Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Έργο πολλαπλών αναγνώσεων
09/04/2019, 11:09 μμ

Έργο πολλαπλών αναγνώσεων

Γράφει η Νάντια Τράτα //

 

«Μέσα απ’ τις ζωές των άλλων» Κώστια Κοντολέων, Εκδ. Ψυχογιός

 

Ροδάνθη, Φωτεινή, Δέσπω, Πέτρα. Τέσσερις γυναίκες, μία οικογένεια, μία εποχή. Πάθη, λάθη, διαψεύσεις, συντριβή αλλά και ένα φως που αχνοφέγγει, εκεί που όλα φαίνονται πως τελειώνουν θλιβερά. Με το τελευταίο της μυθιστόρημα η Κώστια Κοντολέων δημιουργεί ένα απαράμιλλο οικογενειακό saga, μία ιστορία που διατρέχει σχεδόν ολόκληρο τον 20ο αιώνα, μεταφέροντας με ιδιαίτερη ευαισθησία φωνές και σιωπές, το βλέμμα και την απουσία αυτού, την αγάπη και την έλλειψή της, τα πανίσχυρα «πρέπει» και τα καταπιεσμένα «θέλω» ετερόκλητων χαρακτήρων που σέρνουν μελαγχολικά, εκούσια και ακούσια, βαριές αλυσίδες, παρακαταθήκες του παρελθόντος στο μέλλον, αντιμετωπίζοντας δράκους σε σκοτεινά υπόγεια αλλά και άλλους, εξίσου τρομακτικούς, εντός της ψυχής τους.

Η συγγραφέας με περισσή μαεστρία στήνει ένα έργο ώριμο, στιβαρό, που αγγίζει όχι μόνο τις παρυφές της κοινωνίας αλλά διεισδύει στα μύχια μίας καρδιάς πάλλουσας, προσεγγίζει τις ηρωίδες της με μία τρυφερή ματιά, οδηγώντας τον αναγνώστη σε μία μυθοπλαστική διαδρομή κατανόησης των βαθύτερων διεργασιών που καθορίζουν τις συνυφάνσεις μεταξύ των πρωταγωνιστών της. Πλούσιο σε αυτοβιογραφικές αναφορές, το έργο ουσιαστικά στηλιτεύει τη μακροχρόνια υποταγή σε έξωθεν εντολές, την αμετακίνητη προσήλωση σε αγκυλώσεις, το σκοτεινό καθωσπρεπισμό μίας ολόκληρης εποχής, τη δυστοπική ελληνική οικογένεια, την προκατάληψη, την έλλειψη ελευθερίας επιλογών, την οδύνη της συναισθηματικής μοναξιάς με στόχο την επίτευξη μίας ψευδεπίγραφης αστικής καταξίωσης. Η αγάπη είναι αδήριτα συνδεδεμένη με τη βία, σωματική ή ψυχική και η συγχώρεση είναι εφικτή μόνο διά του πόνου.

Η Κώστια Κοντολέων γοητεύεται από τη γυναικεία φύση και τα έντονα πάθη που καίνε τα σωθικά τους, οι ηρωίδες της στέκονται αντιμέτωπες σαν χορός αρχαίας τραγωδίας, μία γραμμή αίματος ενώνει τη Ροδάνθη που ζει σε ένα γάμο χωρίς αγάπη και θέτει πρώτη τον ισοπεδωτικό μηχανισμό σε λειτουργία, η Φωτεινή βηματίζει αενάως προς την καταστροφή της, η Δέσπω λυσσαλέα μισεί την αδελφή της έως θανάτου για όλα όσα η ίδια στερήθηκε, η Πέτρα, είναι το θύμα πάνω στην οποία ξεσπά όλος ο παραλογισμός των καταπιεσμένων επιθυμιών και των επιβεβλημένων κοινωνικών προτύπων.

Κυρίαρχο το θηλυκό στοιχείο ως τραγικό πρόσωπο (οι γυναικείοι χαρακτήρες έχουν το ειδικό βάρος στο έργο αυτό), ως πόλη (η Αθήνα μέσα από την ιστορία μίας παλιάς γειτονιάς), ως χώρα ολόκληρη. Οι ηρωίδες, ψυχές λεηλατημένες, αν και για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία, υποταγμένες σε ατομικούς δαίμονες, γίνονται θύτες και συνάμα θύματα σε ένα οικογενειακό δράμα που συγκλονίζει με την αμεσότητά του, τα έντονα συναισθήματα, τις γλαφυρές εικόνες, με εξαιρετικές περιγραφές αλλοτινών εποχών, παράξενα οικείων, με πικρές ιστορίες συμβιβασμών και εξεγέρσεων, με καίρια καταγραφή της αθηναϊκής συνοικίας και των σχέσεων των κατοίκων της, όπως τη βίωσαν οι παλαιότερες γενιές. Την ίδια στιγμή, σε παράλληλο χρόνο, πίσω από την ατομική ιστορία ξεπροβάλλει το συλλογικό, ένας ολόκληρος αιώνας, εσωτερική μετανάστευση, πόλεμος, εμφύλιος, δικτατορία, μεταπολίτευση, όλες οι κοινωνικές αλλαγές που σάρωσαν τον 20ο αιώνα, έτσι ακριβώς όπως διαπέρασαν την εθνική συνείδηση.

