Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η γυναικεία άποψη μιας ιδιόρρυθμης μορφής λογοτεχνίας
03/07/2019, 12:01 μμ

Η γυναικεία άποψη μιας ιδιόρρυθμης μορφής λογοτεχνίας

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

 

 

Γοτθικές ιστορίες από μοντέρνες συγγραφείς. Μετάφραση: Αγγέλα Γαβρίλη, Μαρία Γιακανίκη, Ειρήνη Μαντά, Αργυρώ Μαντόγλου, Μαριάννα Παπουτσοπούλου, Έφη Φρυδά. Ανθολόγηση-Επιμέλεια-Εισαγωγή: Μαρία Γιακανίκη. Εκδόσεις Ars Nocturna. Μάιος 2018. Αθήνα

 

Μια μοναδική έκδοση είδε το φως της δημοσιότητας στην ελληνική γλώσσα, λίγο καιρό πριν (Μάιος 2018. Αθήνα). Αναφέρομαι σε μια σημαντική ανθολογία με τίτλο ‘Γοτθικές ιστορίες από μοντέρνες συγγραφείς’ από τις Εκδόσεις Ars Nocturna. Θέμα όλων των ιστοριών, τι άλλο από τις πολλαπλές εκφάνσεις της γοτθικής λογοτεχνίας. Η μακροσκελής και αντιπροσωπευτική, συνάμα, ανθολογία εστιάζει την προσοχή της σε δεκαέξι σημαντικές γυναικείες μορφές της λογοτεχνίας, η κάθε μια από τις οποίες εκπροσωπείται εν προκειμένω από ένα χαρακτηριστικό κείμενο. Όλα τα διηγήματα περιστρέφονται στα γνωστά θέματα της γοτθικής λογοτεχνίας, όπως το άγνωστο και αόρατο, εν πολλοίς, τμήμα του ανθρώπινου ψυχισμού, και κυρίως της πολυπλοκότητας της γυναικείας προσωπικότητας, καθώς και στην ιδιαίτερη ατμόσφαιρα και αίσθηση μυστηρίου που περιπλανώνται διάχυτα στις σελίδες τους. Παράλληλα εκεί μέσα εμφιλοχωρούν πολλές άλλες παράμετροι, όπως ας πούμε το ψυχολογικό υπόβαθρο των πρωταγωνιστών, οι υπαρξιακές αγωνίες και ανησυχίες τους, το θρησκευτικό στοιχείο, το πρόβλημα ανάμεσα στα δύο φύλα και κυρίως όταν αυτά βρίσκονται ή καλύτερα και πιο σωστά νοιώθουν εγκλωβισμένα μέσα στον επιθυμητό από την συντηρητική κοινωνία θεσμό του γάμου, τα βαθύτερα προβλήματα της γυναικείας ψυχοσύνθεσης, και η θέση της γυναίκας μέσα στους κόλπους της κοινωνίας του τέλους του δέκατου ένατου αιώνα και των αρχών του εικοστού.

Το υπόβαθρο των περισσότερων ιστοριών εδράζεται περίπου στο πρώτο μισό του εικοστού αιώνα.  Οι συγγραφείς μέσα από τα έργα τους συνδυάζουν το φανταστικό στοιχείο με την καθημερινή πραγματικότητα, αλλά την ίδια στιγμή επεκτείνονται και εξαπλώνονται σε άλλα πεδία για να ξεδιπλώσουν τον εσώτερο  εαυτό τους και να εκφράσουν ορισμένες ιδιαίτερες ανησυχίες και προσωπικούς φόβους που έχουν να κάνουν με τη γενικότερη θέση τους στην κοινωνία όπου δραστηριοποιούνται.  Η Μαρία Γιακανίκη, στην εκτενή και ουσιαστική εισαγωγή της, αναλύει την ιστορική εκείνη περίοδο, όσον αφορά τις διεκδικήσεις για τη βελτίωση της κοινωνικής τους θέσης, γνωστού όντος ότι ειδικά κατά την  βικτωριανή εποχή υπέφεραν από πολυποίκιλες μορφές καταπίεσης, ήταν σε μεγάλο βαθμό εξαρτώμενες από τους άντρες  και θεωρούνταν κάποιες φορές  κατώτερες από αυτούς.

