Η φυσιογνωμία του Θανάση Καρπενησιώτη στο νέο βιβλίο του Δημήτρη Ευαγγελοδήμου

Γράφει η Κατερίνα Τσιούμα // *

Δημήτρης Ευαγγελοδήμος «Θανάσης Καρπενησιώτης: Πρωταθλητής και Πρωτομάρτυρας της Ελευθερίας», εκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος

Ένας από τους τρόπους προσέγγισης του γενέθλιου τόπου είναι και η νοερή ―έστω― επιστροφή σ’ αυτόν μέσω της μελέτης, η γνωριμία και ανακάλυψη αθέατων σημείων του τόπου χάρη στη βιβλιογραφική έρευνα του παρελθόντος, του νεότερου ή του απώτερου, και η επανεγγραφή του στο παρόν. Ένα τέτοιο νοητικό ταξίδι επιχειρεί και ο δημοσιογράφος Δημήτρης  Ευαγγελοδήμος μέσα από τη συγγραφική του δραστηριότητα: στο πρόσφατο παρελθόν της εμπορικής δραστηριότητας του Καρπενησίου (Ο Κερδώος Ερμής σταμάτησε στο Καρπενήσι, Εκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, 2018), αλλά και στο απώτερο παρελθόν, της Επανάστασης του ’21, με το βιβλίο Θανάσης Καρπενησιώτης: Πρωταθλητής και Πρωτομάρτυρας της Ελευθερίας (Εκδ. Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος, 2019).

Στη συνέχεια, λοιπόν, θα επιχειρηθεί μια σύντομη παρουσίαση του Καρπενησιώτη, μια ιδιαίτερη μυθιστορηματική βιογραφία, όπως και η ζωή και η δράση του Αθανασίου Καρπενησιώτη.

Ο Καρπενησιώτης ως συγγραφική αφετηρία

Αν και ο Δημήτρης Ευαγγελοδήμος προτιμά να αποκαλεί Θανάση τον εν λόγω ήρωα του ’21, φέρνοντάς τον μας πιο κοντά στα δικά μας προσγειωμένα μέτρα και σταθμά, η ιστορία όπως και η πλειοψηφία από εμάς τον αναγνωρίζει ως Αθανάσιο Καρπενησιώτη. Είναι εμφανής αφενός η φιλική προσέγγιση από τον συγγραφέα και αφετέρου το επίσημο βλέμμα της ιστορίας. Από την άλλη πλευρά, οι σημερινοί κάτοικοι της ευρυτανικής πρωτεύουσας και οι περαστικοί διαβάτες γνωρίζουν την ―κατά την αίσθησή μου― μεγαλύτερη οδό μέσα στην πόλη που φέρει το όνομα του Καρπενησιώτη στα σύγχρονα χρόνια, υπενθυμίζοντάς μας καθημερινά το «πρέπει να τον ξέρεις». Επιπλέον, για τους καταγόμενους από το Καρπενήσι έντονη είναι και ανάμνηση από τα χρόνια του δημοτικού σχολείου, όταν με πρωτοβουλία των εκπαιδευτικών, προσπαθούσαν να γνωρίσουν λεπτομερέστερα τον ήρωα, του όνομα του οποίου τιμά η πόλη με την ονοματοδοσία του προαναφερόμενου δρόμου. Ίσως, όμως, οι κάτοικοι του Αγίου Ανδρέα να είναι οι πιο περήφανοι της περιοχής για τον δικό τους, αλλά και όλων μας, πρόγονο που βρέθηκε ανάμεσα στους πρώτους αγωνιστές της ελληνικής ανεξαρτησίας στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, τις παραμονές της έναρξης του Αγώνα στην Πελοπόννησο.

Η διμερής δομή της έκδοσης: Χωρίς ένδειξη διάσπασης από την απρόσκοπτη ανάγνωση

Το πρώτο μέρος (190 σελίδες περίπου) ανήκει ειδολογικά στη μυθιστορηματική βιογραφία, ενώ το δεύτερο θα μπορούσε να επιγραφεί και ως «παράλληλες-φιλολογικού ενδιαφέροντος σελίδες». Ο αναγνώστης, δηλαδή, θα μπορούσε να ξεκινήσει την αναγνωστική εμπειρία και από το δεύτερο μέρος, ώστε να εντοπίσει τα «πρόσωπα του δράματος», με άλλα λόγια εκείνους οι οποίοι είτε ήρθαν κοντά στον Καρπενησιώτη και είτε έλαβαν μέρος στην πρώτη εξέγερση, να γνωρίσει τον «κόσμο των Ηγεμονιών», με την οικονομική γεωγραφία και το πολιτικό σύστημα του πριγκιπάτου της Μολδαβίας, την τοπογραφία των αγώνων και να εξοικειωθεί με τις πόλεις και τα χωριά, όπου διαδραματίστηκαν τα γεγονότα του κινήματος Υψηλάντη.

