✔ Mετίν Αρντιτί: «Οι ήρωες των μυθιστορημάτων μου είναι ζωντανά όντα»

Συνέντευξη στη Γεωργία Χάρδα //*

«Όλοι οι ήρωες μου έχουν ένα δικό μου κομμάτι. Εντοπίζω δικά μου χαρακτηριστικά και στις γυναίκες και στους άντρες, στους δεξιούς και στους αριστερούς. Κάνω ότι μπορώ για να αφουγκραστώ τι θέλουν να μου πουν όσο και αν δεν έχουν φωνή. Δεν τους κρίνω. Τους συμπονώ και τους αγαπώ. Νυχθημερόν τους σκέφτομαι και αναρωτιέμαι: πώς θα αντιδρούσαν σε μια τέτοια περίπτωση;»

 

Ο βραβευμένος συγγραφέας Μετίν Αρντιτί βρέθηκε στη χώρα μας για την παρουσίαση του 13ου μυθιστορήματος του με τίτλο το «Φονικό καρναβάλι» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. Ο γαλλόφωνος συγγραφέας τουρκικής καταγωγής μιλάει στο Fractal για την αγάπη του για τη χώρα μας, την ιστορία που επαναλαμβάνεται, το μεταναστευτικό και τα παιδικά του χρόνια στην Τουρκία.

-Aγαπητέ Mετίν Αρντιτί επισκέπτεστε τη χώρα μας πολύ συχνά. Τι σημαίνει για εσάς η Ελλάδα;

Η Ελλάδα σημαίνει παρά πολλά για μένα. Η σύζυγος μου είναι Ελληνίδα. Οι κόρες μου «αισθάνονται» Ελληνίδες και τα 7 εγγόνια μου μιλούν Ελληνικά παρόλο που τα 5 κατοικούν στην Ελβετία. Η μικρή μου κόρη παντρεύτηκε Έλληνα ζει και εξασκεί το επάγγελμα της στην Αθήνα. Δυο από τα εγγόνια μου είναι 100% ελληνάκια. Εδώ και 40 χρόνια έχουμε σπίτι στις Σπέτσες και ερχόμαστε πολλές φορές το χρόνο. Αρκετά μυθιστορήματα μου διαδραματίζονται στην Ελλάδα. Ορίστε, σας απάντησα με πράξεις όχι με λόγια … (γέλια).

-Η υπόθεση του νέου σας βιβλίου έχει να κάνει με μια νεαρή φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο της Βενετίας που βρίσκεται πνιγμένη. Πρόκειται για τον πρώτο από μια ακολουθία φόνων με αδιευκρίνιστο κίνητρο. Η διατριβή της που είχε θέμα μία από τις σημαντικότερες αδελφότητες του 16ου αιώνα ήταν η αιτία θανάτου της;

Μάλιστα. Η Καθολική εκκλησία πρέπει να γνώριζε τη θεωρία του Κοπέρνικου αλλά το έκρυβε επί 80 χρόνια. Για ποιο λόγο; Γιατί η Βίβλος έλεγε ακριβώς το αντίθετο και η εκκλησία είχε υποχρέωση να προστατεύει τα ιερά κείμενα. Με τι τρόπο; Αυτό προσπαθώ να εξηγήσω στο μυθιστόρημά μου.

Πέρασαν πολλά χρόνια έχοντας την εντύπωση ότι κανείς στην Καθολική εκκλησία δεν είχε ενδιαφερθεί στα 80 αυτά χρόνια να ανοίξει το βιβλίο του Κοπέρνικου. Η ανακάλυψη της Ντονατέλα στην ιστορία μου αναιρεί αυτή τη θεωρία. Η Ντονατέλα ανακάλυψε ένα άρθρο στους Times της Νέας Υόρκης που ανέφερε ένα δοκίμιο ενός καθηγητή του Χάρβαρντ, ονόματι Owen Gingerich. Το όνομα του βιβλίου έφερε τον ειρωνικό τίτλο: «Το Βιβλίο που κανείς δεν διάβασε ποτέ». Ο Gingerich αναφέρει ότι βρέθηκαν τουλάχιστον 100 αντίτυπα του βιβλίου του Κοπέρνικου που όχι απλά είχαν διαβαστεί από μοναχούς αλλά είχαν μελετηθεί και περιείχαν εκτενείς σημειώσεις στο περιθώριο. Αυτό σημαίνει ότι οι θεωρίες του Κοπέρνικου ήταν γνωστές. Τι έκανε η εκκλησία για να τις θάψει τόσα χρόνια; Την απάντηση στο αίνιγμα αυτό τη δίνει το βιβλίο μου.

