Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ατμόσφαιρα ανθρώπινης θέρμης και πάθους
02/11/2021, 11:34 μμ

Ατμόσφαιρα ανθρώπινης θέρμης και πάθους

Γράφει η Μαριάννα Παπουτσοπούλου //

 

«Ζωές μεσίστιες» της Ελένης Νίκα, διηγήματα, Γκοβόστης, 2020

 

Οι Ζωές μεσίστιες της Ελένης Νίκα, ένας κύκλος δεκαέξι διηγημάτων, είναι η μεσίστια ζωή όλου του σύγχρονου κόσμου, όπως τη διαμορφώνουν τα πάθη, κάποιες ανόητες ιδέες και οι αυταπάτες του. Ζωή απωλειών και πένθους για τα πιο βασικά και πολύτιμα: την αγάπη, την υγεία, τη μοιρασιά, την αποδοχή, την ομορφιά, τη χαρά, το όνειρο, τη βαθύτερη ουσία των καταστάσεων, έως και την ίδια τη ζωή. Σ’ αυτό ακολουθεί μια παλιά λογοτεχνική παράδοση του ελληνικού χώρου χωρίς όμως να ξεφεύγει προς μια ηθογραφία του λιμανιού ή των πέριξ του πάρκου, που αποτελεί το λογοτεχνικό τοπίο-εύρημα των συναντήσεων ή του απλού περάσματος των προσώπων.

 Το πάρκο της, αν και μοιάζει ρεαλιστικό, δεν είναι παρά ένα πάρκο συμβόλων, όπως τα θεωρούσε ο Μπωντλαίρ, ένα δάσος που μας γνέφει με τις σημασίες του. Έτσι η μικροσκοπική Πανωραία του κεντρικού διηγήματος είναι η μεγάλη δρυς της ανθρωπιάς μας, φτωχή και κακοσούσουμη αλλά γεμάτη παλμό, ο δυστυχής Αναστάσιος, πελώρια κλαίουσα ιτιά των νιάτων και της ομορφιάς, η άτεκνη γυναίκα τρελή σαν την άγονη συκιά της Βίβλου, το γερασμένο ζευγάρι καμένο δέντρο του συζυγικού μίσους κτλ.

   Τα θέματα των μικρών αυτών πεζών, με τη σειρά που παρουσιάζονται, διαμορφώνουν μια τοιχογραφία, όχι του Πειραιά αναγκαστικά, αλλά της κοινωνίας, και μάλιστα από μια μάλλον ψυχαναλυτική οπτική γωνία: Το φάσμα του ανδρισμού και η ομοφυλόφιλη αγάπη ανοίγει την παράσταση, ακολουθεί η βαθιά ενοχή για ένα σφιχταγκάλιασμα, η εξάρτηση από τις ουσίες για τον ανασφαλή νέο, ο δυστυχής ναρκισσισμός του συνοικιακού γόη, η πλήξη και η ανοησία ενός γερασμένου γάμου, η στερητική ατεκνία ως παράνοια, η αγάπη και ο θάνατος, ο αυταρχισμός ενός πατέρα και η στεγνή ζωή του γιου, η σπαρακτική απουσία της μάνας και η αναζήτησή της, η παχυσαρκία ως υπαρξιακό βάρος και κενό, ο έρωτας που ανασταίνει με ένα τριαντάφυλλο τον λόγο, η βία μιας φασιστικής ομάδας ανήμερα Χριστούγεννα, ο βιασμός ενός παιδιού εν κρυπτώ, η εγκατάλειψη του μέθυσου, η αυτοκτονία μιας νέας εγκλωβισμένης στην ασφυκτική  μεγαλούπολη.

Δεκαέξι πεζά, που σχολιάζει στο τέλος ο άστεγος του πάρκου. Καθώς η δυστυχία του ίσως υπερβαίνει τη δυστυχία των λοιπών, χωρίς όμως να τον φορτώνει τα  βάσανα των προσδοκιών ή των ελπίδων τους, παίζει όσο μπορεί κι όσο γίνεται τον ρόλο ενός ιδιότυπου κυνικού φιλοσόφου που έχει δικά του τα άστρα, το πάρκο και την πολυτέλεια να μη περιμένει τίποτα. Από αυτή την άποψη είναι ένας εσωδιηγητικός, όπως τον λένε οι φιλόλογοι, δεύτερος αφηγητής, που πίσω του κρύβεται η συγγραφέας, άστεγη κι εκείνη μεταφορικώς όπως νιώθουν οι συγγραφείς στον σύγχρονο κόσμο.

 

Ελένη Νίκα

 

Τρόποι και τεχνικές.  Η Ελένη Νίκα χρησιμοποιεί αρκετά την τριτοπρόσωπη αφήγηση του παντογνώστη αφηγητή του ρεαλισμού σε αρκετά από τα διηγήματα και το πρώτο ενικό, το θερμότερο της υποκειμενικότητας σε όσα, όντας πιο σύγχρονα στη γραφή τους, δηλώνουν εσωτερική αγωνία και πάλη. Η σκιά του Παπαδιαμάντη ανάβει τα λουμινάκια στην Πανωραία της, αυτό το θαυμάσιο ποιητικό βιωματικό διήγημα που νομίζω ότι είναι η καρδιά όλου του κύκλου, τουλάχιστον από την άποψη των ανθρώπινων αξιών,  εκεί που αντηχούν τα αθώα γέλια των κοριτσιών της Γούβας του Βάβουλα. Η θλίψη και ο σκληρός νατουραλισμός, έως κυνισμός, του ώριμου Καραγάτση του «10» ή του «Γιούνγκερμαν» είναι επίσης αισθητή ως επιρροή, και πώς αλλιώς με τόσον Πειραιά, ενώ τα πιο μοντέρνα διηγήματα, που μοιάζουν μικρά πεζά ποιήματα,  θυμίζουν κάποτε Καμπανέλη, Χατζή ή Καμύ κατά την διάχυτη θλίψη τους και τα αδιέξοδα των προσώπων. Οι τεχνικές της αναζητήσεις κατά την αφήγηση, ιδίως η απόκρυψη και η τελική έκπληξη, στοιχείο πολύ ενδιαφέρον στο διήγημα όταν θέλει να σοκάρει ή να υπογραμμίσει το μέγεθος ενός προβλήματος, είναι εύστοχες και προχωρημένες, ιδίως στο διήγημα με την κούκλα, και στην κλιμάκωση στο Απόρρητο και αλλού.

 Το πιο ενδιαφέρον όμως, για μένα τουλάχιστον, σε μια εποχή στέγνιας και συνεχούς ομφαλοσκοπικής, επιδεικτικής ή εγκεφαλικής διαχείρισης των θεμάτων, είναι η ατμόσφαιρα της ανθρώπινης θέρμης και του πάθους, που χαρακτηρίζει τα γραπτά, και η διαχείριση των θεμάτων της. Κάτι γνήσιο, εξωστρεφές και πηγαίο, πείθει και κρατά αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη, όσο και η ικανότητα της συγγραφέως να αποσπά από το θέμα της το στοιχείο εκείνο, σύμβολο, πρόσωπο, λέξη ή εικόνα,  που έχει την μεγαλύτερη λογοτεχνική βαρύτητα.

Καλή συνέχεια αγαπητή Ελένη!

 

 

Μ.Π. 18/10/2021

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top