Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / «Αποκαθιστώντας αξίες: ελπίδα, δίκιο, ανθρωπιά»
06/02/2024, 8:57 μμ

«Αποκαθιστώντας αξίες: ελπίδα, δίκιο, ανθρωπιά»

Γράφει ο Δημήτρης Μπαλτάς // *

 

 

 

Αντώνης Μπογαδάκης, «Η ακολουθία των βημάτων», εκδόσεις Βακχικόν, 2023

 

Ο Αντώνης Μπογαδάκης εμφανίζεται στην ελληνική ποίηση με την ποιητική συλλογή Η ακολουθία των βημάτων, η οποία κυκλοφορήθηκε το 2023 από τις εκδόσεις Βακχικόν. Πρώτο – αλλά όχι πρωτόλειο – το έργο αυτό του Μπογαδάκη φανερώνει μια γνήσια και καλλιεργημένη ποιητική φωνή, η οποία διακριτικά παρουσιάζεται στα ελληνικά γράμματα, συνειδητοποιημένη και μεστή. Ο λόγος είναι καθαρά μοντερνιστικός, ενώ ο ποιητής φλερτάρει, συγχρόνως, με τα αισθητικά ρεύματα του Συμβολισμού και του Υπερρεαλισμού, δημιουργώντας ένα λογοτεχνικό υφαντό, στο οποίο ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει τις επιρροές που έχει δεχτεί και αφομοιώσει στο έργο του και, συνάμα, την προσωπική ματιά του ποιητή, το πως, δηλαδή, ο ποιητής συνδιαλέγεται με την παράδοση και την εξελίσσει με τη δική του πένα. Η συλλογή αποτελείται από τέσσερα πολύστιχα και ελευθερόστιχα – χωρίς να απουσιάζει ο ρυθμός – ποιήματα με τους τίτλους: «Αμαζονομαχία», «Εναντίον», «Ιτέον» και «Πρωτέας».

Ο ποιητής ευθύς εξαρχής εισάγει τον αναγνώστη στις ατραπούς της ποιητικής του δημιουργίας με την «Αμαζονομαχία» του, η οποία, φυσικά, εκτός από την ελληνική μυθολογία και τις σχετικές διαμάχες Αμαζόνων και Ελλήνων ηρώων, μάς φέρνει στον νου τις δεκατέσσερις μετόπες της δυτικής πλευράς του Παρθενώνα, οι οποίες απεικονίζουν τον αγώνα των Αθηναίων και του βασιλιά Θησέα εναντίον των Αμαζόνων, των γυναικών – πολεμιστών που απειλούν την Ακρόπολη. Επομένως, ήδη από τον τίτλο αλλά και τους εναρκτήριους στίχους του πρώτου ποιήματος, ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τα συστατικά στοιχεία της ποίησης του Αντώνη Μπογαδάκη, ο οποίος μετερχόμενος της παράδοσης, αρχής γενομένης από την αρχαία ελληνική γραμματεία και μυθολογία, επιχειρεί έναν συγκερασμό του παρελθόντος με το παρόν. Εξάλλου, διαβάζοντας κανείς τα ποιητικά κείμενα που συγκροτούν την εν λόγω συλλογή, θα μπορούσε να ισχυριστεί, δίχως τον φόβο της υπερβολής, ότι θυμίζουν αντίστοιχα χορικά της σοφόκλειας τραγικής ποίησης (τραγωδίας). Και πράγματι έτσι είναι καθώς ο ποιητής εναλλάσσοντας τα πρόσωπα – κυρίως το δεύτερο ενικό με το πρώτο ενικό – επιτυγχάνει έναν στόχο διττό. Αφενός, θα λέγαμε ότι βάζει στα χείλη ενός αδιόρατου χορού όσα τον απασχολούν, όλα όσα θέλει η ποίησή του να θίξει επιχειρώντας με τον τρόπο αυτό να παρουσιάσει το υλικό του de facto ως απότοκο μιας συλλογικής φωνής (χορού), η οποία παρουσιάζει συνοπτικά και σχολιάζει τα ποιητικά τεκταινόμενα, όσα, δηλαδή, το ποίημα αποκαλύπτει εν προόδω στον αναγνώστη και ο τελευταίος τα εκλαμβάνει ως τη φωνή της κοινής γνώμης. Αφετέρου, η εναλλαγή των προσώπων συμβάλλει στο ύφος που κάθε φορά υιοθετεί ο ποιητής. Όταν, για παράδειγμα, χρησιμοποιεί το δεύτερο ενικό πρόσωπο, ετεροπροσδιορίζεται σε σχέση με το περιβάλλον, με τον κοινωνικό και όχι μόνο περίγυρο. Δίνει την εντύπωση μιας συνομιλίας, ενός διαλόγου με το κοινό (ενδεχομένως και το αναγνωστικό κοινό) τεχνουργώντας στίχους – αγωγούς επικοινωνίας ανάμεσα στο ποιητικό υποκείμενο και τους αποδέκτες των μηνυμάτων που το πρώτο διακονεί. Ενώ με τη χρήση του πρώτου ενικού προσώπου, το ύφος του καθίσταται περισσότερο αυτοαναφορικό, λυρικό και αναπότρεπτα εξομολογητικό.

