Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ο ρόλος των μικρών πλασμάτων
09/04/2019, 11:09 μμ

Ο ρόλος των μικρών πλασμάτων

Γράφει ο Σταύρος Γκιργκένης //

 

«Γιατί το μέλλον μια μικρή κουκίδα» της Κούλας Αδαλόγλου, Εκδόσεις Σαιξπηρικόν, Θεσσαλονίκη 2018»

 

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η ποίηση της Κούλας Αδαλόγλου είναι πολυεδρική πίσω από την υφολογικά απλή όψη της, επομένως είναι δύσκολο να συνοψιστεί σε βάθος το περιεχόμενο μιας ολόκληρης συλλογής, ειδικά στον περιορισμένο χώρο ενός σύντομου κριτικού σημειώματος. Δεν θα προσπαθήσω, λοιπόν, να προσεγγίσω τη συλλογή στο σύνολό της, αλλά θα απομονώσω ένα από τα ελάσσονα μοτίβα της. Εννοώ την αναφορά σε μικροσκοπικά ζωντανά πλάσματα. Ο ρόλος τους σε κάθε ποίημα, στο οποίο εμφανίζονται, είναι διαφορετικός και αυτόν θα προσπαθήσω να ανιχνεύσω εδώ.

Το πρώτο ποίημα στο οποίο εμφανίζεται ένας ταπεινός ζωντανός οργανισμός είναι τα Σαλιγκάρια,όπου οι ομώνυμοι πρωταγωνιστές φαίνεται να χαρίζουν μια μαγική επουλωτική δύναμη στο ποιητικό υποκείμενο (Έχει εξαιρετική επουλωτική δύναμη ο οργανισμόςσας,/ μου είπε ο ντόκτορ). Η αναφορά στα σαλιγκάρια λειτουργεί ως καταλύτης για μια νοσταλγική επιστροφή στο παρελθόν, στη μνήμη της μάνας (κι εγώ θυμήθηκα το κανιστράκι με τα σαλιγκάρια / που έφερνε η μάνα απ’ την αυλή). Εκεί στην εποχή της παιδικής αθωότητας το ποιητικό υποκείμενο απελευθέρωνε και χάριζε τη ζωή στα σαλιγκάρια, τα οποία έφερνε στο σπίτι η μάνα (κρυφά τραβούσα την πετσέτα, / γέμιζε η κουζίνα ζωούλες, / απ’ το ανοιχτό παράθυρο  δραπέτευαν, χάνονταν στις κουρτίνες) και τώρα αυτά εις ανταπόδοσιν του χαρίζουν το θαυματουργικό  αναγεννητικό τους σάλιο (το θαυματουργό σάλιο τους μου χαρίζουν, ίσως, / τόσον καιρό μετά, ευγνωμοσύνη).

Πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν τα ταπεινά ζωύφια και στο ποίημα Οι περαστικοί. Εδώ ένα περίεργο έντομο αναγκάζει την πρωταγωνίστρια του ποιήματος να ανοίξει ένα κλειστό από χρόνια παράθυρο, εκθέτοντας με αυτό τον τρόπο ένα μέρος του εαυτού της στους συγκατοίκους της (Το άνοιξε όταν είδε ένα περίεργο ζωύφιο, μπας και το διώξει, / εκείνο το παράθυρο που κρατούσε χρόνια κλειστό. / Το ξέχασε. Οι συγκάτοικοι άκουσαν για πρώτη φορά / φωνές στριγκιές κλάματα παρακαλετά βρισιές γδούπους. / Όταν το ανακάλυψε ήξερε ότι όλοι έμαθαν πλέον). Ωστόσο και πάλι μένει ένα στρώμα του εαυτού, ακόμη βαθύτερο και σχετικά μη προσεγγίσιμο (όμως τα πιο βαθιά δεν μαθαίνονται). Από αυτό το βαθύτερο στρώμα μόνο οι επιφανειακές εκδηλώσεις που παραλληλίζονται με διαφανείς πεταλούδες γίνονται αντιληπτές από τους γείτονες (ότι σκάει το στήθος της σε πεταλούδες διαφανές, / μερικές τις είχαν δει να περιφέρονται στο φωταγωγό). Οι πλέον ισχυρές και βαθύτατες εκδηλώσεις του κρυφού εαυτού υλοποιούνται σε δυνατές πεταλούδες, οι οποίες έχουν την ικανότητα να κατεβαίνουν στο ισόγειο, να ανοίγουν την πόρτα και να αφήνουν τους περαστικούς να εισέλθουν (οι πιο δυνατές όμως κατεβαίνουν στο ισόγειο τις νύχτες, / ανοίγουν την εξώπορτα και βάζουν μέσα τους περαστικούς). Όχι όμως οποιουσδήποτε περαστικούς, παρά αυτούς που μοιάζουν σε ένα βαθμό με κάποιον που αναζητά εδώ και χρόνια (Όχι όλους, κάποιους που φέρνουν σ’ εκείνον που αναζητά / χρόνια και χρόνια τώρα). Εδώ ο εαυτός στα απώτατα βάθη του ανοίγει μια άλλη δίοδο, όχι για όλους, αλλά μόνο για ορισμένους που εκλεκτικά θυμίζουν το αναζητούμενο πρόσωπο-ανάμνηση.

