✔ Αγνή Ιωάννου: «Ό,τι  κρατάμε μυστικό μεγαλώνει και θεριεύει στο σκοτάδι της ντροπής»

Συνέντευξη στη Γεωργία Χάρδα //*

«Το μότο μας ήταν πως «η δουλειά δεν είναι ντροπή, είναι μαλακία». Πήγαμε αντίθετα στο ρεύμα, επαναστατήσαμε απέναντι στα πάντα. Τελικά ήμασταν επαναστάτες χωρίς αιτία. Παραβατικοί, περιφρονούσαμε τους κανόνες και κάναμε μόνο ό,τι γουστάραμε. Δεν χτίσαμε, γκρεμίσαμε. Μεγάλο ποσοστό από εμάς γίναμε καφενόβιοι, αλκοολικοί ή πρεζάκια, σκοτωθήκαμε με μοτοσικλέτες ή πεθάναμε από τα ναρκωτικά»

 

Η Αγνή Ιωάννου είναι ψυχοθεραπεύτρια και συγγραφέας. Στο πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο «Ο Λευκός Ελέφαντας» μοιράζεται την καταστροφική εξάρτησή της από τα ναρκωτικά αλλά και το ταξίδι της προς τη νίκη. Μιλάει στο Fractal για τη  δύναμη που άντλησε, την αποδοχή, την κατανόηση και τη συγχώρεση που έγιναν μαθήματα ζωής και σοφίας. Τέλος αναφέρεται στο στίγμα που το έκανε «παράσημο» και την ακολουθεί.

-Αγαπητή κυρία Ιωάννου, μιλήστε μας για τον τίτλο του πρώτου σας βιβλίου, τι συμβολίζει;

Ο λευκός ελέφαντας είναι μια αλληγορία. Μια φορά κι έναν καιρό, κάπου στην ανατολή, οι βασιλείς έκαναν ένα εξαιρετικά πολύτιμο δώρο, έναν λευκό ελέφαντα, σε φτωχούς υπηκόους. Όμως αυτοί αδυνατούσαν να τον φροντίσουν και σταδιακά τους κατέστρεφε τη ζωή. Ο μύθος αναφέρεται σε ένα χάρισμα, ένα ταλέντο, ένα οποιοδήποτε «θείο δώρο» που μπορεί να έχει κάποιος στη ζωή του και που τον κάνει να ξεχωρίζει ή τον χαρακτηρίζει, το οποίο –αν δεν καταφέρει να διαχειριστεί– μπορεί και να τον καταστρέψει. Έχουμε άπειρα παραδείγματα χαρισματικών ηθοποιών, τραγουδιστών, συγγραφέων, ιδιοφυϊών, που στην προσωπική τους ζωή στρέφονται σε καταχρήσεις και πεθαίνουν νέοι ή αυτοκτονούν. Τι μπορεί να λείπει σε ένα «χρυσό» άτομο που μοιάζει να τα έχει όλα;

-Πόσο δύσκολο είναι να αφηγηθεί κάποιος βιωμένες ιστορίες;

Για μένα δεν είναι καθόλου δύσκολο γιατί εκπαιδεύτηκα στην Προσωποκεντρική προσέγγιση, που είναι βαθιά βιωματική και προϋποθέτει έναν θεραπευτή καλά δουλεμένο στην αυτογνωσία και στην αυτοαποδοχή, τις δύο απαραίτητες προϋποθέσεις για τη δημιουργία θεραπευτικής σχέσης.

Για να γράψω το βιβλίο επισκέφτηκα μεν το παρελθόν, όμως ήμουν οπλισμένη με το φως της αποδοχής, της κατανόησης και της συγχώρεσης, όπου τα λάθη, ο πόνος, η εσωτερική αγωνία του παρελθόντος γίνονται η πηγή των μαθημάτων ζωής και σοφίας του σήμερα.

