ΘΕΑΤΡΟ: H Μίρκα Γεμετζάκη μιλάει με τη Μαρία Πανούτσου (1986)

«Ο ηθοποιός είναι μια διαφάνεια από την οποία περνάει ο λόγος»

To 1984 έλαβα μέρος σε ένα- στο πρώτο -σεμινάριο που έδωσε η Μίρκα Γεμετζάκη στην Αθήνα. Το σεμινάριο πραγματοποιήθηκε στην Πεντέλη σε ένα σπίτι κοντά στην φύση μακριά από την βοή της Αθήνας. Λίγες κοπέλες και αν δεν κάνω λάθος ήμασταν μόνο επτά τον αριθμό, μεταξύ των οποίων η Μαρία Σάββα. Από το Σεμινάριο έχω την καταγραφή του καθώς και λιγοστές ασπρόμαυρες φωτογραφίες τραβηγμένες και τυπωμένες από μένα.

Μετά το σεμινάριο αυτό οργάνωσε η Μίρκα ένα σεμινάριο ινδικής ρυθμολογίας με ένα εξαιρετικό ινδό μουσικό και δάσκαλο. Έτσι σιγά σιγά κτίστηκε μεταξύ μας μια σχέση μέσα από την εκπαίδευση. Και είχε αρχίσει πολύ πριν όταν ακόμη η Μίρκα ήταν στην Γερμανία. Την έψαχνα. Είδα και την παράσταση η γυναίκα της Ζάκυνθος με την ίδια την Γεμεντζάκη να πρωταγωνιστεί. Στην συνέχεια δεν μπόρεσα να την παρακολουθήσω. Αλλά της πήρα αυτήν την συνέντευξη πριν απομακρυνθούμε η μία από την άλλη το 1986. Τώρα που δεν ζει πια η Μίρκα και κάποια στιγμή δεν θα ζω ούτε και εγώ, θέλησα να την κάνω γνωστή στο ευρύτερο κοινό, θεατρικό και μη και ίσως να φανεί χρήσιμη και ενδιαφέρουσα.

Η ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ:

…. «η έκφραση του ηθοποιού περνάει μέσα από τα ηχεία του σώματός του»….

Ο Σπύρος Βραχωρίτης είναι δεμένος στενά με την θεατρική λέσχη Βόλου. Θα λέγαμε χωρίς να υπερβάλουμε, ότι ταυτίζονται. Είναι επίσης, το όνομα του κ. Βραχωρίτη συνδεδεμένο με αυτό της Κας Γεμεντζάκη. Στάθηκε άραγε ο Σπύρος η αφορμή πού ζητούσε η Μίρκα για να επιστρέψει μετά από 23 χρόνια στην Ελλάδα; Η ιστορία μας χωρίς υποθέσεις έχει ως εξής:

1980 Παρίσι. Παρουσιάζεται η «Ορέστεια» του Αισχύλου από την Σάουμπινε του Δ. Βερολίνου, σε σκηνοθεσία Πήτερ Στάϊν. Η Μίρκα που παίζει και σαν ηθοποιός στο έργο, έχει δουλέψει στην προετοιμασία της παράστασης, συγκεκριμένα στην διδασκαλία των χορικών. Συνεργάτης από χρόνια της Σαουμπίνε με πρώτη συνεργασία το 1976 στο έργο του Μπόμπ Ουίλσον, έκλεισε τον κύκλο της εργασίας της στον χώρο αυτό με την Ορέστεια.