Το ποιητικό εγώ, ουσιαστικά, πλέει στα αχαρτογράφητα νερά ενός συγκερασμού, τον οποίο επεκτείνει από την καθαρά χρονική του υπόσταση (παρελθόν – παρόν), στην οποία ήδη αναφερθήκαμε, σε έναν συγκερασμό υλικότητας – πνεύματος, φθαρτότητας – αφθαρσίας. Έναν συγκερασμό συγκρουσιακό έως και αδύνατο. Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο θα μπορούσαμε να πούμε ότι ο ποιητής, ο οποίος πολλές φορές χρησιμοποιεί αλληγορικά τη θάλασσα, μοιάζει είτε με την καρίνα ενός πλοίου που τραμπαλίζει στα κύματα της Θάλασσας – Ζωής (για να μιλήσουμε κι εμείς συμβολικά) κοπιώντας να βρει την ευκταία ισορροπία είτε με τον καπετάνιο του πλοίου ο οποίος κρατώντας το πηδάλιο στη σωστή κατεύθυνση με ιδρωμένο μέτωπο προσπαθεί ν’ αποφύγει το ναυάγιο στον βυθό της απόγνωσης ή τη συντριβή στα βράχια της ψυχικής αβύσσου. Το πλοίο επιβαρύνουν τα απομεινάρια του παρελθόντος και η βαρυφορτωμένη μνήμη που γυρεύει διέξοδο εκτόνωσης. Η δυναμική παρουσία της μνήμης επανέρχεται σταθερά στην ποίηση του Μπογαδάκη και αντιτίθεται στο αποδυναμωμένο ισχνό σώμα. Ο χειμαρρώδης λόγος επιτείνεται από τη συχνή απουσία στίξης, κυρίως τελείας, την οποία συνειδητά ο ποιητής οβελίζει από τη δομή της ποίησής του. Θα λέγαμε, συνεπώς, ότι η πορεία που ακολουθεί ο ποιητής είτε την τοποθετεί στο υγρό στοιχείο αλληγορικά είτε στη γη μοιάζει με ακροβασία σε τεντωμένο σκοινί. Τα χαλινάρια της υποταγής συγκρούονται με τον μόχθο για την ελευθερία – σωματική και πνευματική – η λογική και ο ορθολογισμός με τον ρομαντισμό, οι πεποιθήσεις με τις αθετημένες υποσχέσεις, η γνώση με την άγνοια. Και τον καμβά, όπου εγγράφονται όλα τα παραπάνω, γεμίζει η δεσποτεία του χρόνου και η αναπηρία της θείας χάρης.

 

Αντώνης Μπογαδάκης

 

Σε μια ζωή, λοιπόν, όπου η ελπίδα και η καταστροφή έχουν μπλεχτεί, όπου φύρδην μίγδην έχουν τοποθετηθεί στις συνειδήσεις των ανθρώπων η αγάπη και η αυταρέσκεια, η σκέψη και το ένστικτο, ο ποιητής επιδιώκει με τους στίχους του, με ψυχραιμία και ουσιώδη λόγο, να αποκαταστήσει το δίκαιο του αιτήματός του για κουράγιο που επαναλαμβάνει σταθερά στο πρώτο ποίημα της συλλογής, αλλά διαπερνά το σύνολο του παρόντος βιβλίου. Αποκαθιστά αξίες: την ελπίδα, το δίκιο και την ανθρωπιά, που λείπουν – δυστυχώς, διαχρονικά – από την κοινωνία μας. Κι ο μόχθος του μελλοθάνατου/ ένα σπασμένο κλειδί/ π’ ούτε στρείδι/ κατάφερε ν’ ανοίξει/ φορτώνεται ολόψυχα τη στέρνα/ και την έξοδο κι ίσως,/ όπως φαίνεται, αναγκαστεί/ να βυθιστεί/ ίσια κάτω στο τσούρμο,/ ίσια στον στερεμένο νου/ των πολυπόδων/ γιατί το υποσχέθηκε από τότε,/ από τότε που/ η βαρύγδουπη θάλασσα –/ άλλοτε κι έκτοτε – ήταν/ ένας φουσκωμένος καλαμιώνας. (Από το ποίημα «Πρωτέας», σ. 85-86)

 

 

* Ο Δημήτρης Μπαλτάς είναι φιλόλογος και ποιητής.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top