Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η κρυφή γοητεία- και σημασία- των καθημερινών αντικειμένων
22/01/2020, 1:03 πμ

Η κρυφή γοητεία- και σημασία- των καθημερινών αντικειμένων

Γράφει η Χαρά Νικολακοπούλου //

 

Ανδρέας Γαλανάκης «Τα επιπόλαια της καθημερινότητας», εκδόσεις ΑΩ 2018

 

                                                               Τα αντικείμενα της καθημερινότητάς μας δεν είναι άδολα ούτε

                                                               αθώα όσο φαίνονται.

 

Με το βιβλίο του αυτό ο Ανδρέας Γαλανάκης υπεισέρχεται σε ‘φιλολογικά’ χωρικά ύδατα- αν υποθέσουμε ότι υφίστανται στεγανά σε τέτοιους τομείς- με γοητευτικά αποτελέσματα.

Γεννημένος στον Πειραιά, ο Ανδρέας Γαλανάκης έχει σπουδάσει Οικονομικά, εργάστηκε ως κατασκευαστής σκηνικών για στη βαυαρική και στην ελληνική τηλεόραση και σχεδιάζει αντικείμενα χρήσης αλλά και γλυπτά από αλουμίνιο. Τα τελευταία χρόνια κατασκευάζει όργανα και ιδιαίτερα Ηλιακά Ωρολόγια, ενώ έργα του βρίσκονται στο Π. Φάληρο, στο Πατριαρχείο, στο Ευγενίδειο Ίδρυμα, στην αρχαία Μεσσήνη (Ασκληπιείο), στην Αγγλία (Ντέβον) και σε ιδιωτικές συλλογές.

Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις, (Αντισθένης ο Κυνικός) είναι μία αρχή την οποία φαίνεται να ενστερνίζεται ο συγγραφέας αυτού του πρωτότυπου πονήματος. ‘Επισκέπτεται’  λοιπόν με διεισδυτική ματιά και κυρίως με αγάπη και τρυφερότητα τα ονόματα των πραγμάτων και φέρνει στο φως τη βαθύτερη ουσία και τη σοφία που αυτά κρύβουν. «Ο τρόπος κατασκευάζει την ουσία των πραγμάτων», σημειώνει.

Αλλά ας ξεκινήσουμε από τον τίτλο: τι είναι τα επιπόλαια; Ομόρριζος ο όρος του επίπλοα, δηλαδή έπιπλα. Όρος που έχασε στις μέρες μας την ποιητική του σημασία και αντικαταστάθηκε από τη λέξη αντικείμενα. «Η λέξη επίπλοο διατηρήθηκε μέχρι σήμερα στην Ελλάδα στη λέξη έπιπλο χωρίς όμως να την έχουμε συνδεδεμένη με την επίπλοη- επιπόλαια σημασία της. Αφαιρέσαμε ένα «ο» από τη λέξη και χάθηκε η μαγεία της».

Παράδειγμα ο οκλαδίας, σύγχρονη εκδοχή του οποίου αποτελεί η σπαστή πολυθρόνα του σκηνοθέτη που όλοι γνωρίζουμε και η οποία κοσμεί το εξώφυλλο (ανοιχτή)  αλλά και το οπισθόφυλλο (κλειστή) του βιβλίου.

Σε μια σειρά από ευσύνοπτα, δοκιμιακού ύφους υβριδικά κείμενα αφηγηματικού χαρακτήρα με μυθολογικές αναφορές και φιλοσοφικές προεκτάσεις όπου τον κύριο λόγο έχει η ετυμολογία των λέξεων ο συγγραφέας ανιχνεύει τις ρίζες όρων όπως διαβήτης, αρετή, Δαίδαλος, έρως, ταλέντο, μάστορας κ.ά. και οδηγείται σε συμπεράσματα άκρως γοητευτικά. Σημειώσεις αφοριστικού χαρακτήρα αρκετών χρόνων,  χαρακτηρίζει τα κείμενά του ο ίδιος ο συγγραφέας.

Από την εποχή του μυθικού Δαίδαλου (το αρχέτυπο του τεχνίτη), που έδωσε κίνηση στο άγαλμα του κούρου, ή του Φάνη, του πρώτου ανθρώπου που πορεύεται προς τον εξανθρωπισμό χάρη στα πρώτα εργαλεία που ο ίδιος κατασκεύασε ανακαλύπτοντας ότι «η μορφή των πραγμάτων ήταν κρυμμένη μέσα στην ύλη» και διατρέχοντας τους μεσαιωνικούς αιώνες, εποχή κατά την οποία «οι άνθρωποι έχασαν τελείως την επαφή τους με τον Χώρο και βυθίστηκαν σε έναν τελματωμένο Χρόνο» εξαιτίας της απαγόρευσης της γλυπτικής και του γέλιου, μέχρι τις μέρες μας, το ταξίδι του ανθρώπου για να επεξεργαστεί την ύλη και να αποκαλύψει τις κρυμμένες ιδιότητές της, ανακαλύπτοντας ταυτοχρόνως τον ίδιο τον εαυτό του, είναι μακρύ.

Ο Φάνης αρχίζει να δημιουργεί όχι μόνον κάτω από το βάρος της ανάγκης αλλά και με θαυμασμό για τον εαυτό του, επειδή είναι τεχνίτης. Στη συνέχεια θα γίνει καλλι-τέχνης, αρχίζει να ζωγραφίζει εισχωρώντας στον χώρο των ιδεών και σκαλίζοντας τα πρώτα ιδεογράμματα.  «Μα ο Φάνης είχε ανάγκη να κατασκευάσει τον εαυτό του, για να τον γνωρίσει».