Ο Σ. Βραχωρίτης βλέπει την παράσταση της Ορέστειας στο Παρίσι, γνωρίζεται με την Μίρκα και την καλεί στον Βόλο για το καλοκαίρι του 1981. Σεμινάριο 31 ατόμων με τίτλο: Η μουσικότητα του ανθρώπινου σώματος

«Ο ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ ΜΙΑ ΔΙΑΦΑΝΕΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΠΟΙΑ ΠΕΡΝΑΕΙ Ο ΛΟΓΟΣ»

Πραγματοποιείται το Σεμινάριο και Η Αθηναϊκή Εφημερίδα με ημερομηνία 21 Αυγούστου 1981 γράφει: «Ο επισκέπτης νόμιζε ότι υπήρχαν στην αίθουσα κάποια όργανα ή κάποια ηχεία, αλλά δεν ήταν τίποτα από αυτό. Η μουσική προερχόταν από τα σώματα των νέων κι ας έδειχναν τα στόματά τους περίπου ακίνητα ….». Η αφοσίωση της Μ. Γεμεντζάκη στην ανθρώπινη φωνή έχει αρχί-σει από παλιά. Ά΄ περίοδος: σπουδές στο τραγούδι και στη μουσική με υποτροφίες στη Γερμανία, μαθήματα κοντά σε μεγάλους δασκάλους της Ευρώπης. Μέτζο Σοπράνο στην Όπερα με πετυχημένη καριέρα. Όμως η Μίρκα δε δίνει ολότελα τον εαυτό της στην επαγγελματική της καθιέρωση. Είναι ανήσυχη, κάτι ψάχνει, γύρω από τη φωνή της, γύρω από την φωνή των άλλων, ευδαιμονίες την καλούν σε άλλους κόσμους. Η ίδια λέει: «… δεν ήμουνα ευτυχισμένη τραγουδίστρια, οι άλλοι με λάτρευαν και εγώ σιχαινόμουν τον εαυτό μου. Η όπερα δεν μου πήγαινε ούτε σαν εικόνα, ούτε σαν σύστημα. 16 Νοεμβρίου του 1966 στο Μόναχο θυμάμαι έβρεχε, έδωσα τα τελευταία μου Μάρκα για να κάνω μάθημα μ’ έναν από τους διασημότερους δασκάλους φωνητικής, με σκοπό να μάθω κολορατούρες. Έφυγα από εκεί απογοητευμένη. Δεν βρήκα στους δασκάλους (μέχρι τότε) και στην κλασσική μέθοδο φωνητικής αυτό που ζητούσα ή αυτό που τέλος πάντων πήγαινε σε μένα σαν ιδιοσυγκρασία και σαν κατασκευή σώματος. Η επιρροή τους, όμως, ήταν ακόμη μεγάλη, με καθήλωνε και με δέσμευε, αλλά το σώμα μου αντιδρούσε, επειδή η αναπνοή είναι κάτι φυσικό αρνιόμουν τις δυσκολίες της κλασσικής μεθόδου διδασκαλίας της φωνής. Σκεπτόμουν ότι τα ζώα και οι φυσικοί άνθρωποι δεν χρειάζονται επίπονες ασκήσεις για την ύπαρξη της φωνής τους (επιβίωση). Κάτι άλλο, λοιπόν, θα συμβαίνει με τα ανθρώπινα σώματα, όπως αυτά διαμορφώνονται χρόνια τώρα μέσα στις πόλεις. Πάντα έβλεπα την αναπνοή σαν κάτι εύκολο και ευχάριστο. Το ίδιο βράδυ μπήκα στην βιβλιοθήκη του Μονάχου για να αποφύγω την βροχή και το κρύο. Είχε μια έκθεση γιόγκα, μιλούσανε για την αναπνοή όμως με την έννοια της ελευθερίας». Ελευθερία του σώματος, ευεξία, κατάνυξη και αυτό που η στάση της κατάνυξης δημιουργεί στο σώμα, να τα στοιχεία στα οποία βασίστηκε η μέθοδος της Μίρκας Γεμεντζάκη. Ακαδημία του Ανόβερο, Μόναχο, Μαύρη Παντομίμα στην Πολωνία, Μαρσέλ Μαρσώ στο Παρίσι, μουσική Όρφ, όλα αυτά μέχρι το 1968.