Έτσι μπορούμε να ισχυριστούμε ότι με ετούτα τα διηγήματά τους οι γυναίκες συγγραφείς και συνδυάζοντας το υπερφυσικό με το ρεαλιστικό, μπόρεσαν και απέκτησαν μεγαλύτερη ευελιξία στη φαντασία και άπλωσαν τα λογοτεχνικά τους φτερά ώστε να διαπραγματευτούν περισσότερο σύνθετα και απόμακρα έως τότε θέματα, ζητήματα που δεν αγγίζονταν εύκολα από τους προηγούμενους συναδέλφους τους, για πολλούς και ποικίλους λόγους. Λίγο-πολύ όλες οι συγγραφείς της ανθολογίας υπήρξαν χειραφετημένες σε ικανό βαθμό, κι έτσι μπόρεσαν να απομυθοποιήσουν, σε ένα επίπεδο βέβαια, κάποια θέματα, όπως η καταπιεσμένη σεξουαλικότητα των γυναικών, το αιώνιο πρόβλημα της μοιχείας, η φανερή αλλά και υφέρπουσα καταπίεση των γυναικών από τους άντρες, μέσα σε μια πατριαρχική, κατά κύριο λόγο, παραδοσιακή οικογένεια.

 

Zdzisław Beksiński, ‘Blind’ (1929-2005)

 

Στην ‘Προσευχή’ (The Prayer, 1895) της Βάιολετ Χαντ (Violet Hunt, 1862-1942), το διήγημα που αποτελεί και το πρώτο της εκτενούς και κλασσικής ετούτης ανθολογίας,  η ζωή της πρωταγωνίστριας της ιστορίας, Άλις Αρν, θα αρχίσει να αλλάζει σταδιακά επί τα χείρω με αφορμή ένα ανεξήγητο γεγονός που έλαβε χώρα και διαδραματίστηκε μπροστά στα έντρομα μάτια της. Η δική της επίκληση και οι εκ βάθους καρδίας προσευχές της για να επαναφέρει ο παντοδύναμος Θεός τον κλινικά νεκρό σύζυγό της στη ζωή, τον ευρισκόμενο, Έντουαρντ Αρν, κάποια λεπτά της ώρας σε κατάσταση που παρέπεμπε και τον τοποθετούσε στο μεταίχμιο ετούτου του κόσμου και του υπερπέραν, τροποποιούν την μετέπειτα πορεία όλων στο σπίτι της και δρομολογούν άλλα ανεξερεύνητα μονοπάτια. Προφανώς, η Βάιολετ Χαντ εκμεταλλεύεται έξυπνα και με μαεστρία το συγκεκριμένο ιατρικό φαινόμενο που άπτεται και του τομέα της παραψυχολογίας, ταυτόχρονα, για να εστιαστεί στην μη αναστρέψιμη αποξένωση και απομάκρυνση των δύο συζύγων, τροποποιώντας τον φυσικό θάνατο του ενός εξ αυτών, σε…  συναισθηματικό:  ‘… εάν ένα πνεύμα… χωρίς το σώμα με το οποίο το αναγνωρίζουμε… είναι από μόνο του τρομερό, τότε τι γίνεται με ένα σώμα, ένα σώμα αναίσθητο… μονάχο… αποκλεισμένο σ’ αυτή τη Γη… δίχως το πνεύμα…’, αναρωτιέται η Άλις Αρν, ζητώντας παράλληλα τη γνώμη του γιατρού της, Γκρέιαμ! Αυτή που κάποια χρόνια πριν, είχε υπάρξει χήρα, έστω για καμιά ώρα, ίσως και για λιγότερο, και τώρα μιλούσε για τον εαυτό της   ‘… ως  ένα άτομο στοιχειωμένο, τρόπον τινα, καταραμένο από κάποια κακόβουλη μοίρα, θύμα μιας τρομαχτικής πνευματικής καταστροφής…’, αναλογιζόμενη εάν οι φαύλες και παράλογες προσευχές, τελικά, εισακούστηκαν!