– Χρειάζεται πολλή δύναμη για να μιλήσει κάποιος για την εξάρτηση, το τραύμα, το στίγμα και τις ενοχές. Ποια ήταν η πρώτη σας σκέψη όταν ξεκινήσατε να γράφετε;

Η κόρη μου. Ήξερε βέβαια το παρελθόν μου, όμως αγωνιούσα για το πώς θα αισθανθεί διαβάζοντας όλα αυτά που έγραφα. Πώς θα αισθανόταν αν μάθαιναν όλοι οι γνωστοί και φίλοι της όλα αυτά για τη μαμά της. Για μένα το στίγμα, το τραύμα, οι ενοχές και οι πράξεις μου κατά τη χρήση, έχουν λυθεί και τακτοποιηθεί. Αρνήθηκα να κάνω το στίγμα ταυτότητά μου, να αισθάνομαι δηλαδή στιγματισμένη. Το έκανα «παράσημο» και το κουβαλάω με περηφάνια, κι αυτό έγινε μέσα από τις Ομάδες των Ανωνύμων, τις οποίες παρακολουθούσα για δεκαετίες, αλλά και μέσα από την προσωπική μου θεραπεία και στη συνέχεια τη δουλειά μου ως Συμβούλου και Θεραπεύτριας. Το γνωστό στίγμα, ναρκομανής, πρεζάκι κ.λπ., έγινε εργαλείο της δουλειάς μου, και όσα πέρασα στο καταστροφικό παρελθόν με έκαναν τη θεραπεύτρια που είμαι σήμερα. Είναι, ας πούμε, η μυστική υπερδύναμή μου από θεραπευτικής πλευράς. Κοινωνικά όμως το στίγμα υπάρχει, και δεν ήθελα να φέρω την κόρη μου σε δύσκολη θέση.

Λίγο πριν φτάσει το βιβλίο να δοθεί προς έκδοση, κάναμε μια μεγάλη κουβέντα. Τη ρώτησα αν θα προτιμούσε η ηρωίδα του βιβλίου να έχει άλλο όνομα από το δικό μου, να φαίνεται λες και έγραψα απλώς ένα μυθιστόρημα βασισμένο σε πραγματικά γεγονότα. Εκείνη, θεραπεύτρια και η ίδια πλέον, μου έδωσε το πράσινο φως να δημοσιοποιηθεί η αληθινή, δική μου ιστορία. Δεν ήταν σίγουρη αν θα το διάβαζε. Τελικά, όταν εκδόθηκε, το διάβασε μαζί με δύο φίλους της και άρεσε πολύ και στους τρεις τους. Είναι, λέει, πολύ χαρούμενη και περήφανη για τη μαμά της. Βέβαια, όχι όσο χαρούμενη και περήφανη είμαι εγώ για εκείνη.

-Θεωρείτε ότι όταν μοιραζόμαστε κάτι τόσο δύσκολο λυτρωνόμαστε;

Ναι, φυσικά! Έτσι ήρθε η λύτρωση από την πρώτη μέρα που έμεινα καθαρή, ακούγοντας τα άλλα μέλη της Ομάδας να εξομολογούνται τα πάντα. Μου έμαθαν εκεί πως ο εθισμός είναι μια αρρώστια. Δεν είμαστε υπεύθυνοι για την αρρώστια μας, όμως είμαστε υπεύθυνοι για την ανάρρωσή μας. Ό,τι κρατάμε μυστικό έχει δύναμη επάνω μας, μεγαλώνει και θεριεύει στο σκοτάδι της ντροπής, της ενοχής και της απόκρυψης. Η εξομολόγηση, ή το μοίρασμα – όπως το αποκαλούν στις Ομάδες, φέρνει τα ντροπιαστικά μυστικά στο φως της συνειδητότητας, όπου πραγματοποιούνται η αναγνώριση και η αποδοχή, κι έτσι η θεραπεία γίνεται εφικτή.

