Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Για τα «Φύλλα Χλόης»
04/03/2020, 7:29 πμ

Για τα «Φύλλα Χλόης»

Γράφει ο Κώστας Τραχανάς //

 

Γουόλτ Γουίτμαν «Φύλλα Χλόης», Ανθολόγηση- Μετάφραση: Ελένη Ηλιοπούλου, Κατερίνα Ηλιοπούλου, εκδ. Κέδρος, σελ. 359

 

Γουόλ Γουίτμαν (1819-1892) 200 χρόνια από τη γέννησή του. Ο Γουόλτ Γουίτμαν ήταν κορυφαίος Αμερικάνος ποιητής του 19ου αιώνα, υποστηρικτής του δημοκρατικού πολιτεύματος και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Το έργο του Γουόλτ Γουίτμαν επηρέασε όχι μόνο την αγγλόφωνη αλλά και την παγκόσμια λογοτεχνία.

«Γουόλτ Γουίτμαν, ένας κόσμος, γιος του Μανχάταν,
Απείθαρχος, σαρκικός, αισθησιακός, τρώει, πίνει και ζευγαρώνει,
Χωρίς συναισθηματισμούς, χωρίς να στέκεται πάνω από άντρες και γυναίκες,
ούτε μακριά τους,
Εξίσου σεμνός όσο και αλαζόνας».

Έτσι, αιρετικά, αντισυμβατικά, αντισυστημικά, συστήθηκε στον κόσμο με την ποιητική συλλογή « Φύλλα Χλόης» το 1855 ο Αμερικανός ποιητής, νεαρός τότε δημοσιογράφος, Γουόλτ Γουίτμαν.

Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια εκτεταμένη ανθολογία από το σύνολο του έργου του κορυφαίου Αμερικανού ποιητή, καθώς περιέχει τα σημαντικότερα ποιήματα που έγραψε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του και έρχεται να καλύψει ένα κενό στην ελληνική βιβλιογραφία.

Ο τίτλος της ποιητικής συλλογής, ιδιοφυής στην απλότητά του, είναι το έμβλημα και η αφετηρία της ποίησής του, το ταπεινό γρασίδι μέσα από το οποίο φτάνει να παρατηρήσει το σύμπαν αλλά, επίσης, και οι σελίδες του βιβλίου του.

Η ποιητική συλλογή «Φύλλα χλόης» είναι αυτοβιογραφική, αλλά δεν αποτελεί αυτοβιογραφία, αλλά το πορτρέτο ενός υποκειμένου αλλά και μιας εποχής. Ο Γουίτμαν ζωντάνεψε μια ολόκληρη ήπειρο. Ολόκληρο το έργο του Γουίτμαν, είναι μια διακήρυξη πίστης στην ίδια την ποίηση, ως μια φυσική δύναμη και μια μοναδική μορφή γνώσης. Μέσω της ποίησης καταστρώνει και προτείνει ένα πνευματικό σχέδιο προσβάσιμο στον καθένα, το οποίο οδηγεί τη συνείδηση στην αυτογνωσία, διευρύνει την αντίληψη και αποτελεί βαθύτατη σωματική και πνευματική εμπειρία. Στο ποιητικό του έργο έχουμε έναν χείμαρρο μουσικότητας που απλώνεται συχνά σε εκτενέστατες προτάσεις, οι οποίες συνδέονται μεταξύ τους με κόμματα και σπάνε σε δεκάδες δευτερεύουσες προτάσεις, που τρέχουν ασυγκράτητες χωρίς να χάνεται το νόημα και η σύνδεση. Ο κατακλυσμιαίος ρυθμός αναγκάζει τον αναγνώστη να λαχανιάζει, να ανεβάζει ταχύτητα, πού και πού να κοντοστέκεται με απορία ή θαυμασμό, και πάλι να παρασύρεται σε αυτό το ποτάμι του λόγου.