1969: Την εποχή αυτή αρχίζουν οι προσωπικές σχέσεις που θα διαμορφώνουν και θα επηρεάσουν τη ζωή της. Σημαντικότερη στάθηκε η γνωριμία της με τον Δρ. Σούτς, έναν ηλικιωμένο αρχιτέκτονα μουσικό και δάσκαλο φωνητικής. Λυτός ο άνθρωπος θα της γνωρίσει τον συνδυασμό που με ένστικτο έψαχνε η ίδια μέχρι τότε, τον συνδυασμό αρχιτεκτονικής και μουσικής σε σχέση με το ανθρώπινο σώμα. Ο Σούτς ήταν τότε στο τέλος της ζωής του, πέθανε το 1973 και η Μίρκα στην αρχή ενός νέου δρόμου. Ο Σούτς της δίνει τις σκέψεις και τις γνώσεις του. Πάντα της έλεγε «καλοί τραγουδιστές υπάρχουν, πολλοί καλοί δάσκαλοι όμως λίγοι». Η Μίρκα φεύγει από τα φώτα της όπερας το ’73 με τελευταία εμφάνιση σαν τραγουδίστρια το ’75 στο θέατρο Γκλόρια στην Αθήνα, για τα 100 χρόνια του Ραβέλ, όπου τραγούδησε τις πέντε λαϊκές Ελληνικές μελωδίες και δυο Εβραϊκές. Μετά την απόφαση να εγκαταλείψει την όπερα παίρνει την θέση της φωνητικής διαμορφώτριας στην χορωδία της συμφωνικής ορχήστρας του Βερολίνου. Δουλεύει με μικρά παιδιά, με μεγάλους, με επαγγελματίες, με ερασιτέχνες, μελετάει στα μουσεία, στις εκκλησίες, στις βιβλιοθήκες, ψάξιμο στην μοντέρνα και κλασσική μουσική, ταξίδια και παρατηρήσεις στη φύση. Τα καλοκαίρια έρχεται στην Ελλάδα με κατεύθυνση την Μονεμβασία, την Μάνη. Σ’ ένα από τα ταξίδια της αυτά, περνώντας από την Αθήνα δίνει μια συνέντευξη και λέει χαρακτηριστικά: «Είμαι τσοπάνισσα και ας προέρχομαι από αστικό πολίτικο σπίτι». Μονεμβασία: Το ελληνικό τοπίο θριαμβεύει, καθηλώνει τον ανέτοιμο και χαρίζεται στον έχοντα «θείας μανίας». Εδώ η Μίρκα μαθητεύει στους ανθρώπους, στη φύση, στα χρώματα στους τοίχους, στις κινήσεις, στους ρυθμούς. Τα στοιχεία αυτά τα μεταφέρει μέσα στο σώμα της στο Βορρά, εκεί θα γίνουν θεατρική πράξη, χρήσιμο υλικό για τραγωδία. Με την συγκλονιστική Ορέστεια εκ Γερμανίας κλείνει και ο δεύτερος κύκλος της ζωής της Μίρκας. Κατά τη διάρκεια αυτής της β΄ περιόδου, η Μίρκα γυρίζει τον κόσμο πρώτα με την χορωδία της συμφωνικής ορχήστρας του Βερολίνου και σε συνέχεια με την Σαουμπίνε. Πιστή εργάτρια δούλευε με τα δύσκολα σώματα των Γερμανών ηθοποιών, ήρθε σ’ επαφή με τα ρεύματα της εποχής της, ολοκληρώνει τις έρευνές της και συμβάλλει με τον δικό της τρόπο στη διαμόρφωση των θεατρικών πραγμάτων στην Ευρώπη στη δεκαετία ’70 – ’80.

ΑΠΟ ΤΉΝ ΚΟΛΕΚΤΙΒΑ ΤΗΣ ΣΑΟΥΜΠΙΝΕ ΤΟΥ ’70 ΣΤΗΝ ΑΘΗΝΑ TΩΝ ΑΙΣΘΗΤΙΚΩΝ ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΩΝ ΤΟ 1986

…. «μπαίνοντας το ’81 στη Σαουμπίνε κατάλαβα πως έπρεπε να φύγω. Εμένα μου πήγαινε η Σαουμπίνε του ’70. Οι δυσκολίες τότε ήταν τραγικές, το πνεύμα, όμως που επικρατούσε ήταν αυτό που εγώ λέω δημιουργικό. Όταν όλο το περιβάλλον του θεάτρου είναι τόσο αναπαυτικό, τόσο εύκολα αρχίζει πια να λείπει το πνεύμα της δημιουργίας, τότε το θέατρο πεθαίνει …..».