-Τι είναι αυτό που κρατάτε από το ταξίδι σας προς τη νίκη;

Τη χαρά της ζωής και την ευγνωμοσύνη, τόσο επειδή σώθηκα όσο κι επειδή κατάφερα να αποδεχτώ και να αγαπήσω τον εαυτό μου. Κρατάω επίσης τη βαθιά ικανοποίηση που μου δίνει αυτός ο πολύτιμος χάρτης, που μπορεί να βοηθήσει και άλλους να ανακουφιστούν από τον πόνο και τα αδιέξοδα, και να τα βρουν με τον εαυτό τους και τους άλλους.

-Πώς έγινε η γενιά που ήθελε να αλλάξει τον κόσμο να οδηγηθεί στην αυτοκαταστροφήτης;

Εμείς του ‘60 είμαστε στους τελευταίους της γενιάς των Baby boomers, που πιάνει από το 1946 μέχρι το 1964. Ενώ όσοι γεννήθηκαν πέντε έξι χρόνια πριν το ’60, σήμερα είναι όλοι πολιτικοί, δικηγόροι, διευθυντές τραπεζών – ανώτερα στελέχη της κοινωνίας μας, εμείς χαθήκαμε κάπου στη μεταπολίτευση, στην επανάσταση, στην αναρχία, στην ντόλτσε βίτα, στην ξεγνοιασιά. Το μότο μας ήταν πως «η δουλειά δεν είναι ντροπή, είναι μαλακία». Πήγαμε αντίθετα στο ρεύμα, επαναστατήσαμε απέναντι στα πάντα. Τελικά ήμασταν επαναστάτες χωρίς αιτία. Παραβατικοί, περιφρονούσαμε τους κανόνες και κάναμε μόνο ό,τι γουστάραμε. Δεν χτίσαμε, γκρεμίσαμε. Μεγάλο ποσοστό από εμάς γίναμε καφενόβιοι, αλκοολικοί ή πρεζάκια, σκοτωθήκαμε με μοτοσικλέτες ή πεθάναμε από τα ναρκωτικά.

-Αφηγείστε τα πολύ σκοτεινά κομμάτια της ιστορίας με πολλή γενναιότητα. Ήταν αυτή η σκέψη σας εξαρχής;

Όταν κάθισα μπροστά στον υπολογιστή μου και άνοιξα το word, δεν είχα καμία σκέψη. Ξεκίνησα από τη χρονιά που γεννήθηκα και με έκπληξη ανακάλυψα πόσα πράγματα άρχισα να θυμάμαι γράφοντας και πόσα είχα να πω τελικά. Τα σκοτεινά σημεία ήταν κι εκείνα μέρος της ιστορίας, και γράφτηκαν επειδή έπρεπε να ειπωθεί η αλήθεια. Χωρίς αλήθεια δεν είναι δυνατό να υπάρξει θεραπεία.

-«Ο στόχος δεν ήταν να γίνω κάποια άλλη, ο στόχος ήταν να γίνω ο εαυτός μου, αυτή που θα γινόμουν αν δεν είχα εμποδιστεί από τους δαίμονές μου». Μιλήστε μας για τη σημασία αυτής της φράσης.

Αν πηγαίναμε σε όλα τα δημοτικά σχολεία του κόσμου και ρωτούσαμε τα παιδιά τι ονειρεύονται για τη ζωή τους και τι θέλουν να γίνουν όταν μεγαλώσουν, ούτε ένα δεν θα έλεγε πως ονειρεύεται να γίνει πρεζάκι, υπέρβαρος, κλέφτης, αντιπαθητικός, αποτυχημένος ή εγκληματίας. Όλοι θέλουμε να είμαστε καλοί, αγαπητοί, αποδεκτοί, να έχουμε φίλους και επιτυχίες. Όλοι οι άνθρωποι θέλουμε την ευτυχία στη ζωή, και στην παιδική μας ηλικία αυτό πιστεύουμε πως θα μας συμβεί.