Έπειτα, ο συγγραφέας ανοίγει την πόρτα του γραφείου του και επιτρέπει στον αναγνώστη να «ρίξει μια ματιά στο εργαστήρι του», δηλαδή στις άμεσες ή έμμεσες πηγές, όπου εντόπισε το ιστορικό υλικό, αναφορικά με το ποιοι και τι έγραψαν για τον Θανάση Καρπενησιώτη. Στη συνέχεια, σχολιαστικά, προσφέρεται μια εκτενής και κριτική βιβλιογραφία πηγών ιστορικού και βιογραφικού περιεχομένου. Το τελευταίο κεφάλαιο μάς επιστρέφει στο Καρπενήσι και στις πρακτικές που υιοθέτησε η πατρίδα για να αποτίσει φόρο τιμής στον Καρπενησιώτη. Εδώ, ο δημοσιογράφος καταθέτει ένα «ρεπορτάζ του 1930, της χρονιάς που για πρώτη φορά τιμήθηκε ο Θανάσης Καρπενησιώτης από τους συμπατριώτες του». Τέλος, το βιβλίο πλαισιώνεται από τη βιβλιογραφία, ελληνόγλωσσες και ξενόγλωσσες εκδόσεις, αναδεικνύοντας την επιστημονική τεκμηρίωση του περιεχομένου.

Μυθιστορηματική βιογραφία

Μελετώντας το γραμματειακό είδος που επιλέγει ο Ευαγγελοδήμος να προσφέρει την ιστορία γύρω από την προσωπικότητα του Καρπενησιώτη, πρέπει να παρατηρήσουμε πως πρόκειται για ένα υβριδικό έργο, δηλαδή μυθιστορηματική βιογραφία. Υπάρχει, κατ’ επέκταση, διπλή πρόθεση για τον αποδέκτη, ως προς την τέρψη και τη γνώση.

Ερχόμενοι στο πρώτο μέρος του βιβλίου, τη μυθιστορηματική βιογραφία του Καρπενησιώτη, υπάρχουν ποικίλα στοιχεία στα οποία μπορούμε να δώσουμε έμφαση. Χωρίς να εξαντλούνται αυτά τα στοιχεία, σύντομα σταχυολογούνται τα παρακάτω.

1.Περί βιογράφησης:

Είναι γνωστό πως η πρόθεση κάθε συγγραφέα στη σύνθεση μιας βιογραφίας είναι έμμεσα διδακτική. Με άλλα λόγια, ο βιογράφος, υποκινημένος από θαυμασμό για κάποιο πρόσωπο και τις πράξεις του, έχει την πρόθεση να αφήσει σε σύγχρονους και μεταγενέστερους αξιομνημόνευτο διδακτικό υλικό. Αναφορικά, όμως, με τη βιογράφηση του Αθανασίου Καρπενησιώτη από τον Ευαγγελοδήμο, μπορούμε να πούμε πως η διδακτική πρόθεση είναι άμεση. Κι αυτό γιατί η επιλογή του βιογραφούμενου προσώπου «επιβάλλεται» αυτόκλητα, κυρίως λόγω συνειδητοποίησης της κοινής καταγωγής και της έλλειψης σφαιρικής γνώσης για εκείνο.

