Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Απ’ το εικονοστάσι της διπλανής πόρτας
09/04/2019, 11:09 μμ

Απ’ το εικονοστάσι της διπλανής πόρτας

Γράφει ο Σταύρος Σταμπόγλης //

 

«Απλοϊκές ιστορίες φτωχών ανθρώπων και άλλα διηγήματα» Συλλογή Διηγημάτων της Κατερίνας Ευαγγέλου – Κίσσα, Εκδόσεις «Πνοή», Αθήνα 2018

 

Διάβασα τη συλλογή με τον διστακτικό, συνεσταλμένο και «ταπεινό» γενικό τίτλο. Ένα εικονοστάσι με 22 πολύπτυχες εικόνες. Υποθέσεις της διπλανής πόρτας. Μαρτύρησαν κάποιοι δίπλα μας  και θα έπρεπε να έχουν αγιοποιηθεί. Εκτός και αν δεχτούμε  πως αυτό κάνει ακριβώς με τούτο το βιβλίο της η Κατερίνα Ευαγγέλου – Κίσσα. Πρόκειται για εξαιρετικό σώμα όπου το κάθε μέρος- διήγημα ανασυνθέτει κάτι από την καθημερινότητα. Διεισδυτική ματιά στο περιβάλλον και στον άνθρωπο. Εικονοποιείται με λέξεις  ένα κοινωνικό γίγνεσθαι όπου το αδιανόητο κάθε ολοκαυτώματος  αγκυροβολεί  από σπίτι σε σπίτι, από εποχή σ’ εποχή. Εδώ η απλότητα ή το απλοϊκό  έγκειται στην κοινωνική αλήθεια και όχι στο μη σύνθετο. Πίσω απ’ τις λέξεις αναδεικνύεται η πολυπλοκότητα. Κι ας μην επιτρέψει η συγγραφέας σε κανέναν να ορίσει  τα διηγήματα της ως απλές  ηθογραφίες. Ας δεχτεί μόνο τη διατύπωση τούτη:  πως η ανάδειξη του δράματος   προσδίδει στα διηγήματα της ξεκάθαρο ουμανιστικό χαρακτήρα. Μια καταγγελία για την εκμετάλλευση κάθε είδους πίσω απ’ την  τρυφερή ματιά για την επιβίωση σε αντίξοες συνθήκες. Η επιβίωση για κάθε ήρωα, για κάθε χώρο, για κάθε  στιγμή, αναδεικνύει την συνθετότητα, όπου η στηλίτευση της Ύβρεως πηγάζει αβίαστα από τα συμφραζόμενα χωρίς κραυγές και ολοφυρμούς. Ο κίνδυνος του μελοδραματισμού ελαχιστοποιείται ή για την ακρίβεια η αντικειμενική ποιότητα της διήγησης διασώζεται την τελευταία στιγμή. Κι αυτό σημαίνει ότι η συγγραφέας έχει παρασυρθεί λίγο από τη τραγικότητα των ηρώων. Αλλά και ποιος ευαίσθητος δέκτης  μπορεί να σταθεί με την ψυχραιμία και την ψυχρότητα ενός χειρουργού καθώς  το αίμα  πλημμυρίζει  τα σωθικά. Από την άλλη η έννοια του ταξικού και του πολιτικού εκτινάσσεται πέρα από τα όρια μιας στείρας πολιτικοποίησης δηλαδή κοινωνικοποιείται. Η καταπίεση της γυναίκας πχ είναι κάτι που δηλητηριάζει κάθετα την σύγχρονη κοινωνία και οι ιστορίες της Κατερίνας Ευαγγέλου-Κίσσα συμμετέχουν στην καταγγελία. Ο ρεαλισμός και το αυθεντικό συγκινούν. Πρόκειται για γραφή – μήνυμα που αναδεικνύει την ουσία των πραγμάτων. Και σήμερα ακόμα, δυστυχώς, μετρούμε την πρόοδο της δημοκρατίας, του πλουραλισμού, της ελευθεροφροσύνης, της δικαιοσύνης, της ισότητας, (των ουμανιστικών ιδεωδών ουσιαστικά), με τις συνθήκες κάτω από τις οποίες αναγκάζεται, ή οφείλει, να επιβιώσει μια γυναίκα. Αλλά και ο καταπιεστικός  ρόλος του κυρίαρχου αρσενικού, δεν καταγράφεται  μ’ εκδικητικό τρόπο ή σαν έγκλημα καθοσιώσεως, αλλά ως  έκπτωση αποτέλεσμα ενός ιδεολογικού και οικονομικού καταναγκασμού,  ως  αποτέλεσμα συντριβής και πενίας.  Μια καθοδηγούμενη κατά βάθος γενικευμένη ανισότητα. Ένα πανάρχαιο  κόλπο διοίκησης που στηρίζεται στους χειρισμούς,  στην διαχείριση, στην χειραγώγηση.  Μια λογική που στηρίζει και στηρίζεται από την συντήρηση και την ενίσχυση ακραίων και πανάρχαιων αντιθέσεων. Τα διηγήματα της συλλογής βοηθούν τον αναγνώστη να συνειδητοποιήσει· να μην ξεχνά.  Αλλά δεν προτείνονται λύσεις, τουλάχιστον με την χαριτωμένη  έννοια του «χαπιεντ». Μπορεί να προτείνονται  θαύματα αλλά  απλοϊκές λύσεις όχι. Εδώ οι τόποι αφήνουν παράθυρα ανοιχτά στο μέλλον όπου η γνώση, η μετάνοια, η άφεση, η συγνώμη, και η αλλαγή σαν αποτέλεσμα, είναι πιθανά. Η γυναίκα εδώ ορίζεται ως  συνέχεια, προστασία, εξέλιξη, ανασύνταξη, καρτερικότητα, θυσία. Σημαίνει ανάγκη αλλαγής, προσμονή αναγέννησης, κίνηση. Συχνά τα διηγήματα είναι μανιφέστα για την αγάπη. Για την δύναμη της αγάπης και της αλληλεγγύης. Η τεχνική τώρα. Έχουμε λογοτεχνική ικανότητα, σωστή αρχιτεκτονική, εξαιρετική γραφή και ελληνικά όπου με ικανό τρόπο και σε ιδανική στιγμή εντάσσονται ντοπιολαλιές . Η εναλλαγή αυτή αποτελεί κυρίαρχο στοιχείο, στηρίζει την αλήθεια της διήγησης και εμπλουτίζει την γλώσσα. Τώρα θα ήθελα να θέσω σε συζήτηση κάτι που στον καθένα, και σε μένα τον  ίδιο, βάζει προβλήματα. Και να το ζήτημα : μια προσπάθεια μεγαλύτερης οικονομίας θα προσέδιδε περισσότερο νεύρο και αίσθηση του σύγχρονου σε τούτες τις Υποθέσεις Μαρτύρων καθώς οργώνουν τις αισθήσεις του αναγνώστη σαν νεορεαλιστικός κινηματογράφος. Με την οικονομία αποφεύγουμε κάθε υπόνοια μελοδραματισμού. Εκεί μας οδηγούν τα διδάγματα κυρίως από τον ρεαλισμό και τον εξπρεσιονισμό όπου οι σκιές δεν απλώνουν, δεν χάνονται στην ασάφεια, στις παρακλήσεις και στην οδύνη, αλλά κατεβαίνουν-κινούνται σαν κόψη ξυραφιού διακόπτοντας το ενιαίο του φωτός με  έναν και μόνο σκοπό, να το ανασυνθέσουν σε νέες φόρμες και με την ανασύνθεση να φθάσουμε στην κατανόηση. Όλα ετούτα μας τα υπενθυμίζει, μας τα καλλιεργεί η γραφή της Κατερίνας Ευαγγέλου- Κίσσα. Πάντως οικονομία εδώ σημαίνει απλά ένα «κλικ» στην κλίμακα του «καθαρίζω». Έτσι για να τελειοποιηθεί  η απογείωση.  Ευχαριστώ για την αλήθεια των εννοιών και τον εικόνων, ευχαριστώ για την συγκίνηση. Ευχαριστώ για το έγκυρο και την βοήθεια-προτροπή να κατανοήσω ακόμη περισσότερο τον σημερινό κόσμο και τον εαυτόν μου.

