Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Παρακείμενα: «Όταν το προσωπικό βίωμα γίνεται παγκόσμιο» 
07/05/2024, 10:04 μμ

Παρακείμενα: «Όταν το προσωπικό βίωμα γίνεται παγκόσμιο» 

Γράφει η Γεωργία Χάρδα // *

 

 

 

«Είμαστε άλλοι, όχι πλέον αυτό που ήμασταν πριν από τη συμφορά του χθες» 

Σάμιουελ Μπέκετ 

 

 

 

 

Σαλμάν Ρούσντι: «Μαχαίρι», Μετάφραση: Γιώργος Μπλάνας, Θεώρηση-Επιμέλεια μετάφρασης: Δημήτρης Δουλγερίδης, Εκδόσεις Ψυχογιός

 

Ο βρετανο-ινδός συγγραφέας Σαλμάν Ρούσντι γράφει μετά τον παρ’ ολίγον θανάσιμο τραυματισμό του για τις φρικιαστικές στιγμές που έζησε στις 12 Αυγούστου το 2022 όταν ο 24χρονος Χάντι Ματάρ προσπάθησε να τον σκοτώσει με ένα μαχαίρι στο Ίδρυμα Τσατάκουα της Νέας Υόρκης. Τραγική ειρωνεία… το επίθετο του 24χρονου στα ισπανικά σημαίνει σκοτώνω (matar). Μετά την επίθεση ο συγγραφέας παρέμεινε για 6 εβδομάδες στο νοσοκομείο. Ο Ρούσντι έγινε σύμβολο της ελευθερίας του λόγου γιατί συνέχισε να γράφει ενώ αντιμετώπιζε απειλές για τη ζωή του. Από την επίθεση αυτή έχασε την όρασή του από το ένα μάτι. Στο νέο του μυθιστόρημα περιγράφει με λεπτομέρειες τις συγκλονιστικές στιγμές που βίωσε, την αποθεραπεία, το «μετά», την στήριξη της οικογένεια του, της γυναίκα της ζωής του και του κόσμου. Μέσα από το «τραύμα» πλέκει μια ιστορία με ευτυχές τέλος.

Στην αρχή σκέφτηκα πως μόλις χτυπήθηκα από κάποιον που είχε εντυπωσιακά γερή γροθιά. (Αργότερα έμαθα πως είχε κάνει μαθήματα πυγμαχίας.) Τώρα ξέρω πως υπήρχε ένα μαχαίρι σ’ εκείνη τη γροθιά. Αίμα άρχισε να τρέχει από τον λαιμό μου. Και καθώς έπεφτα, αντιλήφθηκα υγρό να πιτσιλίζει το πουκάμισό μου. 

Έπειτα συνέβησαν πολλά πράγματα πολύ γρήγορα και δεν μπορώ να είμαι σίγουρος με ποια σειρά. Μια βαθιά μαχαιριά στο αριστερό μου χέρι, που έκοψε όλους τους τένοντες και τα περισσότερα νεύρα. Τουλάχιστον άλλες δύο βαθιές μαχαιριές στον λαιμό μου – μια χαρακιά κατά πλάτος και περισσότερες στη δεξιά πλευρά. Άλλη μία πιο πάνω στο πρόσωπό μου, επίσης στη δεξιά πλευρά. Όταν κοιτάζω το στήθος μου σήμερα, βλέπω μια γραμμή από τραύματα χαμηλά στο κέντρο, ακόμα δύο χαρακιές χαμηλά στα δεξιά κι ένα κόψιμο ψηλά στον δεξιό μηρό μου. Υπάρχει επίσης ένα τραύμα στην αριστερή πλευρά του στόματός μου κι άλλο ένα στο μέτωπο, στη γραμμή των μαλλιών. (σελ.28) 