Στο αμέσως επόμενο διήγημα, το ολιγοσέλιδο ‘Η μυστηριώδης Περίπτωση της Δεσποινίδας Β.’ (1906), τη σκυτάλη στο βιβλίο  παίρνει η γνωστότερη σε όλους Βιρτζίνια Γουλφ (Virginia Woolf,  1882-1941), όπου ο αναγνώστης διακρίνει κάποια αρχόμενα  μοντερνιστικά στοιχεία και τεχνικές της συγγραφέως   που θα έρθουν στην επιφάνεια αργότερα, όπως τη μοναξιά του ατόμου μέσα στο ανώνυμο πλήθος και κάποιες υποσημαινόμενες πινελιές ομοερωτικών επικοινωνιών, καταστάσεις που σίγουρα βρίσκονται μακράν των συνήθων κλασσικών κειμένων της εποχής της συγγραφέως. Κι’ αν είχαμε, ως τώρα, συνηθίσει την Αγκάθα Κρίστι (Agatha Kristie, 1890-1976), με τις αστυνομικές της ιστορίες πλημμυρισμένες μυστηρίου με συνήθη  πρωταγωνιστή τον δαιμόνιο αστυνομικό Ηρακλή Πουαρώ, εδώ η ταλαντούχα Αγγλίδα μας δίνει μια άλλη εκδοχή του ταλέντου της. Η ‘Τελευταία Σεάνς’ (The Last Seance, 1926), προσεγγίζει το θέμα του πνευματισμού από τη δική της σκοπιά, αφήνοντας το προσωπικό της στίγμα στο πεδίο του υπερφυσικού τρόμου, περιγράφοντας την Σιμόν, ένα άτομο προικισμένο με εξαιρετικές   ικανότητες και κυρίως στο να φέρνει σε επαφή τους ζώντες με τους νεκρούς όχι μόνο μέσω  της ομιλίας, αλλά και με την οπτική επαφή!

Στον ‘Δαιμονικό Εραστή’ της Αγγλοϊρλανδής Ελίζαμπεθ Μπόουεν  (Elizabeth Bowen, 1899-1973), η ιστορία εξελίσσεται και διαδραματίζεται στο Λονδίνο του τέλους του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου,  αλλά στην ουσία το μυστικό βρίσκεται στο παρελθόν, στα μέσα του πρώτου μεγάλου πολέμου. Ψευδαίσθηση, νευρικός κλονισμός και απωθημένες μνήμες στοιχειώνουν την Καθλήν Ντρόβερ όταν εκείνη μπαίνει στο παρατημένο λόγω των βομβαρδισμών Λονδρέζικο σπίτι της. Όσα βρίσκονταν για χρόνια ξεχασμένα στο υποσυνείδητο, τώρα έρχονται δραματικά μπροστά σε όλη τους τη μεγαλοπρέπεια. Φυσικά ο κατάλογος των συγγραφέων του βιβλίου, δεν εξαντλείται εδώ, αφού περιλαμβάνει και άλλες ιστορίες, όλες από εξίσου σπουδαίες συγγραφείς. Ο αναγνώστης θα βρει ικανά κατατοπιστικά στοιχεία στην αρχή του βιβλίου, όπως ήδη είπαμε, με σύντομα βιογραφικά στοιχεία των συγγραφέων που θα τον  εισαγάγουν στον ενδιαφέροντα τομέα και κόσμο της γοτθικής λογοτεχνίας. Όπως τονίστηκε στην αρχή του κειμένου ετούτου, η ανθολογία αναφέρεται και περιέχει έργα γυναικών λογοτεχνών, αποκλειστικά, γεγονός που μας  αφήνει να ελπίζουμε σε κάτι ανάλογο και αντίστοιχο για τους άρρενες συναδέλφους τους, από τον συγκεκριμένο εκδοτικό οίκο. Η συγκεκριμένη πάντως έκδοση, αποτελεί υπόδειγμα σοβαρής  εργασίας πολλών ατόμων από έναν πολλά υποσχόμενο εκδοτικό οίκο, που αν μη τι άλλο, σέβεται τους αναγνώστες του!

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top