 

Κατερίνα Ευαγγέλου – Κίσσα

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ. Η αγαπημένη μου «απλοϊκή ιστορία φτωχών ανθρώπων» βρίσκεται ανάμεσα στις σελίδες 127 και 134 με τον αντιθετικό τίτλο «Βαρύσκιωτος». Ωστόσο  το διήγημα  μοιάζει με το νευρικό, ιλιγγιώδες, σπαθωτό κτύπημα ενός χελιδονιού, στο έγχρωμο χάος του αιθέρα. Σκεφθείτε μια αφαίρεση που πηγάζει απ’ την ομορφιά  τόπου και χρόνου, την καρτερία, την ανάγκη, την προσμονή, την τρυφερότητα και τελικά το θαύμα. Το θαύμα· δηλαδή η αστραπή στο σκοτάδι   την στιγμή που η απελπισία πάει να γίνει υποταγή, να φτάσει βαρύτατη χειραγώγηση ενώπιον της ανάγκης. Συγκλονιστική, διακριτική και αφαιρετική η εικόνα της εισβολής του θαύματος, καθώς την τελευταία στιγμή όλα στρέφονται, μηδενίζουν και αρχίζουν απ’ την αρχή. Όπου η αρχή γίνεται ψαχνό του μέλλοντος, ένα ανοικτό παράθυρο σε ορίζοντα μετάνοιας, συγνώμης, άφεσης, αξιοπρέπειας,  ευθύνης, αγάπης τελικά. Η αγάπη ως αντίθαμα της συνέχειας. Η εξασφάλιση της συνέχειας μετασχηματίζεται σε ουσία ουμανισμού, εξηγεί εν σιωπή η συγγραφέας,  προστατευμένη πίσω απ’ τα όπλα της, δηλαδή τις λέξεις της, τις υποθέσεις της, τις εικόνες της, την ποιότητα της γραφής της. ΥΓ. Και να με τι αγκαλιάζει ζεστά τον αναγνώστη ετούτη η συλλογή διηγημάτων,  ότι ο  Ουμανισμός οδηγεί στη διάσωση του μέλλοντος, έτσι σαν  προτροπή ήθους, σαν ποιητικός αφορισμός. Τελικά, κατ’ ουσίαν, προτείνει λύση η συγγραφέας αλλά εν σιωπή. Μια σιωπή που προέρχεται από την γνώση και την αναγκαία μετριοπαθή στάση, ώστε να ανθίσει και να καρπίσει  ο διάλογος των αντιθέσεων. Η σιωπή ετούτη δεν είναι ευκολία αλλά μέρος του σύνθετου. Κι εμείς, οι αναγνώστες, καλούμαστε να κατανοήσουμε και να απαντήσουμε στην ανάγκη με λύσεις  ικανού φορτίου. Στις «Απλοϊκές ιστορίες φτωχών ανθρώπων» κατά Κατερίνα Ευαγγέλου – Κίσσα το συγκινητικό μετασχηματίζεται σε συνειδητοποίηση, το  άχθος μετατρέπεται σε ελαφρότητα ελπίδας.

 

Αθήνα 31 Μαρτίου 2019

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top