Ερέθισμα της έρευνας και αφετηρία της συγγραφής υπήρξε η δηλούμενη στον πρόλογο παιδιόθεν ανάμνηση της αναθηματικής στήλης για τον Αθανάσιο Καρπενησιώτη, την οποία δαφνοστεφανώνουν οι μαθητές στις εθνικές επετείους. Ωστόσο μένει κατακερματισμένη η πληροφόρησή μας για τον ήρωα, μιας και γνωρίζουμε ότι έπεσε στο Σκουλένι της Μολδαβίας, ενώ η μορφή του είναι οικεία από τον πίνακα του Πέτερ φον Ες «Ο Αθανάσιος Αγραφιώτης στις όχθες του Προύθου» (εξώφυλλο), που όπως αναφέρει ο συγγραφέας κοσμούσε παλαιότερα σχεδόν κάθε σχολική αίθουσα. Έπειτα, όμως, η εικόνα και η δράση του Καρπενησιώτη παραμένει σκοτεινή. Ο συγγραφέας αποδίδει την αιτία στην επιεικώς «ακροθιγώς» σχολική ενασχόλησή μας με την τοπική ιστορία. Εξάλλου, όπως ο ίδιος σημειώνει, ο Θανάσης Καρπενησιώτης ανήκει στους ήρωες που δεν νοιάστηκαν οι ίδιοι για την υστεροφημία τους, δεν άφησε γραπτές μαρτυρίες, αλλά σεμνά φρόντιζε να εκτελέσει το καθήκον υπέρ της πατρίδας.

Βέβαια, όσοι κατά καιρούς αναζητούν πληροφορίες για τον Αθ. Καρπενησιώτη σίγουρα εντοπίζουν λιγοστά διάσπαρτα στοιχεία, σε λήμματα εγκυκλοπαιδειών, πονήματα Ευρυτάνων και μη συγγραφέων και ιστορικά εγχειρίδια. Αντιθέτως, το βιβλίο του Ευαγγελοδήμου αξιοποιεί το συνολικό υλικό και συγκροτεί μια εξ ολοκλήρου αφιερωμένη έκδοση στον ήρωα, για πρώτη φορά. Γράφεται για να ανασυστήσει τη μορφή του Θανάση Καρπενησιώτη (1780-1821), ο οποίος ενστερνίστηκε από νεαρή ηλικία την προσπάθεια, την πειθαρχία και τη δουλειά, έφτασε ως τον βαθμό του Συνταγματάρχη αξιωματικού και μυήθηκε στη Φιλική Εταιρεία. Ύστερα, όπως αναδεικνύει ο Ευαγγελοδήμος εντοπίζοντας τα ίχνη του από την παιδική ηλικία και την ευρυτανική καταγωγή και ακολουθώντας την πορεία του στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες, κατάφερε να πλουτίσει και να ευεργετήσει την ιδιαίτερη πατρίδα του μέσω των γνωριμιών του. Για τη σημασία του προτύπου, ο Ευαγγελοδήμος ομολογεί πως:

«(…) ο Θανάσης Καρπενησιώτης άφησε μια τεράστια παρακαταθήκη στους επιγενόμενους. Το φιλελεύθερο πνεύμα, η άδολη φιλοπατρία, η φιλοτιμία, η αίσθηση του καθήκοντος, η συντροφικότητα και η ομαδικότητα είναι εκείνα τα στοιχεία που συγκροτούν τον χαρακτήρα του έλληνα μαχητή. Ο Θανάσης Καρπενησιώτης ήταν εκείνος που στάθηκε παράδειγμα για τους Ευζώνους των Βαλκανικών Πολέμων, για τους τσολιάδες των βουνών της Ηπείρου, για τους αντάρτες της Αντίστασης. Και ο Θανάσης Καρπενησιώτης εξακολουθεί να είναι το παράδειγμα για εκείνους που αρπάζουν τη ζωή και τη δαμάζουν, και δημιουργούν, κατακτώντας με κόπο και με θέληση τον κόσμο» (σ. 11).

Καθώς πλησιάζουμε να εορτάσουμε τα 200 έτη από την έναρξη του Αγώνα της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, ενδεχομένως σε αυτό το πλαίσιο να πρέπει να θεαθεί και η συγγραφή της εν λόγω βιογραφίας, για την ανάδειξη του ηρωικού προτύπου στη σημερινή εποχή. Μάλιστα, μπορούμε να πούμε πως στην αποτύπωση αυτού του μηνύματος στο εν λόγω πόνημα, ο προβληματισμός, η ανάγνωση και επανεγγραφή της ζωής του βιογραφούμενου, αν και έκδηλα στοχεύουν στην ανακάλυψη γενικότερα του ηρωικού προγονικού προτύπου από την πλευρά του αναγνώστη, ταυτόχρονα αφήνουν διάφανη και μια λανθάνουσα επιπρόσθετη πρόθεση του δημιουργού: αυτή η αναμόχλευση να είναι αναμέτρηση με τις προγενέστερες πηγές, φώτιση αθέατων πτυχών και διαλεύκανση σκοτεινών σημείων.

