάτω από το τραγούδι»

Γράφει η Τζίνα Ψάρρη //

 

 

 

 

James Baldwin, «Ανέβα στο βουνό να το φωνάξεις», Μετάφραση: Χρήστος Οικονόμου, εκδ. Εκδόσεις Πόλις

 

«Αν ήταν τόσο μεγάλη η δύναμη του Θεού, γιατί ήταν τόσο βασανισμένες οι ζωές τους;»

Όλοι έλεγαν πως ο Τζον Γκράιμς μεγαλώνοντας θα γίνει ιεροκήρυκας, ακριβώς όπως ο πατέρας του. Το άκουγε τόσο συχνά και ο ίδιος, που το είχε σχεδόν πιστέψει, χωρίς να το πολυσκεφτεί. Κάθε Κυριακή απαρέγκλιτα πήγαινε μαζί με όλη του την οικογένεια, στον Ναό του Βαπτισθέντος Πυρός, στο Χάρλεμ όπου κατοικούσε.

«Όταν ήταν μικρός, ο Τζον δεν έδινε σημασία στο κατηχητικό και πάντα ξεχνούσε το χρυσό εδάφιο, πράγμα που προκαλούσε την οργή του πατέρα του. Γύρω στα δέκατα τέταρτα γενέθλιά του, με όλη την πίεση από την εκκλησία και το σπίτι να ενώνονται για να τον οδηγήσουν στον βωμό, πάσχιζε να δείχνει πιο σοβαρός και άρα να περνάει περισσότερο απαρατήρητος».

Την ημέρα που έκλεινε τα δέκα τέσσερα, ο Τζον συνειδητοποιεί για πρώτη φορά το είδος της «άγιας ζωής» που τον περιμένει. Νιώθει μιαν απειλή να τον κυκλώνει και «ότι είχε συμβεί μέσα του κάτι αμετάκλητο». Σκέφτεται πως τον Ναό όπου έχει περάσει τη ζωή του ολόκληρη, τον μισεί, τον φοβάται αλλά και τον αγαπά ταυτόχρονα. Ξέρει πλέον πως είναι αμαρτωλός, πως «ο ζόφος της αμαρτίας του βρισκόταν στη σκληρότητα με την οποία αντιστεκόταν στη δύναμη του Θεού», ξέρει πως δεν θα γινόταν σαν τον πατέρα του, θέλει άλλη ζωή για τον εαυτό του.

Ο Τζον παλεύει με τον ίδιο του τον εαυτό, θέλει να σωθεί, παρεκκλίνει από τον Λόγο του Κυρίου, επανέρχεται, δοκιμάζεται, φαίνεται πως θα καταφέρει να σωθεί. Θα τα καταφέρει όμως; Αρκεί το ψυχικό σθένος για να νικηθούν οι δυνάμεις του σκότους; Η αγωνία του ανήσυχου εφήβου που προσπαθεί ν’ αγαπήσει τον Κύριο και να μείνει στους κόλπους της εκκλησίας, είναι δοσμένη με εντυπωσιακή ενάργεια, όπως ακριβώς και η προσπάθεια συνθηκολόγησης με τον ίδιο του τον εαυτό και η πάλη να μείνει μακριά από τους πειρασμούς που ελλοχεύουν.

«Προσπάθησε, αλλά με τόση απόγνωση! – το απόλυτο σκοτάδι δεν προσφέρει σημείο εκκίνησης, δεν έχει αρχή και τέλος – να ανακαλύψει ξανά, και, κατά κάποιο τρόπο, να παγιδέψει και να κρατήσει σφιχτά μέσα στην παλάμη του τη στιγμή που προηγήθηκε της πτώσης του, της αλλαγής του. Όμως εκείνη η στιγμή ήταν επίσης κλειδωμένη μέσα στο σκοτάδι, ήταν άφωνη και δεν έλεγε να φανερωθεί… Και το Άγιο Πνεύμα μιλούσε – και έμοιαζε να λέει, όπως κατάλαβε ο Τζον την τόσο αιφνίδια παρούσα και γιγάντια επιγραφή που κοσμούσε τον σταυρό: ο Χριστός σώζει. Έμεινε να την κοιτάζει επίμονα, με μια τρομερή εχθρότητα μέσα στην καρδιά του, θέλοντας να βλαστημήσει – και το Πνεύμα μίλησε και μίλησε μέσα του… Όμως δεν ήταν αυτή η στιγμή που αναζητούσε· εκείνος μέχρι εκεί μπορούσε να πάει, αλλά η μυστική, η καθοριστική, η αβυσσαλέα πτώση είχε συμβεί ακόμα πιο πριν, στο σκοτάδι… Είχε ήδη αφήσει πίσω του εκείνη τη στιγμή, βρισκόταν ήδη υπό την επήρεια της δύναμης, είχε κεραυνοβοληθεί και πήγαινε προς τα κάτω».

Πρόκειται για μια πολυεπίπεδη ιστορία σπαρακτικής ειλικρίνειας αλλά και βίας, βαθιάς πίστης και συνεχούς παρουσίας στην εκκλησία, εκεί που το «κλάμα ήταν θαμμένο κάτω από το τραγούδι», την προσευχή και την μετάνοια.

Όπως σε όλα του τα έργα, ο Baldwin υπερασπίζεται παθιασμένα την αξιοπρέπεια των μαύρων. Στο συγκεκριμένο βιβλίο, ασχολείται με πολύ περισσότερα ζητήματα ωστόσο, όπως η ανακάλυψη και η αποδοχή του ίδιου μας του εαυτού, οι σχέσεις των φύλων αλλά και των φυλών. Εμβληματική μορφή ο ίδιος του Κινήματος των πολιτικών δικαιωμάτων, εγκατέλειψε την Αμερική το 1948 για να ξεφύγει από τον ρατσισμό και την ομοφοβία.

Μέσα από ορισμένες αναδρομικές αφηγήσεις και τις προσευχές του Γκάμπριελ (πατέρα του Τζον), της Φλόρενς (αδερφής του πατέρα) αλλά και της συζύγου του Γκάμπριελ, Ελίζαμπεθ, ψυχογραφούνται εξαιρετικά οι χαρακτήρες όλων, κυρίως όμως οι αιτίες της σκληρότητας του πατέρα.

James Baldwin

Σε ολόκληρο το έργο του Baldwin, είναι πανταχού παρόν το βίωμα. Σε αυτό το πρώτο δημοσιευμένο του πόνημα όμως, η αυτοβιογραφία της ενηλικίωσης του είναι εμφανέστατη. Έχει ο ίδιος δηλώσει εξάλλου, πως η καταγραφή αυτή τον βοήθησε να ξεπεράσει πολλές δυσκολίες. Και ο ίδιος, όπως και ο ήρωας του, θεωρούσε τον πατριό του ως τον βιολογικό του πατέρα, και ο ίδιος βίωσε τον ρατσισμό, τον δογματισμό, την απομόνωση.

Δικαίως, κατά τη γνώμη μου, το βιβλίο αυτό θεωρείται ένα από τα κλασσικά κείμενα όχι μόνο της αμερικανικής αλλά της παγκόσμιας λογοτεχνίας, δικαίως επηρέασε μεγάλους συγγραφείς όπως η Maya Angelou και η Toni Morrison. Αξίζει να διαβαστεί.

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top