Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η τέχνη του ελάχιστου
03/12/2019, 10:03 μμ

Η τέχνη του ελάχιστου

Γράφει ο Βασίλης Πανδής // *

 

Κατίνα Βλάχου, Bernadette Mergaerts: «Τα ελάχιστα – Ni plus ni moins», εκδ. Λοράνδου, 2018

 

Στο νέο της βιβλίο με τίτλο «Τα ελάχιστα – Ni plus ni moins» η Κατίνα Βλάχου μάς παρουσιάζει μιαν απεικόνιση των εσωτερικών τοπίων του ανθρώπου με τον τρόπο της διαύγειας που επιβάλλει στη γραφή της η συναίσθηση και η διαίσθηση που τη διαπερνούν, αλλά και με την αναγκαία αφαίρεση και την εκφραστική λιτότητα που επιβάλλει εξ ορισμού η ίδια η τέχνη του χαϊκού. Με έναν λόγο, έχουμε να κάνουμε με την τέχνη της διάσωσης του απολύτως απαραιτήτου («ni plus ni moins») [1].

Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις άλλωστε γεννάται ο δυναμισμός ο οποίος κάνει το χαϊκού να μοιάζει με ξαφνική γυμνωτική ριπή φωτός, με ακαριαία ηλεκτρική εκκένωση – χαρακτηριστικό απαραίτητο, το οποίο εγκυμονείται ακέραιο στα «Ελάχιστα».

Τα χαϊκού της Κατίνας Βλάχου ακουμπούν δημιουργικά στην παράδοση και ακολουθούν μια πλειάδα θεμάτων, έχοντας όμως στον πυρήνα τους έναν στοχασμό ανθρωποκεντρικό (έστω και αν αυτός παρουσιάζεται υπό τη μορφή της παρατήρησης και καταγραφής του φυσικού τοπίου και των φαινομένων του [2]).

Κύριος άξονας ο οποίος διαπερνά το βιβλίο είναι η αναμέτρηση του ανθρώπου με τον χρόνο, με το πέρασμα των ωρών («Πέρασε η ώρα / Μοναχική η σκιά μου / Μάταιο φεγγάρι», σελ. 41), το πέρασμα των εποχών («Μπήκε η άνοιξη / Μόνο που στον κήπο μου / ακόμα βρέχει», σελ. 12), το πέρασμα του χρόνου («Αιωνόβιο / κορμί βασανισμένο / με καρπούς πικρούς // Θαμπό ασήμι η κόμη / ειρήνης υπόσχεση», σελ. 31), μα ταυτοχρόνως έντονη είναι και η ερωτική -έως και αισθησιακή- διάθεση («Ανοχύρωτο / στο φιλί προσφέρεται / ηδονής στρείδι», σελ. 60)

Ακόμα και όταν είναι συναισθηματικά φορτισμένα, τα εν λόγω χαϊκού λειτουργούν ως άλλες ασκήσεις αναπνοής οι οποίες με πάσα ηδύτητα οδηγούν τον αναγνώστη σε έναν άδηλο τόπο γαλήνης («Βροχή στο δάσος / Φύλλα νεκρά που πέφτουν / χώμα θα γίνουν», σελ. 38), και είναι ποιήματα κεχαριτωμένα, καθώς είναι «εκπνοές ψυχής» αληθείς και ειλικρινείς («Εκπνοή ψυχής / στο ρυθμό των λέξεων / κάθε ποίημα», σελ. 57).

Εντούτοις, η ανάγνωση είναι το ένα συστατικό μέρος της εμπειρίας, αφού στο βιβλίο αυτό το οποίο λειτουργεί εν όλω ως αισθητική πρόταση, τα εσωτερικά τοπία του ανθρώπου, που καταγράφει μέσω των χαϊκού της η Κ.Βλάχου, αντιστοιχίζονται με τα τοπία του εξωτερικού κόσμου, των οποίων την ομορφιά κατάφερε να αιχμαλωτίσει με τον φωτογραφικό της φακό η Bernadette Mergaerts.

 

Κατίνα Βλάχου

 

Σκόπιμη και επιτυχημένη κρίνουμε την επιλογή της αντιστοίχισης των χαϊκού με ορισμένες από τις πιο αφαιρετικές φωτογραφίες, για τη δημιουργία ελευθερότερων συνειρμών, εφόσον πράγματι, όπως προείπαμε, η ίδια η τέχνη του χαϊκού ευνοεί την αφαίρεση.

Η ματιά και το καδράρισμα της Bernadette Mergaerts λειτουργεί με λεπτότητα και ενάργεια ως μεγεθυντικός φακός σε όλα εκείνα τα οποία οι περισσότεροι εξ ημών παραβλέπουμε· μια ρωγμή σε κάποιον τοίχο ή σε ένα πλακόστρωτο, φύλλα και άνθη των οποίων το αλλοτινό πρώτο τους χρώμα μπορούμε μόνο να υποθέσουμε πια, το παιχνίδι του φωτός και των σκιών ή ένα φευγαλέο καθρέφτισμα στην επιφάνεια του νερού – στις λεπτομέρειες δηλαδή οι οποίες νοηματοδοτούν το ψηφιδωτό του κόσμου, ομορφαίνοντάς το.

Και το κοινό στοιχείο των χαϊκού της Κ. Βλάχου και των φωτογραφιών της B. Mergaerts, ο τόπος και ο τρόπος στον οποίο συναντήθηκαν, είναι ακριβώς ο γυρισμός στην ομορφιά, με την προσδοκία πως αυτή επιτέλους θα σώσει τον κόσμο.

 

 

Σημειώσεις

1: Αξίζει βεβαίως να σημειωθεί πως το ελάχιστο εν προκειμένω δεν δηλώνει μονάχα το απογυμνωμένο ουσιώδες (και άρα απαραίτητο), μα σε δεύτερο επίπεδο οδηγεί και στην εξεταστική και υμνητική προσέγγιση του οργανικού μέρους, το οποίο θα οδηγήσει στο ηρακλείτειο «όλον» – ή καθώς θα έλεγε ο Δ.Π. Παπαδίτσας, είναι «Ελάχιστο με φωνές Όλου».

2: Βαθύτερα όμως το καταγραφόμενο εξωτερικό τοπίο αποτελεί κάτοπτρο και εκμαγείο συνάμα του αντίστοιχου εσωτερικού, πράγμα που μας οδηγεί ξανά στο στοχασμό του Ηράκλειτου: «[…] τὸ περιέχον ἡμᾶς λογικόν τε ὂν καὶ φρενῆρες».

 

 

* Ο Βασίλης Πανδής γεννήθηκε το 1997 στην Κέρκυρα, όπου και ζει. Ποιήματα και μεταφράσεις του έχουν δημοσιευτεί σε έντυπα και διαδικτυακά περιοδικά. Έργα του: Χάσμα βαθύ (Οδός Πανός, 2018), Ιόνιος Ακολουθία (Οδός Πανός, 2019).

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top