Δημήτρης Ευαγγελοδήμος

2. Περί μυθιστορηματικής γραφής

Το περιεχόμενο του βιβλίου αποδίδεται με λογοτεχνική μυθοπλαστική γραφή. Η ευθύγραμμη-γραμμική κατά βάση αφήγηση εκκινά από τις πρώτες μέρες των παιδικών ονείρων του Θανάση Φουλλίδα ―ή Φούρλα ή Μπούρα― στον Άγιο Ανδρέα, ακολουθεί το μακρινό οδικό ταξίδι ως την Κωνσταντινούπολη και περιγράφει την πρόωρη ενηλικίωση του αγοριού, όταν έπιασε την πρώτη του δουλειά ως μαθητευόμενος τουφεκτσής. Το επάγγελμα αυτό θα του χαρίσει και τον χαρακτηρισμό ως «Τουφεκτσή». Η Πόλη στα χρόνια εκείνα φιλοξενούσε συντοπίτες του νεαρού, ανθρώπινες παρουσίες κρίσιμες για τη μετέπειτα ζωή του Ευρυτάνα ήρωα.

Μεγαλώνοντας ο Καρπενησιώτης κατατάσσεται στον ρωσικό στρατό, πολεμάει ηρωικά και παρασημοφορείται. Έτσι αποκτά τη στρατιωτική εμπειρία στο Κισνάσι και το Κίεβο της Ρωσίας. Αργότερα, μεταβαίνει στο πριγκιπάτο της Μολδαβίας και στο Ιάσιο δουλεύει σκληρά, αποκτά γνωριμίες και πλούτο. Γρήγορα, μυείται στη Φιλική Εταιρεία, μοιράζει τα πλούτη του σε αγαθοεργίες προς την ιδιαίτερη πατρίδα του, το Καρπενήσι. Κατόπιν, όταν ο Αλέξανδρος Υψηλάντης περνά τον ποταμό Προύθο, ο Καρπενησιώτης κυριευμένος από ενθουσιασμό στρατεύεται στο πλάι του πρίγκιπα. Η καρδιά του φλέγεται από το «Μάχου υπέρ Πίστεως και Πατρίδος», το οποίο εξάπτει την εθνική συνείδηση.

Ως επαναστάτης θα αγωνιστεί στο Ιάσιο και το Βουκουρέστι, μέχρι την αλλαγή της κατάστασης λόγω των διαφοροποιήσεων των υποστηρικτών του κινήματος. Ο Ιερός Λόχος αποδεκατίζεται και ο Καρπενησιώτης αποδεικνύει τη μεγάλη στρατιωτική ιδιοφυΐα του, παρά τις δυσκολίες και τη χαώδη κατάσταση στο Γαλάτσι, τον Προύθο, το Ιάσιο… Οι προσωπικές στρατηγικές των εμπλεκόμενων ηγούμενων του στρατού υπονομεύουν την Επανάσταση στις Ηγεμονίες, μέχρι τη μεγάλη μάχη στο Σκουλένι.

Ο ιστορικός ιστός όμως της γραμμικής-ευθύγραμμης αφήγησης συχνά διακόπτεται με κάποιες κρίσιμες αναδρομές, όπως η νοσταλγική ανάμνηση του χαιρετισμού των γονιών κατά την αποχώρηση του νεαρού Θανάση από το Καρπενήσι και της μητρικής ευχετήριας εντολής να επιστρέψει, που ακυρώνεται, παρά την υπόσχεσή του.

Άλλο ένα αξιοπρόσεκτο στοιχείο είναι πως ο αναγνώστης μέσα από παραστατικούς σύντομους διαλόγους με τη χρήση ευθύ λόγου για τα ιστορικά πρόσωπα, αλλά και τον δραματοποιημένο αφηγητή-συγγραφέα (αφού η φωνή του Ευαγγελοδήμου ακούγεται συχνά να διαλέγεται με τις πηγές) μεταφέρεται σε ένα αφηγηματικό μετα-επίπεδο. Πρόκειται δηλαδή για μια δραματοποιημένη αφήγηση δύο επιπέδων, στον χώρο και τον χρόνο, της ιστορίας και της αφήγησης. Έντονη, λοιπόν, η δημιουργική σχέση του συγγραφέα με τη λογοτεχνική γραφή, αποτυπώνει την ψυχική σκευή του βιογραφούμενου, όπως και του βιογραφούντος, τη συγκίνηση και τον θαυμασμό προς τον βιογραφούμενο, αλλά και τους ιστορικούς συγγραφείς που διαφύλαξαν την εποχή και τα πρόσωπα του παρελθόντος. Το ιστορικό υλικό διαπλέκεται με τη λογοτεχνική γραφή, μιας και ο Ευαγγελοδήμος δεν διστάζει να ζωντανέψει τις πηγές, κυριολεκτικά.

