Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η «συμμορία» με τις Πικραλίδες
19/01/2021, 10:02 μμ

Η «συμμορία» με τις Πικραλίδες

Γράφει η Φωτεινή Χρηστίδου //

 

«Πικραλίδες», Γεωργία Μακρογιώργου,  Εκδόσεις: Παράξενες μέρες, Σελ. 111

 

‘’Είμαστε όμηροι των αναμνήσεών μας’’, Φρήντριχ Άνι

 

Αφετηρία στο πεζογράφημα της Γ. Μακρογιώργου με το συμβολικό τίτλο Πικραλίδες είναι ένα δυστύχημα που συμβαίνει κατά τη διάρκεια προετοιμασίας μιας παράστασης το Φθινόπωρο του 2016 στη Θεσσαλονίκη, με αποτέλεσμα το θάνατο από πτώση της Ηλιάνας, συγγραφέως θεατρικών έργων, σκηνοθέτιδας και ηθοποιού. Το καλοκαίρι του 2017 από το λογαριασμό της εκλιπούσης στο messenger αποστέλλονται προσκλήσεις σε επτά πρόσωπα για το ετήσιο μνημόσυνό της. Τις προσκλήσεις κοσμεί η φωτογραφία μιας πικραλίδας. Το μυστήριο που περιβάλλει τα μηνύματα συντηρείται και τελικά αποκαλύπτεται στα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου. Οι Πικραλίδες αφηγούνται μνήμες και βιώματα της πρώτης εφηβείας, των φοιτητικών χρόνων και της διαδρομής ως την ωριμότητα μιας συντροφιάς στη Θεσσαλονίκη που αποτελείται από τις ‘’Υπέροχες επτά’’ και ένα αγόρι. Η παρέα έγινε αχώριστη το καλοκαίρι του 78, όταν η πόλη και οι κάτοικοί της δοκιμάστηκαν με το μεγάλο σεισμό. Στη συνθήκη αυτή τα μέλη της συντροφιάς είχαν την ευκαιρία να συνδεθούν περισσότερο, να παίξουν και να ερωτευτούν στους ανοικτούς χώρους, όπου κατέφευγαν όλοι τότε για να προστατευτούν από την απειλή του Εγκέλαδου.

Η αφήγηση είναι κατά κύριο λόγο τριτοπρόσωπη. Η αφηγήτρια ωστόσο είναι δραματοποιημένη, συμμετέχει δηλαδή στα γεγονότα ως μέλος της συντροφιάς, όπως μαρτυρεί η σποραδική χρήση πρώτου προσώπου, όμως η ταυτότητά της δεν αποκαλύπτεται εξ αρχής. Η νεκρή Ηλιάνα αποτελεί πρόσωπο αναφοράς στο ξετύλιγμα της αφήγησης. Όχι μόνο επειδή με τον τραγικό, πρόωρο θάνατό της γίνεται η αιτία για να ξανασμίξει η συντροφιά, μετά από απομάκρυνση αρκετών ετών σε ορισμένες περιπτώσεις, αλλά και επειδή αναμοχλεύει, αναπόφευκτα, στα υπόλοιπα μέλη της συντροφιάς μνήμες, γίνεται η αφορμή για ένα ταξίδι νοσταλγικό στις εποχές του παιχνιδιού, των ιδεαλισμών και των ονείρων, αλλά και τραυματικό λόγω οδυνηρών βιωμάτων ή δραματικών μυστικών που έρχονται στο φως.

Μετά τη σύντομη Εισαγωγή που ενημερώνει τον αναγνώστη για το τραγικό συμβάν, προσδιορίζει τον τόπο, το χρόνο, ονομάζει τα πρόσωπα, υποβάλλει ατμόσφαιρα μυστηρίου, ακολουθεί το πρώτο κεφάλαιο με τίτλο Υψοφοβίες. Σ΄αυτό η αφηγήτρια παρουσιάζει το κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας, την Ηλιάνα, που λάτρευε από μικρή το διάβασμα, το χωριό της γιαγιάς και τη θάλασσα, και αργότερα, ώριμη πια, αφιερώθηκε στο θέατρο. Με εσταντανέ από συναντήσεις, συζητήσεις, περιπάτους των δυο τους με φόντο κυρίως δύο εμβληματικά τοπόσημα της Θεσσαλονίκης, το Λευκό Πύργο και τον Πύργο του Τριγωνίου, όπου συνήθιζε να καταφεύγει η Ηλιάνα, προκειμένου να ξορκίσει την υψοφοβία της, ο αναγνώστης αρχίζει να συνθέτει τη μορφή και την προσωπικότητα της απούσας-παρούσας ηρωίδας, ‘’της γυναίκας που κινείται στο ενδιάμεσο’’, μεταξύ ουρανού και γης, ονείρου και πραγματικότητας, τέχνης και ζωής, ιδεών και πράξης.

