Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Οι αόρατοι παίχτες στις παρτίδες των σκακιστών
08/02/2023, 1:52 πμ

Οι αόρατοι παίχτες στις παρτίδες των σκακιστών

Γράφει η Μάρω Βαμβουνάκη //

 

Ελένη Γκίκα «Ο τελευταίος Άλυπος», εκδ. Αρμός, σελ. 376

 

Το βιβλίο ασυγκράτητα το διάβασα μέσα σε 2,5 μέρες και κακώς! Δεν είναι έργο που διαβάζεται γρήγορα και εύκολα, αφού η πυκνότητα του, οι διαδρομές του, τα τούνελ του, οι σοβαρές παραπομπές του, σε απαιτούν προσηλωμένο και προσεχτικό στις σημασίες του. Διότι “όλα έχουν σημασία” όπως ισχυρίζεται ο Ρίλκε, ιδίως σε τούτο το ανάγνωσμα – ψιλό υφαντό.

Η Ελένη μας το συστήνει σαν αστυνομικό μυθιστόρημα και το αδικεί. Ίσως και να θέλει να παίξει μαζί μας μια και ένα ζοφερό χιούμορ, μια ειρωνεία νουάρ, ελλοχεύουν ελαφριά μέσα στις σελίδες της. Όπως σίγουρα ελλοχεύει κι ο αυτοσαρκασμός μιας φανερά κερδισμένης ελευθερίας της. Εξάλλου πρόκειται για ένα μακρύ χρονικό μεταμέλειας, μεταμελειών μάλλον μπόλικων προσώπων. Αυτό είναι για μένα και το πιο πρωτότυπο και ενδιαφέρον στοιχείο του βιβλίου. Δύσκολος στόχος μια ομαδική πολύχρονη αυτοκριτική!

Σε μια κωμόπολη μαραμένης επαρχίας επιστρέφουν μετά από πολλά χρόνια, ένας ένας, μία μία, τα μέλη μιας παλιάς νεανικής συντροφιάς. Παιδιά των πιο “καλών οικογενειών” της περιοχής, που είχαν τότε συστήσει επαναστατική παράνομη ομάδα, τροτσκικής ας πούμε ροπής. Μια φλογερή πολιτικά και ψυχολογικά νεανική ομάδα με αρκετές παραβατικότητες, τρομοκρατικά χτυπήματα, δικαστήρια, διώξεις. Τότε…

Χαμένοι πια από χρόνια μεταξύ τους, φτάνουν στην πολίχνη τους χωριστά, απογοητευμένοι, κενοί απ’ τον νεανικό εαυτό τους, παραμελημένα περιστατικά, μεσήλικες και εσωστρεφείς στα προσωπικά τους βάρη.

Παρά το ότι επιστρέφουν στον τόπο τους μοιάζει να θέλουν να κρυφτούν. Αναζητούν κάτι να καταλάβουν, ή και τον ειρηνικό θάνατό τους αναζητούν; Είναι πολύ κουρασμένοι από όσα πράξανε, πάθανε και μάθανε.

Παράλληλα με τις σιωπηλές επιστροφές των μεσηλίκων, στην περιοχή βρίσκονται δολοφονημένα τρία νεαρά παιδιά σε άθλια κατάσταση.

Όμως παρά τους φόνους, τις παρανομίες και τα μυστήρια, τo μυθιστόρημα δεν είναι αστυνομικό γιατί είναι ένα βαθύτατο υπαρξιακό δράμα. Ακόμα και οι αστυνομικοί που ερευνούν τα εγκλήματα μοιάζει να ερευνούν περισσότερο τα δικά τους τραύματα και δράματα.

Πλέκεται ένα γαϊτανάκι συγκρούσεων περισσότερο εσωτερικών για τον κάθε ήρωα και την μοναξιά του, παρά σαν έρευνα αστυνομική.

 

Ελένη Γκίκα

 

Γραφή ολοζώντανη, εικαστική, θερμή όπως η ιδιοσυγκρασία της συγγραφέως, σπαρακτική, πεινασμένη και διψασμένη για αποκρίσεις στα πιο σκληρά αινίγματα της εποχής και της ύπαρξης. Δύσκολο θέμα, έξυπνο βιβλίο, παίζει με τον εαυτό του και με τον αναγνώστη του συνεχώς. Ύστερα από τον ορθολογισμό της αναρχικής τους ιδεολογίας ξεπροβάλει τώρα το μυστήριο και το θαύμα που ανατρέπει φυσικές ροές και λογικά επακόλουθα.

Μπορεί ο Σάρτρ να λέει, πως είμαστε οι επιλογές μας, αλλά να που με τα χρόνια και τα χιόνια φανερώνεται ότι εκτός απ’ τις επιλογές μας υπάρχουν αόρατοι παίχτες στις παρτίδες των σκακιστών. Όλα είναι ανοιχτά κι αυτό ξεπερνά και πληγώνει τον έλεγχό μας. Δεν υπάρχουν αρκετά κλειδιά για τόσα σφαλιχτά ερωτήματα. Ο αριστουργηματικός μονόλογος του Άμλετ στο τέλος του βιβλίου, είναι ένας επίλογος ερωτηματικών. Ο,τι πιο αφοπλιστικό και φωτισμένο.

Εκείνο που ίσως σε βάζει σε σκέψεις για το χτίσιμο της ιστορίας είναι μια “παράξενιά” της Ελένης που συναντάμε και σε προηγούμενα έργα της. Να τοποθετεί, να σφηνώνει μέσα στα κείμενά της αποσπάσματα άλλων συγγραφέων, στοχαστών, ποιητών, πολιτικών, ακόμα και τραγούδια που παίζουν τα ραδιόφωνα. Στο μυθιστόρημα του Άλυπου αυτό γίνεται όλο και περισσότερο όσο η εξιστόρηση προχωράει. Αν κάποιοι το θεωρούν μειονέκτημα, εγώ θα πω ότι πιστεύω το ακριβώς αντίθετο. Την ευγνωμονώ για αυτή την πρωτοτυπία. Πρώτον, επειδή οι ήρωές της, όπως και ο εαυτός της, είναι δομημένοι, γαλουχημένοι από τους στοχαστές αυτούς, επηρεασμένοι στον χαρακτήρα και τις πράξεις τους βαθειά και καθοριστικά, και, Δεύτερον, διότι έτσι μας προσφέρει στο πιάτο μια συλλογή, ένα απάνθισμα από σημαντικές παραγράφους που επέδρασαν στην πολιτική, την ιστορία, τον πολιτισμό μας. Μας δίνει την ώθηση και την ευκαιρία για μια ακόμα μελέτη κουλτούρας που μας αφορά και πάντα απαιτεί επανάληψη.

Όλα τούτα, και πολλά άλλα, στο βιβλίο είναι περιτυλιγμένα σε ποιητική πάχνη, σε μια γοητευτική ευαισθησία που δεν χάνει το σθένος της. Ό,τι καλύτερο έχει γράψει μέχρι τώρα η τόσο εργατική και ασκημένη Ελένη, ό,τι πιο ώριμο και, θα έλεγα, ό,τι πιο δίκαιο. Χρειάζεται ωριμότητα ταλέντου, και γερή αυτογνωσία ένα τέτοιο θέμα που διάλεξε, και μια λογοτεχνία τέτοιας αισθητικής.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top