Ο λευκός ελέφαντας είναι απλώς μια ανθρώπινη ιστορία που δείχνει πώς ένα παιδί, στην ανάγκη του να γίνει αποδεκτό από τους γονείς και να αισθάνεται πως «ανήκει», μπορεί να χάσει την επαφή με τον αληθινό εαυτό του, με αποτέλεσμα να οδηγηθεί, χωρίς καν να το συνειδητοποιήσει, στην αυτοκαταστροφή. Ένας άνθρωπος που αποδέχεται τον εαυτό του, σέβεται τον εαυτό του, κατανοεί και είναι σε επαφή με τον αληθινό εαυτό του, θα αποδέχεται, θα σέβεται και θα κατανοεί και τους άλλους γύρω του. Καθώς μεγαλώνουμε, εγκαθίστανται συνήθως μέσα μας κάποιοι «δαίμονες», όπως η ντροπή, η ενοχή, οι εθισμοί, ο φόβος, ο θυμός, η οργή, η ανασφάλεια, η κατάθλιψη, το άγχος. Κάποιος γίνεται οργίλος, κάποιος μόνιμα ενοχικός, κάποιος φοβικός απέναντι σε όλα. Σταδιακά, οι δαίμονες αυτοί, οι νευρώσεις δηλαδή, αναλαμβάνουν τα ηνία και μας οδηγούν στα ίδια και στα ίδια, σε ατέρμονες επαναλήψεις των ίδιων καταστροφικών για τη ζωή μας μοτίβων σκέψης και συμπεριφοράς.

Η θεραπεία καθαρίζει και «απεγκαθιστά» τους δαίμονες αυτούς, βοηθώντας το άτομο να γνωρίσει τον εαυτό του, να τον αποδεχτεί και να ελευθερωθεί από την κυριαρχία τους στη ζωή του. Δεν φεύγουν ποτέ, όμως παύουν να κυριαρχούν. Το αφεντικό είμαστε εμείς, όχι αυτοί.

-«Μερικοί γλιτώνουν· άλλοι δεν γλιτώνουν». Μέσα από την εμπειρία σας, ποιοι πιστεύετε ότι είναι οι παράγοντες που μπορούν να γλιτώσουν έναν άνθρωπο απ’ αυτή τη σκληρή πραγματικότητα;

Ο εθισμός και η ανάρρωση είναι πολυπαραγοντικά θέματα. Έτσι, δεν υπάρχει μία απάντηση, όπως δεν υπάρχει και μία συνταγή για όλους. Παίζουν ρόλο πάρα πολλοί παράγοντες και ο κάθε εθισμένος έχει τον δικό του προσωπικό δρόμο. Άλλοι σταματούν από μόνοι τους όταν χτυπήσουν κάποιον προσωπικό «πάτο», δηλαδή όταν η χρήση απειλεί να καταστρέψει κάτι τρομερά σημαντικό για εκείνους. Είναι θέματα κληρονομικότητας, χαρακτήρα, μόρφωσης, καλλιέργειας, οικογενειακού περιβάλλοντος και κοινωνικών συνθηκών. Σίγουρα ένα από τα δυνατότερα εργαλεία ανάρρωσης παγκοσμίως είναι η παρουσία ομάδων και θεραπευτών που γνωρίζουν βιωματικά τη χρήση και πώς να δείξουν τον δρόμο για την έξοδο. Υπάρχουν πολλά δάχτυλα που δείχνουν προς την έξοδο και τη λύτρωση από τον εθισμό. Στην αρχή κοιτάζουν όλοι τα δάχτυλα. Όποιος στην πορεία μπορέσει να δει πού δείχνουν τα δάχτυλα, θα τα καταφέρει. Όποιος συνεχίσει να κοιτάζει τα δάχτυλα, για όσο συνεχίσει, δεν θα τα καταφέρει.