– Θα καταφέρει ο Μπενεντίκτ Ουγκ, καθηγητής Λατινικών στο Πανεπιστήμιο της Γενεύης, να αποκαλύψει την ασύλληπτη ραδιουργία από την αφύσικη συμμαχία μιας ακροδεξιάς ομάδας της ρωμαϊκής Κουρίας και των μισθοφόρων του ISIS;

Ναι, το κατόρθωσε κι αυτό χάρη σε ένα γράμμα που ανακάλυψε κρυμμένο μέσα στο κάλυμμα ενός χειρόγραφου του Βοηθίου. Γράμμα που ο φιλόσοφος είχε συντάξει πριν από 5 αιώνες! Αυτή είναι η αρχή. Σ’ αυτό πρέπει να προσθέσουμε μια σειρά από γεγονότα που συνδέονται με ένα ακροδεξιό ίδρυμα που χρηματοδοτείται μέσω μιας Ελβετικής τράπεζας. Όλα αυτά δημιουργούν ένα περίεργο παραλληλισμό μεταξύ των προβλημάτων της Ρωμαϊκής εκκλησίας του XVI αιώνα σχετικά με τους υποστηρικτές του Κοπέρνικου και του σημερινού πάπα που στηρίζει το μεταναστευτικό ρεύμα.

-Πιστεύετε ότι η Ιστορία επαναλαμβάνεται, ότι ο αγώνας μεταξύ φανατισμού και λογικής δεν τελειώνει ποτέ και η παραφροσύνη των ανθρώπων δε γνωρίζει όρια;

Απολύτως. Πριν από 5 αιώνες η Ρωμαϊκή Εκκλησία έκανε το παν για να προστατευτεί από τον χείμαρρο των Διαμαρτυρόμενων στη Ιταλία. Ένα μέρος της εκκλησίας ήταν πιο προοδευτικό. Αυτή την ίδια κατάσταση έχουμε αυτή τη στιγμή στο Βατικανό. Ο πάπας Φραγκίσκος είναι πιο προοδευτικός και ένα μέρος του Ρωμαϊκού κλήρου αντιτίθεται και αντιστέκεται στις καινοτομίες.

Συγκεκριμένα το πρόβλημα σήμερα είναι το μεταναστευτικό. Τον δέκατο έκτο αιώνα το πρόβλημα ήταν θρησκευτικό. Στις μέρες μας έχει γίνει πολιτικό.

-Πώς συνδέεστε με τους πρωταγωνιστές σας;

Όλοι οι ήρωες μου έχουν ένα δικό μου κομμάτι. Εντοπίζω δικά μου χαρακτηριστικά και στις γυναίκες και στους άντρες, στους δεξιούς και στους αριστερούς. Κάνω ότι μπορώ για να αφουγκραστώ τι θέλουν να μου πουν όσο και αν δεν έχουν φωνή. Δεν τους κρίνω. Τους συμπονώ και τους αγαπώ. Νυχθημερόν τους σκέφτομαι και αναρωτιέμαι: πώς θα αντιδρούσαν σε μια τέτοια περίπτωση; Στην πραγματικότητα ρωτάω τους ίδιους σαν να ζούσαν δίπλα μου.

Το πιο δύσκολο μέρος της δουλειάς μου είναι ακριβώς αυτό. Πρέπει οι ήρωες μου να είναι ζωντανά όντα.