Έπρεπε να γράψει το «Μαχαίρι» για να μπορέσει να ξεπεράσει τη δολοφονική επίθεση που δέχτηκε και να προχωρήσει. Με τη γραφή το «Μαχαίρι» ως μεταφορά του μίσους, παίρνει την απάντηση του και τελικά νικιέται από την αγάπη. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει όλο αυτό το διάστημα τον στοίχειωνε η πρώτη πρόταση του βιβλίου των «Σατανικών στίχων»: «Αν θες ξανά να γεννηθείς» τραγούδησε ο Γαβριήλ Φαρίστα πέφτοντας από τον ουρανό, «να πεθάνεις πρέπει πρώτα». Δεν ήταν η πρώτη φορά που κινδύνεψε ο πολυβραβευμένος συγγραφέας. Πριν από πολλά χρόνια οι «Σατανικοί Στίχοι» τον έβαλαν στο στόχαστρο των φανατικών ισλαμιστών. Το βιβλίο θεωρήθηκε προσβλητικό για τον προφήτη Μωάμεθ κι ο τότε θρησκευτικός ηγέτης του Ιράν ζήτησε από τους Μουσουλμάνους να τον σκοτώσουν. Ζει επικηρυγμένος από το 1989.

Έγραψε ένα αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα για το τραύμα που δεν κατάφερε να επιβληθεί στην τέχνη του. Ήξερε καλά ότι ο μόνος τρόπος για να προχωρήσει ήταν ο δρόμος της λυτρωτικής γραφής. «Οι λέξεις είναι οι μόνοι νικητές» θα πει η Πάμπα Καμπάναι, η ηρωίδα του βιβλίου του στην «Πόλη της Νίκης» που κυκλοφόρησε σχεδόν αμέσως με το γεγονός. Οι περιγραφές του συγκλονίζουν…

 

 

Salman Rushdie

 

 

Κι ύστερα ήταν η μαχαιριά στο μάτι. Το πιο βάναυσο πλήγμα και η πιο βαθιά πληγή. Η λεπίδα καρφώθηκε ως το οπτικό νεύρο, πράγμα που σήμαινε πως δεν υπήρχε καμιά πιθανότητα να σωθεί η όραση. Και όντως χάθηκε. 

Μαχαίρωνε με μανία, κάρφωνε και χαράκωνε, το μαχαίρι με χτυπούσε σαν να είχε δική του ζωή, κι εγώ έπεφτα προς τα πίσω, μακριά του, καθώς συνέχιζε να επιτίθεται· ο αριστερός μου ώμος χτύπησε δυνατά στο πάτωμα όταν έπεσα (σελ. 28). 

Ο πολυγραφότατος Ρούσντι γράφει σε πρώτο ενικό πρόσωπο. Άλλωστε θεωρεί ότι όταν κάποιος σου έχει μπήξει ένα μαχαίρι, την ιστορία τη γράφεις σε πρώτο πρόσωπο και έχει δίκιο. Στη φωτογραφία του στο βιβλίο παρουσιάζεται με το δεξί μάτι καλυμμένο με μαύρο φακό αλλά με μια αυτοπεποίθηση που προκαλεί ανατριχίλα ενώ στο αριστερό μάτι ο φακός έχει αφαιρεθεί. Τίποτα δεν στάθηκε ικανό να σταματήσει την πορεία του, ούτε καν το μαχαίρι που μπήχτηκε πολλές φορές στο σώμα του. Το μαχαίρι που δεν κατάφερε να διαπεράσει την ψυχή του. Στο βιβλίο του υπάρχουν τέσσερις φανταστικές συνομιλίες με τον άνθρωπο που προσπάθησε να τον δολοφονήσει.

«Προσπαθώ να σε καταλάβω. Ήσουν μόλις είκοσι τεσσάρων ετών. Με όλη τη ζωή μπροστά. Γιατί τόση προθυμία να την καταστρέψεις; Τη ζωή σου. Όχι τη δική μου. Τη δική σου». 

«Μην προσπαθείς να με καταλάβεις. Δεν είσαι σε θέση να το κάνεις». 

«Κι όμως, πρέπει, επειδή για είκοσι επτά δευτερόλεπτα ήρθαμε τόσο κοντά ο ένας με τον άλλο. Φορούσες τον μανδύα του θανάτου κι εγώ ήμουν η Ζωή. Αυτή είναι η πιο βαθιά σύνδεση που υπάρχει». 