Στο δεύτερο κεφάλαιο, για παράδειγμα, ο αναγνώστης περιηγείται την εποχή που ο Θανάσης Καρπενησιώτης έφθασε στην Κωνσταντινούπολη, χάρη σε έναν εξαιρετικό αυτόπτη μάρτυρα-ξεναγό που συναντά ο συγγραφέας μας στην Κωνσταντινούπολη.

«Έκλεισα τα μάτια συλλογισμένος, όταν σαν σκιά ένιωσα δίπλα μου κάποιον που με παρατηρούσε. Μόλις τον κοίταξα μού μίλησε στα ελληνικά. “Καλήν ημέρα σας!”.

Ήταν ηλικιωμένος, ντυμένος με ένα μαύρο πανωφόρι, ρεπούμπλικα και κρατούσε ένα μπαστούνι με φιλντισένια λαβή. Σου έδινε την εντύπωση ότι έβγαινε από μια άλλη εποχή, καθόλου περίεργο στην Πόλη των μεγάλων αντιθέσεων

“Καθήστε”, του είπα. “Θα μου κάνετε παρέα στον καφέ;”.

“Ένα τέιον”, μου αποκρίθηκε.

Είχε μεγάλο μέτωπο σε βαθμό που και φαλακρό θα τον έλεγε κανείς, πλούσια γενειάδα, και τα μάτια του σπινθήριζαν πίσω από τα στρογγυλά ασημένια γυαλιά του παρά το προχωρημένο της ηλικίας του.

“Τι γυρεύετε στην Πόλη;” με ρώτησε.

Του εξήγησα τον λόγο που βρισκόμουν εκεί και με έκπληξη τον άκουσα να μου λέει:

“Ναι, τον Αθανάσιο Τουφεκτσή από το Καρπενήσι τον γνώρισα στο Ιάσι. Εκεί ο πατέρας μου ήταν επι στάτης του Μεγάλου Αρμάση επί της ηγεμονίας του Αλέξανδρου Καλλιμάχη. Σπουδαίος άνθρωπος, μεθοδικός, τολμηρός και φλογερός πατριώτης. Ήταν της τάξης μας, καθώς και ο δικός μου πατέρας μπορεί να ήταν Φαναριώτης, όχι όμως ευγενής. Επιστάτης ήταν αυτός, καπετάνιος στη φρουρά του Ηγεμόνα ο Αθανάσιος, που και ενοικιαστής κτημάτων και εμπορευόμενος επικερδώς σιτάρι ήταν. Και την ανταρσία του Φεβρουαρίου 1821 έζησα, Θεέ μου, τι θαυμάσιες στιγμές ζήσαμε! Αλλά και το αδιέξοδο του αγώνα, και τη σφαγή στο Δραγατσάνι και την εξυπνάδα του Καρπενησιώτη στο Γαλάτσι και την αυτοθυσία του στο Σκουλένι και εντέλει την προδοσία!”

Τον διέκοψα, διότι από άλλους πιο μάχιμους ήθελα τις περί τούτων μαρτυρίες.

“Με συμπαθάτε, αλλά για την Πόλη ήθελα να μου διηγηθείτε. Ποια ήταν η Πόλη όταν ο Αθανάσιος ήλθε εδώ;”

“Η Πόλη! Α! Η Πόλη!” ξεκίνησε ο σεβάσμιος γέρων, που ξαφνικά βρέθηκε πλάι μου για να με μεταφέρει στον 18ο αιώνα!» (σ. 30-31).

Και συνεχίζει βέβαια η αφήγηση του γέροντος αυτού, που δεν είναι άλλος από τον Σκαρλάτο Δ. τον Βυζάντιο (1798-1878, λόγιο του 19ου αι.). Ξάφνου, δηλαδή, ανακαλύπτεις ότι ο αφηγητής συνομιλεί με τη βιβλιογραφία του.