Σέβομαι πάντα τον θεατρικό λόγο. «Όλα αυτά τα χρόνια ζούσα μ’ ένα όνειρο πότε θα έλθω στην Ελλάδα. Χιλιόμετρα προς τα τέσσερα σημεία της γης, μα κατεύθυνση εσωτερική πάντα την Ελλάδα». Η Αθήνα την πονάει, την θυμώνει. Η Αθήνα αρκετά αδιάφορη δεν την καλωσορίζει όταν έρχεται να μείνει και να εργασθεί. ΕΡΩΤ.: Πως σ’ αντιμετωπίζουν οι συνάδελφοί σου εδώ στην Ελλάδα; ΑΠΑΝΤ.: Νομίζω πως δεν μ’ αντιμετωπίζουν καν ακόμη. Προσωπικά εγώ άκουσα για πρώτη φορά το όνομα της Μίρκας, θυμάμαι ένα απόγευμα 9 Μαρτίου ήταν του ’84 και στο “αεικίνητο” θα γινόταν κάποια επίδειξη, με θέμα τις δυνατότητες της ανθρώπινης φωνής. Εκείνο το βράδυ τελειώσαμε νωρίτερα την πρόβα, με σκοπό να παρακολουθήσουμε την επίδειξη αυτή. Στα σκηνικά του έγινε μια πιο ανοικτή γνωριμία της Μίρκας με το Αθηναϊκό Καλλιτεχνικό κοινό, μια γυναίκα κατά τον Τσαρούχη, μάγισσα και ανατολίτισσα, δείχνει την μαγεία της ανθρώπινης φωνής. Οι ηθοποιοί της Αθήνας επιφυλακτικοί και διστακτικοί στην αρχή, αρχίζουν και ζητούν σιγά-σιγά την βοήθειά της. Η Μίρκα πιστεύει ότι η αναβολή και η αφ’ υψηλού αντιμετώπιση των προβλημάτων, κάνει τους Έλληνες ηθοποιούς να στερούνται πολλές από τις χαρές του επαγγέλματός τους. Η Μίρκα δούλεψε από το ’81 με τους ηθοποιούς της λέσχης του Βόλου, έπαιξε στην «Γυναίκα της Ζάκυνθος» και εργάστηκε ένα χρόνο στην προετοιμασία της Αντιγόνης και ξαφνικά σταματά. Έμεινε επιλεκτικά μακριά από τη λέσχη Βόλου. Mια ημιτελής προσπάθεια η δουλειά της στην Αντιγόνη η α΄ ημιτελής προσπάθεια στην καριέρα της. «Χρειάστηκε ν’ αποχωρήσω από τη δουλειά, λέει η ίδια, για να μείνω πιστή στον εαυτό μου». Αυστρία – Γερμανία – Θεσσαλονίκη – Αθήνα, σεμινάρια, συνεργασίες, παίζει την Τροφό στη Μήδεια σε σκηνοθεσία του Μ. Βολανάκη. Έχει ήδη αρχίσει η Ελληνική περίοδος της Μίρκας. «Θα συνεχίσω να εργάζομαι με τον Μίνω. Νοιώθω καλά μαζί του, μ’ αρέσει σαν σκηνοθέτης. Το βλέμμα της πάει μακριά, ονειρεύεται να δουλέψει έχοντας την ολοκληρωτική ευθύνη με μια θεατρική ομάδα με το ελληνικό σώμα, στον ελληνικό χώρο, τον αρχαίο λόγο.

