Fractal
Home / Διηγήματα / Διήγημα: “Στον Κόσμο του Μετά”
31/05/2023, 9:09 πμ

Διήγημα: “Στον Κόσμο του Μετά”

Γράφει ο Χρήστος Δούκας //

 

 

 

 

Στον Κόσμο του Μετά

 

Ο συγγραφέας της ιστορίας αυτής, ζει εδώ και καιρό στον κόσμο του «μετά». Είναι τόσο απλό, προτάσσετε σε κάθε καθιερωμένη λέξη-νόημα την πρόθεση «μετά», για να βρεθείτε σε ένα γλωσσικό-υπαρξιακό μετα-σύμπαν (ή μετα-σύμπαντα): Μετα-κόσμος, μετα-πολιτική, μετα-ηθική, μετα-παγκοσμιοποίηση, μετα-νεωτερικότητα, μετα-δημοκρατία, μετα-άνθρωπος, μετα-γνώσεις και άλλα παρόμοια.

Σε αυτό το μετα-σύμπαν «εκείνος» (ο συγγραφέας), προσπαθεί να βρει μια απελευθερωτική οδό διέλευσης, αποφεύγοντας τα γνωστά βαρίδια που μας κρατούν εξαρτημένους από εξωτερικούς και εσωτερικούς καταναγκασμούς. Και ενώ αρχικά φαίνεται ότι αυξάνονται οι (τεχνολογικές-κοινωνικές) δυνατότητες, μια πιο προσεκτική ματιά, δείχνει νέες μορφές εξουσιών να αναδύονται στη θέση των παλαιών.

Με άλλα λόγια πιστεύει ότι όλα σήμερα είναι υπο «πανοπτική επιτήρηση» (φουκώ) και τίποτα δεν μπορεί να γίνει εκτός ίντερνετ, εκτός της «υπερπραγματικότητας» του φαντασιακού-πραγματικού. Αυτό όμως είναι μια παγίδα, αφού με τόσες προσομοιώσεις, τα ιστορικά διακυβεύματα (νοήματα) έχουν αποδράσει (μποντριγιάρ), όσο για το απελευθερωτικό σύνθημα «η φαντασία στην εξουσία», πάει καιρός που ο Λατούρ μας έχει προειδοποιήσει σχετικά («προσοχή, η φαντασία σας αφήνει ψηφιακά αποτυπώματα!»).

Όπως φαίνεται από τα γραπτά του, ο εν λόγω συγγραφέας, εμφορείται παιδιόθεν και αμετακίνητα από σοσιαλ-δημοκρατικές, φιλελεύθερες απόψεις, εκτός όταν καταλαμβάνεται από αμφισβητησιακές διαθέσεις έως και αναρχίζουσες αποχρώσεις σε ορισμένες περιπτώσεις και ιδιαίτερα σε θέματα νομής της εξουσίας, κατανομής πόρων και κοινωνικών ανισοτήτων.

Αυτό αποδεικνύεται από την πρόθεσή του να συγγράψει ένα βιβλίο (εδώ ερχόμαστε στο θέμα), σχετικά με την διαδρομή και εξέλιξη του κοινωνικού κράτους, με βάση το ερώτημα που έχει θέσει προ πολλού ο Amartya Sen: «Ισότητα για ποιο πράγμα;».

Από την οπτική των Amartya Sen και Martha Nussbaum, η ισότητα δεν αντιμετωπίζεται ως ένα καταφύγιο παροχής μερικών θεμελιωδών υλικών βοηθημάτων, ομοιόμορφα κατανεμημένα μόνον για βιολογική επιβίωση. Αλλά βλέπουν την ισότητα όχι μόνο σαν μέσον, όπως μόνο το εισόδημα, ή η κατανάλωση, αλλά κυρίως σαν σκοπό, σαν ευκαιρίες/δυνατότητες (capabilities), στο τι είναι και τί μπορούν να κάνουν με διαθέσιμους πόρους για δημιουργική συμμετοχή ως πολίτες, ως άνθρωποι με πρόσωπο…

Όπως «εκείνος» γράφει, «το θέμα δεν είναι μια καλύτερη θέση στην σειρά του αποκλεισμού/ανεργίας, αλλά αυτό που δίνει αξία στη ζωή ..».