Ακολουθούν τα κεφάλαια Αυγή, Βασιλεία, Γαλήνη, Δώρα, Ελένη, Ζωή και Παύλος, στα οποία πληροφορούμαστε στοιχεία της ζωής και της προσωπικότητας των υπόλοιπων προσώπων. Τονίζεται ιδιαίτερα η επιρροή του οικογενειακού περιβάλλοντος στη ζωή τους, όπως στις επιλογές σπουδών, επαγγέλματος, συντρόφων. Στα κεφάλαια αυτά παρουσιάζεται και το πλέγμα των σχέσεων μεταξύ των ηρώων και φωτίζεται η σχέση καθενός με την Ηλιάνα. Η εικόνα της κεντρικής ηρωίδας όμως εμπλουτίζεται δραστικότερα από την αφήγηση της μικρότερης αδελφής της, Ζωής, τις σελίδες του ημερολογίου της νεκρής και το προσχέδιο ενός βιβλίου που σκόπευε να εκδώσει.

 

Γεωργία Μακρογιώργου

 

Ακολουθεί το κεφάλαιο Alter ego, στο οποίο εμφανίζεται ένα νέο πρόσωπο, η Πολυξένη, η μικρότερη από τις τρεις κόρες της Ζωής, που ήταν ιδιαίτερα συνδεδεμένη με τη θεία της Ηλιάνα και ακολουθεί τα βήματά της στο θέατρο. Το μνημόσυνο, που τελείται παρουσία όλων, όπως διαβάζουμε στο ομώνυμο κεφάλαιο, πολύ απέχει από μια τυπική τελετή. Γίνεται δρώμενο ανατρεπτικό σε ατμόσφαιρα χαρμολύπης. Αλήθειες έρχονται στο φως, καλυμμένες σ’ ένα βαθμό με περίβλημα υπερβολής, ικανές ωστόσο να άρουν τις βεβαιότητες. Για τα μέλη της συντροφιάς είναι πλέον μονόδρομος η αποδοχή και η συμφιλίωση, που σε βάθος χρόνου οδηγούν στη λύτρωση και τους ωθούν να χαράξουν μια πιο συνειδητή πορεία στη μετέπειτα ζωή τους.

Οι Πικραλίδες της Γ. Μακρογιώργου σφύζουν από Τέχνη. Οι περισσότεροι ήρωες ασχολούνται επαγγελματικά ή ερασιτεχνικά με τον πολιτισμό, γεγονός που φανερώνει ευαισθησία και ανάγκη για έκφραση. Κάποιοι επιλέγουν την κοινωνική προσφορά ή αφιερώνονται στην οικογένεια. Άφθονες είναι οι παραπομπές σε λογοτεχνικά παραθέματα, μουσικά κομμάτια, ταινίες, εικαστικές αναζητήσεις που συνυπάρχουν με πλειάδα παροιμιακών εκφράσεων, λαϊκών δοξασιών, αφηγήσεις ονείρων, αναφορές σε ήρωες παραμυθιών, νεανικά αναγνώσματα, συνεντεύξεις με αυτοαναφορικό χαρακτήρα και ημερολόγια.