Η Μίρκα μ’ ένα βλέμμα, έξυπνο χαμόγελο όλο θηλυκότητα, κρύβει με συνείδηση το κρυφό σκοτεινό πρόσωπό της, λέει: «είμαι μοναχικό άτομο, έχω λίγους φίλους και μαζί τους μπορώ να περπατώ σιωπηλή στους δρόμους, στις αγορές, στα καφενεία». Φαίνεται τρυφερή και σκληρή συγχρόνως, αναρωτιέσαι αν μπορείς να την επισκεφθείς. Φευγαλέο το γυναικείο της πρόσωπο, μόνο η δουλειά της είναι συγκεκριμένη, λέει: «Δεν ξέρω να λέω φιλοσοφικά και επιστημονικά, ότι έμαθα το έμαθα πάνω και δίπλα στο ανθρώπινο σώμα, μετά ήρθε η γνώση. Οι Έλληνες ηθοποιοί ξέρουν καλύτερα από μένα τα προβλήματά τους. Ναι, είναι πολλοί εκείνοι που μ’ αρέσουν, καθώς και οι θεατρικές δουλειές όπως η Σκηνή, η Πόρτα, ο Καθρέπτης, για ν’ αναφέρω ενδεικτικά. Ναι, θα γραφτώ στο Σωματείο, ναι στο συνδικαλισμό, πρέπει το επάγγελμα του ηθοποιού να κατοχυρωθεί επιτέλους, όμως ΟΧΙ στα όρια και στα ωράρια», προσθέτει.

Ο ΗΘΟΠΟΙΟΣ ΕIΝΑΙ ΟΡΓΑΝΟ TOΥ ΛΟΓΟΥ …. «χρειαζόμαστε πειθαρχία και το λέω για μένα πρώτα, Ελληνίδα τεμπέλα (γελά), κάνω προσπάθεια για δουλειά, όμως μ’ αρέσει να δουλεύω. Καταλαβαίνω καλά τον Έλληνα ηθοποιό, αλλά δεν τον δικαιολογώ». Η Φωνή της δεν σταματά. Ανέκδοτα από την ζωή άλλων καλλιτε-χνών, ένας χείμαρρος. Κάποια στιγμή δεν ακούς λέξη μόνον ήχους, έκφραση. Φαίνεται καθαρά, καθώς μιλάω με την Μίρκα ότι μπαίνει σε μια καινούργια περίοδο της ζωής της. Κάτι πάλι ψάχνει. Το βέβαιο είναι ότι ξέρει να διαλέγει αυτό που της χρειάζεται κάθε φορά.

Η Μίρκα, προσωποποίηση των αντιφάσεων. Είναι όμορφη, χωρίς να είναι…. δεν καπνίζει, αλλά καμιά φορά …. δεν τρώει πολύ, όμως δεν μπορεί να αρνηθεί ότι ωραίο. Δασκάλα που την ώρα της διδασκαλίας μετατρέπεται σε θεατρίνα, ανατολίτισσα με βόρεια πειθαρχία, έτοιμη πάντα ν’ αρχίσει κάτι νέο, μακριά από ασφάλειες και μονιμότητες. Πέρα απ’ τους μαθητές της που όλο και πληθαίνουν, αφήνει συνεχιστές απ’ όπου φεύγει. Δεν κρατά μυστικά, γράφει και ένα βιβλίο που δεν λέει να τελειώσει. Λέει ότι θα εκδοθεί στην Γερμανία στη Γερμανική γλώσσα, θα το κάνει άραγε; Όσο μου μιλάει, πλέκει. Ιο χρώμα πράσινο με λίγο μώβ. Η συνέντευξη δεν λέει να τελειώσει. σαν το βιβλίο κι αυτή. Ακόμη γράφεται …. Εδώ παραθέτουμε ένα μέρος. Πολλοί καλλιτέχνες που εργάζονται μακριά από την Ελλάδα, συχνά έχουν εκφράσει την επιθυμία να γυρίσουν πίσω. Δεν το τολμούν γνωρίζοντας τις δυσκολίες για ένα παρόμοιο βήμα. Η Μ. Γεμεντζάκη το αποφάσισε, είναι εδώ και εργάζεται. Οι ηθοποιοί και οι άνθρωποι του θεάτρου γενικότερα ας το εκτιμήσουν κι’ ας το εκμεταλλευτούν.