Αφετηρία της αναζήτησής του είναι μια κοινωνική και βαθιά ανθρωπιστική προσέγγιση, που μας ξαναγυρίζει στις απαρχές της φιλοσοφίας και στην αριστοτελική σύλληψη της «ευδαιμονίας» μέσω της «αρετής» ως «πράξης». Αναπόφευκτα μας επαναφέρει στην πανάρχαια εκείνη διαίρεση που μας υπενθυμίζει ο Μπόρχες στα «δοκίμιά» του: Τη διάκριση ανάμεσα στα δυο ρεύματα, το αριστοτελικό και το πλατωνικό.

Τί κι αν η διάκριση αυτή δεν εμφανίζεται πουθενά στις έρευνες γνώμης των όποιων δημοσκοπήσεων, αφού είναι βέβαιο ότι όσες ανταγωνιστικές απόψεις/ιδέες εμφανίστηκαν στα βάθη των αιώνων ως σήμερα, δεν είναι άλλο από αναδιατυπώσεις ή τροποποιήσεις αυτής της αρχικής σημασιοδότησης.

Δεν ξέρουμε αν σας σας έχει απασχολήσει το που κατατάσσεται τον εαυτό σας (τα σχετικά με το «προοδευτικός», «φιλελεύθερος», κτλ δεν είναι παρά προεκτάσεις/αναμορφώσεις), αλλά θα μπορούσαμε να κατατάξουμε τον συγγραφέα της ιστορίας μας στους αριστοτελικούς λόγω της πρόταξης της «αλλαγής», που όμως πολλές φορές μετατρέπεται σε περιπλανήσεις στον πλατωνικό ιδεόκοσμο.

Όσο για μας, από την απόσταση του αφηγητή, θεωρούμε ότι οι δυο σχολές δεν είναι αντιπαραθετικές, αλλά συμπληρωματικές η μια της άλλης, ώστε πότε προβάλλεται η μια πότε η άλλη ανάλογα με τις εξωτερικές επιδράσεις, όπως συμβαίνει και με άλλα δίπολα, πνεύμα-ύλη, μάζα-ενέργεια, σωματίδιο-κύμα, στις οποίες ο παρατηρητής συμμετέχει και παρεμβαίνει τροποποιώντας..

Αλλά πήγαμε πολύ μακριά, τόσο ώστε ακούμε φωνές: «Μέχρι που θα το φτάσετε;».

Αν σταματήσουμε εδώ και κοιτάξουμε ό,τι έχουμε γράψει ως τώρα, προβλέπουμε ότι σύντομα θα εκφραστούν ενστάσεις, με εστίαση στο «Ποιος ομιλεί;», με τον τρόπο που το εννοούσε ο Φουκώ εντός του συστήματος γνώσης-εξουσίας:

«Επιτέλους, ποιος ομιλεί σε αυτό το κείμενο. Είναι σε πρώτο πρόσωπο (αφηγητής), σε τρίτο (συγγραφέας) ή σε δεύτερο (αναγνώστης, κειμενογραφία); Ή όλα αυτά ένα παιχνίδια ρόλων, υπεκφυγών, αλλάζοντας τις ταυτότητες ως προσωπεία, όπως βολεύει κατά περίπτωση;»

Ή ακόμα: «Φτάσατε μέχρι την αρχαία ελληνική φιλοσοφία ψάχνοντας ποιος ξέρει τι..λέτε για ταυτότητες, ενώ «ο κόσμος κλαίει και πονά.. και σεις τα ίδια».. αρκετά, αρκετά..»

Και τελικά: «Και ο συγγραφέας, δεν ξέρουμε τίποτα για την τύχη του, πότε εμφανίζεται, πότε χάνεται στο σκοτάδι αναζητούμενος, ιστορίες που δεν τελειώνουν ποτέ.. ».

Αγαπητοί μου φίλοι/φίλες, κατανοητή η αγανάκτησή σας. Δυστυχώς η κατάσταση είναι πολύ σοβαρότερη από αυτήν που περιγράφετε. Διότι δεν επιλέγουμε εμείς κατά βούληση τις ποικίλες ταυτότητες, μάλλον οι ταυτότητες επιλέγουν εμάς για να εκφραστούν σε κατάσταση ρευστότητας.