Η ποίησή του Γουίτμαν είναι διάφανη, κρυστάλλινη και διαυγής, δίχως μακρινούς συμβολισμούς, αλληγορίες και κρυμμένες σημάνσεις, αιρετική και αντισυμβατική, συνεπής και ταυτόχρονα αντιφατική, ευαίσθητη και ελευθεριακή, ακανόνιστη και σαρωτική, ειλικρινής και ανατρεπτική, αυτοπροσδιοριστική και αταξινόμητη, προκλητική και αισθαντική, ένα σύμπαν αναρχικό σε λέξεις, διατάξεις, σημεία στίξης, σκέψεις άτακτες, στα όρια της νοητικής σύγχυσης που σταδιακά προσλαμβάνουν σταθερές και σημαίνουν πολλαπλά νοήματα, μια φιλοσοφία των λίγων, εκείνων που δεν θέλουν να συμπεριλαμβάνονται στο σωρηδόν και το κοπάδι, στον όχλο και το μαζικό.

Εντύπωση προκαλούν οι μακροπερίοδοι στίχοι και οι διασκελισμοί , οι ανισοσύλλαβοι στίχοι, η παρατακτική σύνδεση, η υιοθέτηση του καθημερινού λόγου, η ακανόνιστη στίξη, η απουσία μέτρου και ομοιοκαταληξίας έρχονται σε αντίθεση με την παραδοσιακή ποιητική φόρμα. Πέραν της μορφολογικής ρήξης με την παράδοση, οι απροκάλυπτες αναφορές στο γυναικείο και στο αντρικό σώμα και οι σαφείς υπαινιγμοί στον έρωτα σκανδαλίζουν τον αμερικανό αναγνώστη του 1855. Ο ποιητής εξυμνεί το ανθρώπινο σώμα (το γυναικείο και το αντρικό) και την ερωτική ζωή απαλλαγμένη από αναστολές. Τα «Φύλλα χλόης» βασίζονται στην συντροφικότητα και στην αγάπη, στην αναγνώριση των διαπροσωπικών αντιθέσεων και στην ανοχή των εθνικών διαφορών. Υμνούν το σώμα -ατομικό και εθνικό- πάνω στο οποίο θεμελιώνεται η αμερικανική Δημοκρατία. Αποθεώνει τις αισθήσεις. Ο θάνατος και τα τύμπανα πολέμου (λόγω του αμερικανικού εμφυλίου πολέμου) παίζει σημαντικό στην εικονογραφία της ποιητικής αυτής συλλογής.

Ο Γουίτμαν ήταν ένας Επικούρειος ποιητής στην ήπειρο που ήδη από τότε είχε θέσει τις βάσεις του βαθέος υλικού ανθρώπου. Η ισχύς του είναι οι λέξεις του, η μαγεία του είναι όσα φανερώνει μέσα από αυτές.

«Δεν ρωτάω ποιος είσαι, ούτε με ενδιαφέρει,
Δεν μπορείς ούτε να κάνεις ούτε να είσαι τίποτε άλλο από αυτό που μέσα σου εγώ θα κλείσω».

Εσωτερικός, με μεγάλη πίστη στην δύναμη του εαυτού, της δικής του σκέψης, της δικής του νοητικής τάξης πραγμάτων η οποία νοηματοδοτεί τα πάντα.

«Είμαι το απόγειο των εκπληρωμένων πραγμάτων, είμαι ο φορέας των μελλούμενων».

Κυνικά λυρικός, ρεαλιστής, ανυπότακτος σε νοητικές κατασκευές που εγκλωβίζουν την σκέψη και εμποδίζουν την ελευθερία. Ένας ονειροπόλος που βλέπει το μέλλον της Αμερικής στον αυτοπροσδιορισμό και την ελευθερία της σκέψης και όχι στις έτοιμες απαντήσεις πνευματικών ταγών.

«Κι εσύ μου κάνεις ερωτήσεις και σε ακούω,
Σου απαντώ ότι δεν μπορώ να απαντήσω, πρέπει μόνος σου να βρεις τις απαντήσεις».

Ο Γουόλτ Γουίτμαν μοιάζει σαν ένα ποιητικό χάος που την στιγμή ακριβώς που αισθάνεσαι ένα τέλμα στις λέξεις του, εκεί ακριβώς σε πυροβολεί ακανόνιστα με τη γοητεία μερικών από τις ξεχωριστές σκέψεις που ξεφύτρωσαν ποτέ σε σελίδες ποιητών. Και αυτή η αιφνιδιαστική οπλοφορία ιδεών του τροφοδότησε δεκάδες καλλιτέχνες, λογοτέχνες και είναι ορατό πολλούς κινηματογραφιστές.