Τα θέματα που θίγονται είναι πολλά. Οι οικογενειακές, φιλικές, ερωτικές σχέσεις με τα πάνω και τα κάτω τους ( παρεξηγήσεις, ανταγωνισμοί, ζήλειες, ανεκπλήρωτοι έρωτες, προβολές, καταπίεση, αλλά και συμπαράσταση, αγάπη, νοιάξιμο, δόσιμο, έμπνευση ) τα ανεξίτηλα τραύματα της παιδικής ηλικίας, οι νοοτροπίες που ενσταλάζει κάθε προηγούμενη γενιά στην επόμενη και πολλές φορές μετατρέπονται σε τροχοπέδη εξέλιξης, η θέση της γυναίκας στην οικογένεια και την κοινωνία, ο ρόλος της τέχνης στη ζωή μας, η αναζήτηση ταυτότητας, η ανάγκη για αυτοέκφραση, η έμπρακτη αλληλεγγύη και άλλα.

Η συγγραφέας επιλέγει την προφορικότητα στο λόγο για να επικοινωνήσει πιο άμεσα με τον αναγνώστη. Η γλώσσα είναι καθημερινή, οικεία, διανθισμένη με ποιητικό λυρισμό στις περιγραφές των εικόνων και χρήση συμβόλων, ειδικά σε ό,τι αφορά το ταπεινό και ταυτόχρονα μαγικό φυτό πικραλίδα, αγριοράδικο, κλέφτη, δαντέλιον, ταραξάκο ή όπως αλλιώς λέγεται.

Ευρηματικός, επιτυχής, ο τίτλος με πολλές αναγνώσεις. Παραπέμπω στο κείμενο για κάποιες από αυτές:

‘’ Σαν τις πικραλίδες είναι οι οικογένειες. Ένας σπόρος να φύγει διαταράσσονται οι ισορροπίες ’’. Σελ. 66

‘’ Η εικόνα του αγριοράδικου στην όλη ιστορία ερμηνευόταν πολλαπλώς και πυροδότησε μια σειρά συζητήσεων και διχογνωμιών. Άλλοι το συνέδεσαν με τις αρχές του στρουκτουραλισμού και τον Λεβί Στρος, δίνοντας έμφαση στην αρμονία του σύμπαντος, που αντανακλά σε όλες τις μορφές ζωής. Άλλοι τόνισαν το μεταφυσικό στοιχείο, με τις νεράιδες και τα ξωτικά, που φυσώντας τους σπόρους κάνουν τις ευχές να πραγματοποιούνται. Σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις, όπως οι πικραλίδες ανθίζουν εκεί που δεν τις σπέρνουν, η μνεία σε αυτό το φυτό, συμβολίζει την έμφυτη τάση του ανθρώπου για επιβίωση ’’. Σελ. 109

 

 

‘’ Η Ελένη σηκώθηκε, πήγε στο παράθυρο, κι έβλεπε το χιόνι να πέφτει και καθεμιά νιφάδα χόρευε σαν τα σποράκια της πικραλίδας που αρνούνται να προσγειωθούν και παρακαλάνε να κρατήσει ο άνεμος, για να ταξιδέψουν λίγο πιο πέρα……………….Και να απελευθερώνονται, να συναντιούνται και να απομακρύνονται, να βρίσκουν πρόσφορο έδαφος, να πολλαπλασιάζονται. Το καθένα με τη δική του προσωπικότητα. Με επίγνωση της καταγωγής του. Τόσο απλά και δεδομένα, αλλά όλα μαζί τόσο εναρμονισμένα. Ολόκληρη η έννοια της ενότητας σε ένα τόσο δα φυτό. Με τους σπόρους να φεύγουν και να γυρνούν, να παίζουν, να γίνονται αντιληπτοί μόνο από τα παιδιά, μόνο από αυτούς που πιστεύουν σε νεράιδες. Από όποια πλευρά και να τους δεις, υπέροχοι: και ως κίτρινα λουλουδάκια πικραλίδας, που μοιάζουν με αστεράκια στου γρασιδιού τον πράσινο ουρανό, και ως σποράκια ενωμένα και ταυτόχρονα ανεξάρτητα ’’. Σελ. 110

Οι Πικραλίδες αφηγούνται ρεαλιστικές, συγκινητικές ιστορίες και ταυτόχρονα αφήνουν χώρο στο όνειρο και τη φαντασία να λειτουργήσουν ως πηγές έμπνευσης και έκφρασης, αποθεώνοντας τον παραμυθητικό και απελευθερωτικό ρόλο της Τέχνης.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top