Στο ποίημα Σαν μια προοπτική τα τριζόνια αποθεώνουν το καπέλο με μορφή ποντικιού που είναι ξεχασμένο στο  όμορφο κεφάλι  ενός μικρού παιδιού (τα τριζόνια αποθέωναν / το καπέλο-ποντικάκι που ξεχάστηκε στο όμορφο κεφάλι σου). Η θετική αυτή εικόνα παραπομπής στην παρούσα νεότητα ανατρέπεται λίγο παρακάτω με την αναφορά στα σκουλήκια του δέντρου που πέφτει στο νερό και στον πανικό των μυρμηγκιών που είναι αποτέλεσμα της πτώσης του δέντρου.Η αγωνία των  μυρμηγκιών καταγράφεται στον φλοίσβο που προκαλείται από το πέσιμο του δέντρου μέσα στο νερό (ο σκουληκιασμένος κορμός έπεσε στο νερό / ανίδεος στο ανατρίχιασμα / ενώ ο φλοίσβος κατέγραφε τον πανικό των μυρμηγκιών). Δεν είναι  ολότελα σαφές πού ακριβώς οφείλεται η πτώση του δέντρου (μήπως στα σκουλήκια που το έχουν καταφάει;) ή μήπως στο αλυσοπρίονο που αναφέρεται στην ακριβώς επόμενη στροφή. Αν ισχύει το δεύτερο, τότε αυτό που στην πραγματικότητα τεμαχίζεται είναι ο ίδιος ο χρόνος σε εικόνες, οι οποίες προσπαθούν να μην συγχωνευτούν εντελώς (ένα ευέλικτο αλυσοπρίονο / τεμαχίζει τον χρόνο / κομμάτια-εικόνες που προσπαθούν να κρατηθούν / μερικώς αδιαχώριστα).

 

Κούλα Αδάλογλου

 

Το τελευταίο ποίημα, στο οποίο θα ήθελα να αναφερθώ, είναι το Ξωτικό. Εδώ ένα παιδί προσκαλεί το προφανώς μεγάλης ηλικίας ποιητικό υποκείμενο σε μια έξοδο  από τον εγκλεισμό του σπιτιού (σηκώνεσαι με αινιγματικό χαμόγελο, / με τραβάς απ’ το χέρι / την πόρτα δείχνοντας). Η πρόσκληση αυτή προξενεί μία διχοτομία στο ποιητικό υποκείμενο (όμως εγώ είμαι κομμένη στα δυο), ένα μέρος του οποίου, το κυριότερο, ο κορμός του σώματος, μένει ριζωμένο μέσα στο σπίτι, φιλοξενώντας στις εσοχές του τις πασχαλίτσες και τη χελώνα (το ένα μέρος σφηνωμένο στο ίδιο μέρος / άρχισε ήδη ν’ απλώνει ρίζες / φιλοξενεί τις πασχαλίτσες στις εσοχές του / κάνει συντροφιά στη βραδυκίνητη χελώνα). Και τα δύο πλάσματα φαίνεται να παραπέμπουν εδώ στην στασιμότητα της ώριμης ηλικίας. Αντίθετα το κεφάλι, το κέντρο της σκέψης, είναι πρόθυμο να αναχωρήσει σε νέες περιπέτειες εν είδει ξωτικού με μια παράλληλη επιστροφή στο χρόνο, στην παιδική ηλικία, όταν ακόμα το μέλλον ήταν ανοιχτό και όχι παγιωμένο στην δύσκολη πραγματικότητα του σήμερα:

 

Αλλά το κεφάλι είναι πάντα πρόθυμος αναχωρητής…

Γίνεται ξωτικό στα Highlands

και ψάχνει τις σκιές παλιών φίλων

τότε που το αύριο έμοιαζε πιθανό

και όχι αυτό το μαγκωμένο στυφό

αμφίβολο σήμερα.

 

Βλέπουμε ότι ο ρόλος των  ταπεινών πλασμάτων που αναφέρονται έχει να κάνει βασικά με το χρόνο, αν και από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Τα σαλιγκάρια παραπέμπουν στην παιδική ηλικία και αθωότητα στο παρελθόν, οι δυνατές πεταλούδες προσπαθούν να προσκαλέσουν αναμνήσεις που θυμίζουν το χαμένο από καιρό στον χρόνο πρόσωπο, τα τριζόνια αποθεώνουν την παιδική ηλικία και την αθωότητα στο παρόν και σε αναφορά με κάποιο άλλο πρόσωπο διαφορετικό από το ποιητικό υποκείμενο, τα μυρμήγκια και τα σκουλήκια είναι στο μεταίχμιο παρελθόντος και παρόντος, αφού η  εργασία της αλλοίωσης και της φθοράς έχει ξεκινήσει από καιρό στο φαγωμένο δέντρο, ενώ η πασχαλίτσα σε συνδυασμό με τη βραδυκίνητη χελώνα εκπροσωπούν, όπως ειπώθηκε, τα λιμνάζοντα ύδατα του παρόντος του ποιητικού υποκειμένου με μια συμβολική παραπομπή πάλι στον κορμό του δέντρου. Όλες αυτές οι εναλλαγές και οι παραλλαγές φαίνεται να δημιουργούν μια διχοτομία ανάμεσα στο ευτυχισμένο, αλλά μια για πάντα ολοκληρωμένο παρελθόν του ομιλούντος προσώπου και στο στάσιμο, ίσως σκληρό παρόν του γηράσκοντος υποκειμένου. Η αθωότητα της παιδικής ηλικίας εξακολουθεί να υπάρχει, αλλά ο φορέας της είναι πια ένα άλλο, παιδικό πρόσωπο, το οποίο ενδεχομένως αποτελεί μια προβολή του εαυτού, ένα νέο ελπιδοφόρο ξεκίνημα. Τέλος,ας σημειωθεί η δεύτερη συμβολική λειτουργία της πεταλούδας ως αρχετύπου της ψυχής και του θανάτου που αναδύεται από τον πυρήνα του ασυνείδητου.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top