-Μιλήστε μας για τις αναμνήσεις από τα παιδικά σας χρόνια στην Τουρκία.

Ήταν άλλη εποχή! Άλλοι καιροί! Όταν ήμουν παιδί στην Τουρκία ζούσαν όλων των ειδών οι μειονότητες. (Έλληνες, Εβραίοι, Αρμένιοι). Στους δρόμους της Κωνσταντινούπολης άκουγε κανείς καμία δεκαριά γλώσσες. Οι άνθρωποι που τις μιλούσαν κατοικούσαν τον τόπο επί αιώνες. Δεν ήταν τουρίστες όπως στις μέρες μας.

Στο σπίτι μας και μόνο εκεί μιλούσα γαλλικά με τους γονείς μου. Ο πατέρας μου είχε μεγαλώσει στη Βιέννη κοντά στη μεγάλη του αδερφή που ήταν παντρεμένη με αυστριακό. Η γλώσσα του ήταν τα γερμανικά. Η γλώσσα της μητέρας μου ήταν τα Λαντίνο, τα ισπανικά των Εβραίων από τη Καστίλη. Στην πρώτη δημοτικού έκανα τούρκικα. Αυτή είναι η εικόνα που είχα μικρός από την Κωνσταντινούπολη.

-Γεννηθήκατε στην Άγκυρα, ζήσατε στη Γένοβα, πώς όλο αυτό το προσωπικό ταξίδι επηρέασε τη δημιουργικότητα σας;

Τα 11 χρόνια που πέρασα εσωτερικός σε σχολείο της Λωζάνης χωρίς να βλέπω τους γονείς μου παρά μια φορά το χρόνο, έπαιξαν τεράστιο ρόλο στη ζωή μου. Και να το αποτέλεσμα: Στο «Φονικό Καρναβάλι» ο Μπενεντίκτ έχει μεγάλο πρόβλημα με το γιο του τον Αντουάν. Η Μαντώ είναι υιοθετημένο παιδί, ο Μπλεζ έχει ζήσει ένα φοβερό δράμα με τη μητέρα του και τον Μπενεντέτο τον εγκατέλειψε ο πατέρας του…

Καμία περίπτωση δεν μοιάζει με τη δίκη μου. Όμως όλα αυτά τα παιδιά σε πολύ μικρή ηλικία βρέθηκαν μόνα τους και χρειάστηκε να παλέψουν με την απόρριψη. Εύλογο λοιπόν το ερώτημα: «Μήπως με απομάκρυναν επειδή δεν με αγαπούσαν;»

Μετίν Αρντιτί

-Είχατε μια επιτυχημένη καριέρα ως μεσίτης. Τι ήταν αυτό που σας έκανε να ασχοληθείτε με αυτό και πώς συνδέεται με τη λογοτεχνία;

Τι ωραία ερώτηση! Αγγίζει το βάθος του προβλήματος και πάει κι ακόμα πιο βαθιά!

Η αγοροπωλησία ακίνητων σε σημαντική κλίμακα όπως εγώ την έκανα, είναι μια πολύ μοναχική δουλειά. Δεν χρειαζόμουν συνεργάτες. Μια γραμματέας μου έφτανε. Το ίδιο συμβαίνει και με τη συγγραφή. Κάνω τις έρευνες μου μόνος μελετώντας και διαβάζοντας πολύ. Γράφω και ξαναγράφω δεκάδες φορές το ίδιο κείμενο ώσπου να μείνω ικανοποιημένος ή τουλάχιστον σχεδόν ικανοποιημένος. Και αφού τελειώσω το δίνω στη γραμματέα μου που το καθαρογράφει για να το στείλω στον εκδότη για μια πρώτη ανάγνωση.

Παρόλο που δεν μοιάζουν αυτά τα δυο επαγγέλματα έχουν κατά βάθος πολλά κοινά σημεία και κυρίως τη μοναχικότητα, την απομόνωση.