-Ποιος είναι ο ρόλος της πολιτείας και των θεραπευτικών προγραμμάτων στον δύσκολο δρόμο της απεξάρτησης;

Εάν υπάρχουν πολλές και διαφορετικές δομές, σωστή θεραπευτική αντιμετώπιση, έγκαιρη διάγνωση ΔΕΠΥ και άλλων διαταραχών στην παιδική ηλικία, κατάλληλα πλαίσια θεραπείας και στήριξης του εξαρτημένου και της οικογένειας, η ανάρρωση είναι εφικτή. Στα τριάντα ένα χρόνια της ανάρρωσής μου από τη χρήση, έχω δει κι έχω ζήσει πάνω από χίλιες ιστορίες ανθρώπων που ήρθαν αδύνατοι, χωρίς δόντια, γεμάτοι σημάδια, σε μαύρα χάλια, να μπαίνουν σε πλήρη αποχή από όλες τις ουσίες, να παχαίνουν, να χαμογελούν και πάλι, να δουλεύουν, να προχωρούν, και μάλιστα για χρόνια ολόκληρα χωρίς ούτε μία σταγόνα αλκοόλ, ούτε ένα χάπι ή οποιαδήποτε εθιστική ουσία. Τους έχω δει να λάμπουν, να αποκτούν καλούς φίλους, να τα βρίσκουν με τον εαυτό τους και με την κοινωνία, να προκόβουν. Έχω δουλέψει κι εγώ με δεκάδες άτομα που τα έχουν καταφέρει. Κάτι τέτοιο συνέβη και σε εμένα.

–Μου άρεσε πολύ το παρακάτω απόσπασμα: «H ομορφιά υπήρξε ο δικός μου λευκός ελέφαντας. Με ακολουθούσε παντού και πάντα, τραβώντας όλα τα βλέμματα και την προσοχή, μέχρι που βρέθηκα στη σκιά του και δεν ήμουν εγώ η κυρά του, αλλά εκείνος ο κύριός μου». Ίσως να σας άγγιξε επειδή έχετε κι εσείς έναν λευκό ελέφαντα; Ξέρω πως δεν είμαι η μόνη!

Ακόμα κι αν όπως αναφέρετε στο τέλος του βιβλίου ο ελέφαντας γερνάει και δυσκολεύεται να σας ακολουθήσει, θα είναι πάντα εκεί για να σας θυμίζει όλα εκείνα που αφήσατε πίσω στην πορεία σας από την εξάρτηση στην απεξάρτηση και στη συνέχεια προς το φως;

Σήμερα αναγνωρίζω την αξία ενός τέτοιου πολύτιμου δώρου και νιώθω ευγνωμοσύνη που μου δόθηκε. Ο ελέφαντας με συγχώρησε που προσπαθούσα να τον ξεφορτωθώ όλα αυτά τα χρόνια, κι έχουμε γίνει πια φίλοι. Γερνάμε παρέα, και είναι αναπόσπαστο και πολύτιμο κομμάτι του πλούτου των αναμνήσεων και των εμπειριών μου.

-Τελικά, κυρία Ιωάννου, όσο πιο βαθύτερα προσωπικό είναι κάτι, τόσο πιο παγκόσμιο είναι;

Αυτό λέω να το αφήσουμε στην κρίση των αναγνωστών!

 

Η Αγνή Ιωάννου γεννήθηκε τον Ιούλιο του 1960 στην Αθήνα και μεγάλωσε στον Βύρωνα. Από το 2000 ασκεί το επάγγελμα της προσωποκεντρικής συμβούλου ψυχικής υγείας και έχει εργαστεί με ανθρώπους που βρίσκονται στη χρήση ουσιών, καθώς και με τις οικογένειές τους. Από το 1981 έως το 1993, η ίδια ήταν χρήστρια ουσιών και αυτή η πολύπλευρη εμπειρία της αποτελεί την έμπνευση για το πρώτο της βιβλίο. Μέσα από το βιβλίο της μοιράζεται την ιστορία της και την εμπειρία της για το πώς έμπλεξε με τα ναρκωτικά και πώς κατόρθωσε να ξεπεράσει τη χρήση ουσιών και να γίνει θεραπεύτρια.

*Η Γεωργία Χάρδα είναι βιβλιόφιλη δημοσιογράφος