«Ήμουν πρόθυμος να το κάνω επειδή υπηρετούσα τον Θεό». 

«Είσαι πολύ σίγουρος γι’ αυτό. Ότι ο Θεός σου ήθελε να το κάνεις… Οι περισσότεροι άνθρωποι πάνω στη Γη πάντως δεν ακολουθούν τον δικό σου Θεό. Αν πιστεύουν σε άλλον Θεό ή και σε κανέναν, έχεις εσύ το δικαίωμα να τους σταματήσεις; Δύο δισεκατομμύρια πιστεύουν στον δικό σου Θεό. Έξι πιστεύουν σε άλλους. Τι σκέφτεσαι γι’ αυτούς;». (σελ. 212) 

 

Είναι μια ιστορία του «εγώ» θα μας πει ο συγγραφέας… όμως η μαχαιριά που δέχτηκε ο Ρούσντι είναι μαχαιριά σε όλους εμάς. Είναι μαχαιριά στην ελευθερία της έκφρασης, στην ομορφιά της ζωής, στο ελεύθερο δημιουργικό πνεύμα. Δεν στάθηκε ικανή να γονατίσει τον Ρούσντι. Εκείνος δεν ηττήθηκε. Οι ιδέες και τα βιβλία του συνεχίζουν να υπάρχουν και θα υπάρχουν ακόμη κι όταν φύγει από τη ζωή. Μετά την επίθεση έγινε πιο δυνατός και μας κοιτάζει με εκείνο το σαρκαστικό βλέμμα της φωτογραφίας του New Yorker και είναι σαν να λέει είμαι ακόμη εδώ…. και συνεχίζω….. Ευτυχώς για όλους εμάς!

 

 

 

 

 

O Σαλμάν Ρούσντι έχει γράψει δεκατέσσερα μυθιστορήματα, συμπεριλαμβανομένων των ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΟΥ (για το οποίο τιμήθηκε με το Βραβείο Booker και με το Best of the Booker), ΟΝΕΙΔΟΣ, ΣΑΤΑΝΙΚΟΙ ΣΤΙΧΟΙ, Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ ΣΤΕΝΑΓΜΟΣ ΤΟΥ ΜΑΥΡΙΤΑΝΟΥ και ΚΙΣΟΤ, τα οποία ήταν υποψήφια στη βραχεία λίστα για το βραβείο Booker· η συλλογή ιστοριών ΑΝΑΤΟΛΗ-ΔΥΣΗ· το αυτοβιογραφικό κείμενο ΤΖΟΖΕΦ ΑΝΤΟΝ· ένα έργο ρεπορτάζ και τρεις συλλογές δοκιμίων. Μεταξύ των πολλών διακρίσεών του είναι: το Βραβείο Whitbread, το οποίο κέρδισε δύο φορές· το Βραβείο PEN/Allen Foundation Literary Service· το βραβείο National Arts· το γαλλικό Meilleur Livre Étranger· το Αριστείον της Λογοτεχνίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης· το Μεγάλο Βραβείο της Λογοτεχνίας της Βουδαπέστης και το ιταλικό Grinzane Cavour. Είναι μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Γραμμάτων και της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Επίσης, είναι Διακεκριμένος Υπότροφος Συγγραφέας στο New York University. Είναι πρώην πρόεδρος του οργανισμού PEN America και έχει λάβει το Βραβείο PEN Centenary Courage. Τα βιβλία του έχουν μεταφραστεί σε περισσότερες από σαράντα γλώσσες. Το 2023 συμπεριλήφθηκε στους 100 πιο επιδραστικούς ανθρώπους της χρονιάς σύμφωνα με το περιοδικό Time. Από τις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, απ’ όπου κυκλοφορούν και τα υπόλοιπα έργα του, πρόκειται επίσης να κυκλοφορήσει το πρόσφατο μυθιστόρημά του Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΝΙΚΗΣ.

 

 

 

 

*Η Γεωργία Χάρδα είναι βιβλιόφιλη δημοσιογράφος 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top