Τα αντικείμενα που άφησαν πίσω τους οι πρώτοι άνθρωποι είναι ακριβώς αυτά που καταγράφουν την παρουσία τους μέσα στον χρόνο. «Το αποτύπωμα της έντεχνης σοφίας τους».

Το βιβλίο αποτελεί έναν φόρο τιμής στα επίπλοα/έπιπλα της καθημερινότητας με όλα τα μυστικά μηνύματα που αυτά κουβαλούν μέσα τους αλλά και μιαν ωδή στον ανώνυμο τεχνίτη-δημιουργό/καλλιτέχνη/ ποιητή που σφυρηλάτησε/ποίησε τον κόσμο του με τα έργα και τον κόπο των χειρών του, σμίλεψε τη φύση και της έθεσε όρια προκειμένου όχι μόνον να εξυπηρετήσει τις ανάγκες του αλλά και για να βαδίσει πάνω στη γη με αυτοπεποίθηση κι ακόμα για να κατασιγάσει αρχέγονους μεταφυσικούς φόβους και να προσδώσει κίνηση, πνοή και ζωή στα δημιουργήματά του.

Όμως εδώ προκύπτει ένα αγωνιώδες ερώτημα σχετικά με τον σύγχρονο κόσμο μας, που έχει αποκοπεί παντελώς από τη δημιουργική διαδικασία, για τον αλλοτριωμένο άνθρωπο που στέκεται α-μήχανος και α-μέτοχος μπροστά στη γέννηση των πραγμάτων που τον περιστοιχίζουν. Μια αποκοπή που σημαίνει στην ουσία και αποστασιοποίηση και διακοπή των σχέσεων με τον ίδιο του τον εαυτό, με όλες τις δραματικές επιπτώσεις που γνωρίζουμε άπαντες.

«Σήμερα κανένας γονιός δεν θα ήθελε να δει το παιδί του τεχνίτη να ταλαιπωριέται, αντί να κάθεται οχυρωμένος και ασφαλής πίσω από ένα γραφείο. Η υποτίμηση της τεχνικής εργασίας έχει μεγάλες συνέπειες. Καταστροφικές. Τις ζούμε σήμερα».

«Η τεχνολογία στα χέρια ά-λογων ανθρώπων, χωρίς ηθικά ερείσματα αποβαίνει καταστροφική. […]Οι νεόπλουτοι της τεχνολογίας στερούνται της αρετής που προέρχεται από γνώση και από αγάπη για τα υλικά. Το μόνο που ξέρουν είναι το χρήμα.»

Όμως το θέμα εμπεριέχει και μιαν ακόμα παράμετρο: εφόσον ο άνθρωπος πρώτα έφτιαξε και έπειτα μίλησε, προκύπτει ένας αυτονόητος και φυσικός συνειρμός: «Οι λέξεις για να γίνουν λόγος θέλουν σύνταξη. Το ίδιο και τα αντικείμενα. […]Στο τέλος τα αντικείμενα γίνονται λέξεις, είναι οι ίδιες οι λέξεις που πρέπει να μπουν στη σωστή σειρά για να αποκτήσουν νόημα και περιεχόμενο οι πράξεις μας.»

 

Ανδρέας Γαλανάκης

 

Και ποια είναι άραγε η σύνδεση ανάμεσα στη σχέση μας με τα αντικείμενα της καθημερινότητάς μας και στην αγωνιώδη προσπάθειά μας για παντοτινή νεότητα, στην άρνησή μας να ενηλικιωθούμε; Ποια η σχέση τους με την έννοια της στεναχωρίας; Πώς τα επιπόλαια της καθημερινότητάς μας μετατρέπονται σε επιπόλαια της επιπολαιότητάς μας; Κι ακόμα: με ποιον τρόπο  η ρηχή και άγονη σύνδεσή μας με τα αντικείμενά μας μάς οδηγεί στη διαφθορά και στην ηθική κατάπτωση;  Πώς από το μέτρον άριστον φτάσαμε στον πολιτισμό της ύβρεως και στους ναούς της υπερκατανάλωσης, τα supermarkets; Και γιατί ο άνθρωπος εξέπεσε σε άρπαγα, βίαιο και αγενή; Είναι τα κύρια θέματα που πραγματεύεται με χειρουργική ακρίβεια, σαφήνεια και ειλικρίνεια ο συγγραφέας προσφέροντας ανοιχτά πεδία για γόνιμο προβληματισμό.

«Τα αντικείμενα είναι σχήματα λόγου.
Ο άνθρωπος χρειάζεται να παράγει τα αντικείμενα της καθημερινότητάς του.
Για να διδάσκεται.
Αλλιώς φτωχαίνει ο λόγος του.
Μην έχοντας καταβάλει κόπο για να μάθει -και να πάθει- τις λέξεις που δίνουν το νόημα της καθημερινότητάς του, ο λόγος του γίνεται αβάσιμος.
Ο ίδιος γίνεται πραματευτής.
Ενδιάμεσος.
Όχι άμεσος.»

Το βιβλίο του Ανδρέα Γαλανάκη είναι σαφώς απαραίτητο για τον φιλόλογο αλλά, ακόμα περισσότερο, αποτελεί ένα πολύτιμο εγχειρίδιο/εργαλείο για κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top