 

Κώστια Κοντολέων

 

Υπηρετώντας ένα συγγραφικό έργο στο ύψος του ανθρώπου, η συγγραφέας μετατρέπεται σε μία πολυεπίπεδη «μεταφράστρια» για τον αναγνώστη που επιθυμεί να επαναπροσδιορίσει τον εαυτό του μέσα από τις καταγραφές του παρελθόντος, περνώντας από τα γεγονότα που σηματοδότησαν τη σύγχρονη ελληνική Ιστορία, στα τεκταινόμενα στην παλιά συνοικία του Αγίου Παύλου. Με  απολαυστική μαεστρία εξυφαίνει τη δραματολογική πλοκή του έργου της συνδέοντας, ταυτόχρονα, τις δραματικές αλλαγές που βιώνει το αστικό περιβάλλον, η «πληγωμένη» γειτονιά με τις κατεδαφίσεις των παλιών σπιτιών και την καταστροφή της μικρής κλίμακας, καταθέτοντας έτσι μία συγκινητική μαρτυρία στοχασμού για μία περιοχή ολότελα παραδομένη στη λήθη, σα βιογράφηση ενός ιστορικού, ξεχασμένου, προ πολλού, προσώπου. Και μαζί μ’αυτή, μίας ολόκληρης πόλης που παραδόθηκε σε μία άνευ όρων «μοντέρνα», τραγικά όμως άσχημη, εικόνα, φορτωμένη με παράδοξα φτιασίδια.

Σε ένα έργο βαθιά ανθρώπινο, φορτισμένο συγκινησιακά σε πολλά επίπεδα, οι ηρωίδες ζουν τη ζωή τους «μέσα απ’ τις ζωές των άλλων», χωρίς, κατ’ουσία να ζουν πραγματικά, αλληλεπιδρώντας και συνομιλώντας διαρκώς με τον περιβάλλοντα χώρο τους, από τη μονοκατοικία στον Άγιο Παύλο, έως τα διαμερίσματα με αντιπαροχή στο Ελληνικό, η κινηματογραφική, σχεδόν, αξιοποίηση του χώρου και των σκηνικών σε όλο το έργο είναι υποδειγματικά, καθώς η συγγραφέας στήνει ένα κάδρο όπου κάθε σκηνή έχει αρχιτεκτονηθεί προκειμένου οι πρωταγωνιστές να δράσουν, να μιλήσουν ή να αισθανθούν ως οργανικά τμήματα του ευρύτερου λογοτεχνικού οικοδομήματος. Μία χώρα που ταλανίζεται από εσωτερικούς τριγμούς, μία πόλη που προσπαθεί να αγκαλιάσει το νέο σκοτώνοντας χωρίς διακρίσεις κάθε τι παλιό, μία οικογένεια σαν όλες τις άλλες που αλληλοσπαράσσεται…..

 

 

Αυτό, άλλωστε, είναι και σε επίπεδο νοήματος μία βασική θέση του έργου : από γενιά σε γενιά, οι ήρωες αδυνατούν να ενεργήσουν αυτόνομα καθώς είναι αναγκασμένοι να καθορίζονται από την ιστορία τους, από τον τόπο τους, από τα διαρκώς αναπαραγόμενα τραύματά τους. Μοναδικό φως που αχνοφέγγει πια, η Πέτρα, καταφέρνει, κοντά στην εκπνοή του αιώνα, εκεί που το παλιό γίνεται όνειρο και κλείνει, επιτέλους, ο χορός του θανάτου, να πετάξει τα ψεύτικα διαμάντια, να αφήσει το χέρι σε όσους την τραβούν στον πάτο του πηγαδιού και να διεκδικήσει μόνο την αλήθεια.

Κλείνοντας, η συγγραφέας παραδίδει ένα έργο πολλαπλών αναγνώσεων που βάζει τον αναγνώστη σε δίλημμα, πώς θέλουμε να ζήσουμε επιτέλους, ως άτομα, ως κοινωνία; Έτσι όπως εγκλωβίστηκαν οι περισσότερες ελληνικές οικογένειες εντός μίας κοινωνίας συμβάσεων που οδηγεί σε μία κατάσταση μόνιμης υποταγής; Όχι, δεν είμαστε εδώ για να συμπληρώσουμε τίποτε. Είμαστε εδώ για να θέσουμε τους δικούς μας όρους στις σχέσεις μας, για να διεκδικήσουμε για τον εαυτό μας το ζωτικό χώρο και την αξία που μας ταιριάζει. Είμαστε εδώ για να συνεχίσουμε να παλεύουμε για τα θέλω μας, πάνω από τα πρέπει των άλλων. Χωρίς καμία απολύτως ενοχή.

 

 

Απρίλιος 2019

www.nadiatrata.blogspot.gr

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top