3. Στο ύφος και τη γλώσσα

Λόγω του εκσυγχρονισμού της γραμματικής και της ορθογραφίας στα βιβλία του δημοτικού, δηλαδή των σύγχρονων και μελλοντικών αναγνωστών, επιλέχθηκε η μονοτονική γραφή στα αυτούσια αποσπάσματα ντοκουμέντων και πηγών και η ενοποίηση της ορθογραφίας στην απλούστερη μορφή των λέξεων, που λίγα χρόνια πριν είχαν διαφορετική γραφή (παλικάρι, καλύτερα, Μίγγλερης). Κατά τα άλλα, στο επίπεδο της γλωσσικής επιμέλειας δεν έγιναν γλωσσικές μεταβολές, μιας και ο Ευαγγελοδήμος διαθέτει ένα πολύ ιδιαίτερο ύφος, προσωπικό τόνο και ιδιότυπη γραφή.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό, δειγματοληπτικά, της σύνταξης του κειμένου που επενεργεί δημιουργικά και στο ύφος είναι η τοποθέτηση του ρήματος στο τέλος της πρότασης, μετά το αντικείμενο ή το κατηγορούμενο. Ο λόγος έτσι αποκτά ποιητικότητα, λυρισμό και μουσικότητα, έναν ξεχωριστό ρυθμό, ίδιον ενός προσωπικού τόνου του γράφοντος, στοιχείο που ξεχωρίζει το βιβλίο από τα υπόλοιπα του είδους της μυθιστορηματικής βιογραφίας.

Τεχνοτροπικά, οι συναναστροφές, οι μάχες και οι συγκρούσεις, ενδότερες και μη, είναι μοτίβα που θεματοποιούνται με εμφατικό τρόπο, γιατί διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της προσωπικότητας του Καρπενησιώτη. Ως εικόνες περιγράφονται με έντονο ρεαλισμό και συχνά αδιόρατα εμφανές ένα ρομαντικό υπόβαθρο. Σε κάθε περίπτωση, η σκληραγωγημένη αγωγή, η πειθαρχία για την επίτευξη των στόχων, οι αντίξοες συνθήκες είναι οι «άθλοι», οι προϋποθέσεις που θα κάνουν τον Καρπενησιώτη «Πρωταθλητή και Πρωτομάρτυρα της Ελευθερίας».

Επιλογικά, με την έκδοση αυτή ο αναγνώστης θα βγει πολλαπλά ωφελημένος. Θα απολαύσει τη ζωντανή ανάγνωση του λογοτεχνικού λόγου σε συνδυασμό με τη βιογραφία ενός ιστορικού προσώπου. Θα ικανοποιήσει την περιέργειά του για το πρόσωπο του Καρπενησιώτη, τις δράσεις και την αξία του έργου του. Θα αποκρυπτογραφήσει την ανθρώπινη προσωπικότητα του Ευρυτάνα ήρωα, αλλά και θα γοητευτεί από την αξιομνημόνευτη στον χρόνο ιστορία του. Θα αποκτήσει, λόγω της ιστορικής τεκμηρίωσης, πραγματολογική γνώση της εποχής της πρώτης έναρξης της Επανάστασης του 1821, διαπιστώνοντας τι γινόταν στις Παραδουνάβιες Ηγεμονίες.

Τα 200 χρόνια από την Επανάσταση πλησιάζουν να συμπληρωθούν. Δεδομένου ότι τα εκατόχρονα δεν εορτάστηκαν λόγω της κρίσιμης κατάστασης μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και πριν τη Μικρασιατική Καταστροφή, θα γίνουν πολλά. Εμείς ας δράξουμε την ευκαιρία να ανακαλύψουμε πτυχές του απώτερου παρελθόντος μας. Η έκδοση του κ. Ευαγγελοδήμου από τις εκδόσεις Σ.Ι. Ζαχαρόπουλος είναι μια αφετηρία.

* Η Κατερίνα Τσιούμα είναι φιλόλογος, επιμελήτρια εκδόσεων

 

Το κείμενο αποτελεί επεξεργασμένη μορφή προφορικής ομιλίας κατά την παρουσίαση του εν λόγω βιβλίου στις 28 Ιουλίου 2019 στον Άγιο Ανδρέα Ευρυτανίας, όπου πραγματοποιήθηκε αφιέρωμα στη μνήμη του Αθανασίου Καρπενησιώτη.