Στον Γουίτμαν  ο κόσμος, ο υπαρκτός κόσμος, ο υλικός, ο ανθρώπινος, ο ζωικός, ο οργανικός και ο ανόργανος, αποτελεί το μέγα μυστήριο και τη μαγεία, δεν υπάρχει συμβολισμός ούτε αλληγορία, όλα είναι φανερά, όλα είναι κυριολεκτικά. Το ποιητικό εγώ εμφανίζεται πανίσχυρο, πολλαπλό, αντιφατικό, επικυρώνοντας όλες τις πλευρές του μέσα στο ποίημα  ̶  διευρύνεται ώστε να περιλαμβάνει όλους και όλα.

«Κληροδοτώ τον εαυτό μου στο χώμα για να γεννηθεί μέσα από τη χλόη που αγαπώ,

Αν με επιθυμήσεις, ψάξε με κάτω από τις σόλες των παπουτσιών σου.

Δεν θα ξέρεις ποιος είμαι ή τι σημαίνω,

Ωστόσο εγώ θα σε γεμίζω με υγεία,

Το αίμα σου θα κρατώ καθαρό και θα το δυναμώνω.

Κι αν με την πρώτη δεν με βρεις μη χάσεις το κουράγιο σου,

Άμα δεν είμαι σε ένα μέρος, ψάξε σε κάποιο άλλο,

Κάπου έχω σταθεί και σε περιμένω».

Η ανθολόγηση των ποιημάτων σε αυτόν τον τόμο, πραγματοποιήθηκε από το συνολικό έργο «Φύλλα Χλόης». Περιέχει ποιήματα από τα κεφάλαια:

ΑΦΙΕΡΩΣΕΙΣ

ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ ΤΟΥ ΑΔΑΜ

ΚΑΛΑΜΟΣ

ΤΑΞΙΔΙΑΡΙΚΑ ΠΟΥΛΙΑ

ΟΣΑ ΞΕΒΡΑΣΕ ΤΟ ΚΥΜΑ

ΣΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΤΗΝ ΑΚΡΗ

ΤΥΜΠΑΝΟΚΡΟΥΣΙΕΣ

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΡΟΕΔΡΟ ΛΙΝΚΟΛΝ

ΦΘΙΝΟΠΩΡΙΝΑ ΡΥΑΚΙΑ

ΨΙΘΥΡΟΙ ΟΥΡΑΝΙΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΣΗΜΕΡΙ ΣΤΗΝ ΕΝΑΣΤΡΗ ΝΥΧΤΑ

ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΟΥ ΑΠΟΧΩΡΙΣΜΟΥ

ΣΤΙΣ ΑΜΜΟΥΔΙΕΣ ΤΩΝ ΕΒΔΟΜΗΝΤΑ (Παράρτημα)

ΑΝΤΙΟ, ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΜΟΥ (Δεύτερο Παράρτημα)

 

Walt Whitman

 

Ο Γουόλτ Γουίτμαν (1819-1892) θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους Αμερικανούς ποιητές και ιδρυτής της μοντέρνας Αμερικάνικης ποίησης. Γεννήθηκε στο Λονγκ Άιλαντ της Νέας Υόρκης, δεύτερος γιος μιας οικογένειας με συνολικά εννέα παιδιά. Αφού εργάστηκε σε μια σειρά από επαγγέλματα το 1855 εξέδωσε με δικά του έξοδα την πρώτη μορφή του έργου του «Φύλλα Χλόης» (Leaves of Grass), μία ποιητική συλλογή δώδεκα ποιημάτων, ανάμεσά τους και το εμβληματικό του κρέντο, «Το τραγούδι του εαυτού μου μου». Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου, δούλεψε ως εθελοντής νοσοκόμος στην Ουάσινγκτον στην οποία έζησε για 11 χρόνια και έγραψε την συλλογή ποιημάτων «Τύμπανα του πολέμου» , η οποία αργότερα συμπεριλήφθηκε στο συνολικό έργο του. Σε όλη τη διάρκεια της ζωής του ο Γουίτμαν συνέχισε να εμπλουτίζει και να επανεκδίδει το βιβλίο του, το οποίο στην τελική όγδοη έκδοση το 1891, ένα χρόνο πριν το θάνατό του,  περιλαμβάνει τετρακόσια ποιήματα.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top