ΜΑΡΙΑ ΠΑΝΟΥΤΣΟΥ

Αθήνα 1986

Η Μαρία  Πανούτσου γεννήθηκε  στην Αθήνα ​και υπηρετεί το θέατρο  και την ποίηση  από  το 1979. Σπούδασε  μουσική,  χορό, θέατρο, ζωγραφική και φωτογραφία στην Ελλάδα, Αγγλία,  Πολωνία. Έχει ταξιδεύσει για σπουδές  και για συμμετοχή σε Διεθνη Φεστιβάλ  θεάτρου, με το Θέατρο Τομή, στην Αγγλία, Σκωτία, Ρουμανία, Γεωργία, Γερμανία, Γαλλία, Πολωνία, Ιταλία, Κύπρο. Έζησε  στην παιδική  της  ηλικία στο Ιρακ, στην Κύπρο και στο Λίβανο. Ξεκίνησε  πολύ μικρή  το χορό και το θέατρο και με  την πρώτη της σκηνοθετική  δουλειά  βραβεύτηκε με πέντε  βραβεία στο Φεστιβάλ  Ιθάκης. Σκηνοθεσίας, καλύτερης παράστασης, καλύτερης  παρουσίασης νεοελληνικού έργου, βραβείο γυναικείου ρόλου και έπαινος ανδρικού. Τώρα μοιράζεται την ζωή της μεταξύ  Αθήνας, Κέας και Λονδίνου. 

Είναι απόφοιτος του Έκτου Γυμνασίου Θηλαίων. Διπλωματούχος της Σχολής Κλασσικού χορού Ε. Ζουρούδη. Διπλωματούχος της Επαγγελματικής σχολής Θεάτρου Αθηνών Εχει  σπουδάσει στο  GROTOWSKI  LABORATORIUM  στο Βρότσλαβ της Πολωνίας. Τελειόφοιτος του Γαλλικού Ινστιτούτου Αθηνών. Σπούδασε  στο  Open University  OF    London  Humanities- Ανθρωπιστικές σπουδές ,  και συμπλήρωσε την μελέτη της για την Αρχαία Ελληνική Τραγωδία με την παρακολούθηση: Αθηναϊκή Δημοκρατία, 5ος αιώνας,  στο  Open University of London.

Παράλληλα με το θέατρο και η τέχνη η Μαρία Σκουλαρίκου – Πανούτσου έχει εκδώσει 3 ποιητικές συλλογές, ΚΑΛΕΣΜΑΤΑ , SALUADER  και  ΠΕΡΠΑΤΩΝΤΑΣ ΣΤΟ ΔΑΚΤΥΛΙΟ ΤΟΥ ΚΡΟΝΟΥ Η ΟΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΑΝΔΡΑ ΑΠΟ ΤΟ CITY που έχουν εξαντληθεί και  ετοιμάζει την έκδοση της νέας ποιητικής  συλλογής με τίτλο ‘Η ΠΟΛΗ’

Μελέτησε Ζωγραφική  και Αγιογραφία με τον ζωγράφο  Δ. Πάλμα, και Κεραμική με τον γλύπτη  Ν.Σκλαβενίτη. 

Ζωγραφίζει από το 1982 και χρησιμοποιεί ποικίλα υλικά για τον σκοπό αυτόν. Δουλεύει τον πηλό κατασκευάζοντας έργα αποκλειστικά με το χέρι και όχι με τον τροχό. 

Με την Φωτογραφία και τις αρχές της κινηματογραφικής τέχνης, ασχολήθηκε την περίοδο 1980-90 όπου έγινε δεκτή και στο International Film school of London.

 Αυτήν την περίοδο.

Ολοκληρώνει συλλογή παραμυθιών και την νέα ποιητική  συλλογή  με τίτλο ‘Η Πόλη’.