-Είστε επίσης γνωστός για το φιλανθρωπικό σας έργο μέσω του Ιδρύματος Αρντιντί. Τι σας ώθησε να δημιουργήσετε το Ίδρυμα;

Έως το 1988 δίδασκα στο Πολυτεχνείο της Λωζάνης και συγχρόνως είχα αρχίσει να δουλεύω στα ακίνητα.

Την περίοδο εκείνη είχα πολλή δουλειά και δεν μπορούσα πια να διδάσκω παρόλο που αγαπούσα πολύ αυτή την απασχόληση. Δημιούργησα λοιπόν το Ίδρυμα των υποτροφιών για να μπορέσω να μείνω κοντά στον κόσμο και στο πνεύμα του Πανεπιστημίου.

-Από το 2012 είστε Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO. Ποια ήταν η σχέση σας με τη Μαριάνα Βαρδινογιάννη;

Με τη Μαριάννα Βαρδινογιάννη είχα πάντα μια βαθιά σχέση φιλίας και θαυμασμού. Ήταν μια αξιοθαύμαστη κυρία. Στα μάτια μου ήταν μια «Αγία». Συναντηθήκαμε το 2012 στην ΟΥΝΕΣΚΟ, στο Παρίσι. Αμέσως κάτι μας συνέδεσε. Ίσως το γεγονός ότι και οι δυο ήμασταν από μεσογειακές χώρες. Ποτέ δεν πίστευα ότι θα έφευγε τόσο γρήγορα. Την είδα στο Παρίσι ενάμιση μήνα πριν πεθάνει. Γοητευτική όπως πάντα. Πίστευε πολύ σε αυτό που έκανε και πρόσφερε όχι μόνο υλική βοήθεια αλλά και την ψυχή της.

– Τι σας κάνει να χαμογελάτε;

Τα παιδιά που παίζουν. Με γεμίζουν χαρμολύπη. Μου θυμίζουν τα 6 πρώτα χρόνια της ζωής μου στη Πόλη κοντά στην οικογένεια μου. Έπειτα, όταν έζησα στη Λωζάνη, διαπίστωσα ότι ήταν ένας ξένος τόπος όπου κάθε παιδί έπρεπε να διεκδικήσει τη θέση του. Εκείνη την εποχή το εσωτερικό σχολείο για αγόρια, στα μάτια ενός επτάχρονου παιδιού, μακριά από τους γονείς του, ήταν «η ζούγκλα του μαυροπίνακα» …..

 

 

Ο Μετίν Αρντιτί (γαλλόφωνος συγγραφέας τουρκικής καταγωγής) γεννήθηκε στην Άγκυρα το 1945 και ζει στη Γενεύη. Το 1988 δημιούργησε το Ίδρυμα Αρντιτί, που χορηγεί υποτροφίες σε αποφοίτους του Πανεπιστημίου της Γενεύης, καθώς και βραβεία συγγραφής σε μαθητές. Παράλληλα με την πολιτιστική του δράση, αφοσιώθηκε στη συγγραφή μυθιστορημάτων και δοκιμίων· το 1998 κυκλοφόρησε το πρώτο του μυθιστόρημα, Mon cher Jean… De la cigale a la fracture sociale, και ακολούθησαν βιβλία που τον καταξίωσαν ως συγγραφέα. Το 2006 τιμήθηκε με το Βραβείο Lipp Suisse για το μυθιστόρημά του La pension Marguerite. Το 2012 ανακηρύχθηκε Πρέσβης Καλής Θελήσεως της UNESCO. Από τις Εκδόσεις Πατάκη, σε μετάφραση Ρίτας Κολαΐτη, κυκλοφορούν τα μυθιστορήματά του «Η αδελφότητα των ιπτάμενων μοναχών» (2015), «Το παιδί που μετρούσε τον κόσμο» (2017), το οποίο τιμήθηκε με το Prix Mediterranee 2017, και «Φονικό καρναβάλι» (2023).

*Η Γεωργία Χάρδα είναι βιβλιόφιλη δημοσιογράφος