Fractal
Home / ΒΙΒΛΙΟ / Η μπαχτίνια καρναβαλικότητα στο ποίημα του Στέφανου Σαχλίκη «Η Γκιόστρα των πολιτικών» – Μέρος Γ’
08/10/2019, 11:06 μμ

Η μπαχτίνια καρναβαλικότητα στο ποίημα του Στέφανου Σαχλίκη «Η Γκιόστρα των πολιτικών» – Μέρος Γ’

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

 

Διαβάστε το Α΄μέρος >> εδώ

Διαβάστε το Β΄μέρος >> εδώ

 

 

Το μικρό απόσπασμα, το οποίο σώζεται από το ποίημα, δεν επιτρέπει εκτενή ανάλυση. Σύμφωνα με τον Μαυρομάτη, ίσως αποτελεί συνέχεια του ποιήματος της «Βουλής των πολιτικών», με βάση την υπόθεση ότι ο Δούκας αλλάζει γνώμη και επιτρέπει τη διοργάνωση γκιόστρας μεταξύ των πολιτικών με έπαθλο την ίδρυση του κοινοβίου από τις νικήτριες.[1] Το σημαντικό στοιχείο, εκτός από τη θεματική, το οποίο εντάσσει το συγκεκριμένο ποίημα στα γελαστικά έργα λόγου είναι το καρναβαλικό στοιχείο, καθώς η γκιόστρα στο Χάνδακα διεξάγεται κατά την περίοδο του καρναβαλιού.[2] Είναι γνωστό ότι στον Χάνδακα υπήρχε γκιόστρα στην περιοχή της εκκλησίας του Αγίου Ιωάννη στη σημερινή οδό 1821, γι’ αυτό και ο Σαχλίκης είχε προσωπικά βιώματα.[3]

 

 

Η αφηγηματική παρουσίαση της μονομαχίας μεταξύ των γυναικών φανερώνει τον έμμεσα εραλδικό (heraldus = κήρυκας) χαρακτήρα του στιχουργήματος.[4] Ο ποιητής περιγράφει τη δράση αναφέροντας ειρωνικά ονόματα και ιδιαίτερα σκωπτικά χαρακτηριστικά γνωρίσματα των διαγωνιζομένων, τα οποία είτε αφορούν τον σωματότυπο («[…]κοπελομοσκάρα», «[..]χοντρή γαδάρα») είτε τον τύπο του αλόγου («[…]φαρίν το μαύρο») είτε την οικογενειακή κατάσταση («[…]τ’ Αντώνη η γυναίκα»).[5] Ο ρόλος του κήρυκα είναι η διαλάληση, εκτός των ονομάτων, και των οικοσήμων των ιπποτών. Εδώ ο τελάλης διαλαλεί τα «σατιρικά οικόσημα», τα οποία ταυτίζονται με τον σωματότυπο, την ικανότητα ίππευσης, κ.λπ., των πολιτικών, όπως προαναφέρθηκαν. Αυτή η λαϊκή διαφήμιση, σύμφωνα με τον Μπαχτίν, είναι πάντα ειρωνική.[6]

Το ποίημα παρουσιάζει εικόνες έντονης δράσης, η οποία αποδίδεται μέσω εκφράσεων κίνησης, όπως «καβαλλικεύει», «τρέχει», «πιλαλεί», «εστέκετον», «εμπροπήδησεν», «εκάθετον», «εγκρέμνισεν». Αυτές οι εικόνες συνοδεύονται από συναισθήματα γέλιου («[…]εστέκετον κι εγέλα»), θυμού («πιλαλεί μετά θυμού»), πόνου («Εγκρέμνισεν[…]ελάκτοπάτησεν τη»), τα οποία σε συνάρτηση με τις σωματικές κινήσεις («πόδια αμπώθει», «ήρπαξεν λατινικόν σκουτάριν», «εξερμάτωσεν την») δημιουργούν μια εύθυμη ατμόσφαιρα θυμίζοντας την αμφιθυμία της καρναβαλικής τελετής της γκιόστρας, καθώς ο αγωνιστικός θρίαμβος συμπορεύεται με την γελοιοποίηση.[7]

Αυτές οι εικόνες φανερώνουν ότι ο πρωταγωνιστής στην γκιόστρα είναι το γκροτέσκο σώμα, το οποίο παρουσιάζεται με ζωόμορφα χαρακτηριστικά («κοπελομοσκάρα», «γαδάρα», κ.λπ.), όπως στις βυζαντινές ιστορίες των ζώων.[8] Με τον τρόπο αυτό, το ποίημα διαφοροποιείται από τα άλλα δυο που έχουν παρόμοια θεματική και τις ίδιες πρωταγωνίστριες.

Επίσης, υπάρχει η αίσθηση της αθανασίας του λαού, όπως φαίνεται από την εικόνα της εγκύου πάνω στο άλογο («[…]κάμπους επιλάλησε[…]εγκαστρώθην») και από την λαχανιασμένη πολιτική με την πανοπλία που «δεν εσκοτώθην». Αυτό το γίγνεσθαι (θάνατος-ανανέωση) αποτελεί μέρος της ευρύτερης ενότητας του λαού που αποκηρύσσει τον φόβο και αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως μέρος του αδιάσπαστου είναι της Φύσης.[9]

Όλα αυτά αναδεικνύουν το γκροτέσκο τύπο του κωμικού σύμφωνα με τον Μπαχτίν, καθώς γελοιοποιείται ένα φαινόμενο (η γκιόστρα γυναικών και συγκεκριμένα πολιτικών) που δεν έπρεπε να υπάρχει.[10]

 

Βιβλιογραφία

  1. Μαυρομάτης Γ., Παναγιωτάκης Ν., Στέφανος Σαχλίκης. Τα ποιήματα, εκδ. ΜΙΕΤ, Αθήνα 2015.
  2. Μπαχτίν Μ., Ο Ραμπελαί και ο κόσμος του. Για τη λαϊκή κουλτούρα του Μεσαίωνα και της Αναγέννησης, μτφρ Γιώργος Πινακούλιας, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 2017.
  3. Παπαδόπουλος Τζουάνες, Στον καιρό της Σχόλης. Αναμνήσεις από την Κρήτη του 17ου αιώνα, μτφρ Ναταλία Δεληγιαννάκη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013.

 

_____________________

[1]. Γ. Μαυρομάτης, Ν. Παναγιωτάκης, Στέφανος…, ό. π., σ. 105.

[2]. Ό. π., σ. 23.

[3]. Τζουάνες Παπαδόπουλος, Στον καιρό της Σχόλης. Αναμνήσεις από την Κρήτη του 17ου αιώνα, μτφρ Ναταλία Δεληγιαννάκη, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο 2013, σ. 75-76.

[4]. Μ. Μπαχτίν, Ο Ραμπελαί…, ό. π., σ. 203.

[5]. Ό. π., σ. 209-210.

[6]. Ό. π., σ. 185.

[7] . Ό. π., σ. 284.

[8].  Γ. Μαυρομάτης, Ν. Παναγιωτάκης, Στέφανος…, ό. π., σ. 106.

[9]. Ό. π., σ. 296-297.

[10]. Ό. π., σ. 354-356.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top