Δε χωρά αμφιβολία ότι καθένας μας ακολουθεί το δρόμο του μέσα από πολλούς άλλους δρόμους, σωστά; Ότι εκτός από την πραγματική ζωή, ζούμε μυστικές ζωές μέσα από ματαιωμένες ελπίδες, ονειρικές καταστάσεις, κόσμους αναμνήσεων ή προσδοκιών-έτσι δεν είναι; Σαν παράλληλες διαδρομές που δεν λένε να μας αφήσουν και επανέρχονται διαρκώς ως πιθανότητες του πραγματικού ή πραγματικότητες του πιθανού.

Και αν οι παράλληλοι κόσμοι από φυσικής απόψεως, δεν επιβεβαιώνονται πειραματικά, να ξέρετε ότι κυριαρχούν στα λογοτεχνικά είδη, επιβεβαιωμένο άλλωστε απο τον Ελύτη στην επιγραφή, «η ποίηση πηγή αθωότητας γεμάτη από επαναστατικές δυνάμεις», ανάρτηση στον «Δρόμο των Ποιητών» του Δήμου.

..Αν παρόλα αυτά ενοχλεί ο όρος «συγγραφέας» (εφεξής με εισαγωγικά προς αποφυγή παρεξηγήσεων), ερωτώ: Ποιος σήμερα μπορεί να λογίζεται ως «συγγραφέας»; Δεν θα βρείτε το προφίλ στο όποιο «πλαίσιο προσόντων» των αρμόδιων κρατικών φορέων και φυσικά δεν βρίσκεται στην ποσότητα, μπορεί στην ποιότητα, αλλά πώς θα καθοριστούν αξιόπιστα κριτήρια ποιότητας;

Το πρόβλημα γίνεται μεγαλύτερο αν σκεφτούμε την αύξηση της συγγραφής στα ψηφιακά μέσα με πολυτροπικές μάλιστα μορφές λόγου, ώστε γίνονται πιο ρευστά τα όρια της συγγραφής.

Πώς μετά να μην πάει ο νους στην επινόηση του Ρολάν Μπαρτ για τον «θάνατο του συγγραφέα» και την «άνοδο» του αναγνώστη; Σκεφτόμαστε όμως, μήπως αντίστροφα δημιουργείται ένα άλλο είδος συγγραφέα αναγνώστη με τις δυο λειτουργίες αλληλοσυμπληρούμενες; Ή ακόμα επαναξιολόγηση της συγγραφής ως διαδικασία σχεδιαστική, διαμόρφωσης κειμένων, ώστε να αναδεικνύεται ένας νέος τύπος «ιντερνετικού συγγραφέα» πολυτροπικής μορφής με στόχευση το design γραπτού, εικονικού, προφορικού λόγου κοκ.

Από την άλλη μεριά, δεν πρέπει να αγνοήσουμε ότι ακόμα και στην περίπτωση των λεγόμενων «γλωσσικών αυτόματων συστημάτων» της τεχνητής νοημοσύνης (ChatGPT κ.α), όσο και αν υποκαθιστούν ανθρώπινες γλωσσικές λειτουργίες, είναι τελικά οι άνθρωποι που αποφασίζουν πώς μπορούν να αξιοποιηθούν για το καλό. Δεν κάνουν οι μηχανές τις αλλαγές, οι μηχανές είναι τόσο καλές ή όχι, όσο είναι οι άνθρωποι-εντολείς, όσο είναι οι στόχοι που καλούνται να υλοποιήσουν.

Οι καιροί είναι πολύπλοκοι, έτσι κι αλλιώς έχουμε αφεθεί να ψάχνουμε για λύσεις μόνοι μας στον κόσμο αυτό, μετά την φθίνουσα πορεία των μεγάλων μονοδιάστατων αφηγήσεων/ιδεών/δογμάτων/ «αληθειών», μόνοι χωρίς υπερβατικά καταφύγια για πρώτη φορά στην ανθρώπινη διαδρομή όπως το έθεσε ο Μπάουμαν «Υπάρχει ζωή μετά την αθανασία;» και δεν θέτει κανείς σήμερα σε όποιο πάνελ μιντιακών αναλύσεων (ντιμπέιτ) και αν ανατρέξει.

Ας ελπίσουμε σε καλύτερες μέρες. Τέλος, σε ό,τι αφορά στο ερώτημα που θέσατε για το «μυστήριο» της τύχης του «συγγραφέα», δεν μπορούμε να βρούμε άλλη απάντηση από μια παραλλαγή του γνωστού: «Ο «συγγραφέας» απεβίωσε, ζήτω οι συγγραφείς (παντός είδους και περιβάλλοντος, τόπου και χρόνου)»

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top