Δίκαιο μεν, ηθικό δε;
Του Παναγιώτη Πρινιωτάκη // *
Οι κοινωνίες προκειμένου να υπάρξουν και να αντέξουν στον χρόνο δημιούργησαν κανόνες. Αρχικά νοητούς και ύστερα γραπτούς. Και οι κανόνες έγιναν αντικείμενο θεώρησης και προβληματισμού, καταλήγοντας στην θέσπιση νόμων. Οι νόμοι υπάρχουν για να προστατεύουν τα δικαιώματα του κάθε ανθρώπου ως πολίτη και διοικουμένου, να προφυλάσσουν αυτόν από την αυθαιρεσία τρίτων αλλά και για να δημιουργούν το αναγκαίο κλίμα ασφάλειας που πρέπει να υπάρχει στον κοινωνικό ιστό. Είναι γνωστό ότι ο νόμος είναι κάτι υλικό και ταυτόχρονα άυλο και αυτό εξηγείται από την φύση του ως έννοια κοινωνικά χρήσιμη και αναγκαία.
Ο νόμος ρυθμίζει και επηρεάζει ποικίλους τομείς της καθημερινότητας, όπως αποτυπώνεται από τις διατάξεις που τον συνθέτουν. Οφείλει να είναι και είναι αυστηρός, όπως υποστηρίζεται κοινωνιολογικά και νομικά. Αυτή η αυστηρότητα αφορά βεβαίως τον άκαμπτο κανόνα δικαίου και όχι την επίδειξη οποιασδήποτε είδους βαναυσότητας έναντι του ατόμου.
Ο άνθρωπος ως μέλος της ελεύθερης δημοκρατικής κοινωνίας ζει μαζί με το υπάρχον νομικό σύστημα, το οποίο του παρέχει τόσο δικαιώματα τα οποία οφείλει να αξιοποιεί και να προστατεύει ο ίδιος όσο και υποχρεώσεις απέναντι στο κράτος, εργαζόμενος και αυτός υπέρ του συλλογικού ή του δημοσίου συμφέροντος, όπως νομικώς ονομάζεται.
Το γεγονός ότι ο νόμος είναι ο αδιαμφισβήτητος οδηγός της κοινωνίας υπό την έννοια της οριοθέτησης της δράσεως του συνόλου αλλά και της σαφούς ρύθμισης του γενικότερου πλαισίου ενός οργανωμένου συστήματος, δεν σημαίνει ότι δεν αφήνει περιθώρια στο άτομο να κρίνει εάν μία διάταξη νόμου είναι ορθή ή όχι. Η άσκηση των δικαιωμάτων που παρέχουν το σύνταγμα και οι νόμοι ενός κράτους, πρέπει να τίθενται υπό την διαρκή κρίση των πολιτών. Το συναίσθημα οφείλει να εμπεριέχεται κατά την διαδικασία εσωτερικού προβληματισμού πριν την αξιοποίηση οποιουδήποτε θετικού δικαιώματος παρέχει ο νόμος. Και εδώ έρχεται να προστεθεί η μεγάλη προβληματική γύρω από το διαχρονικό ερώτημα: Νόμιμο αλλά ηθικό;
Είναι ηθικό ένας δημόσιος λειτουργός να αξιοποιεί μία καθόλα νόμιμη διάταξη, για παράδειγμα κάλυψης των εξόδων μετακίνησής για τις ανάγκες της υπηρεσίας του, όταν η προσωπική του περιουσία και το εισόδημά του είναι ιδιαιτέρως υψηλά;
Ακόμη, μπορεί να έχει θεσπιστεί και να υφίσταται συγκεκριμένος νόμος, ο οποίος να δίνει ένα δικαίωμα που συνεπικουρεί τον πολίτη στις καθημερινές του ανάγκες, όπως ένα επίδομα σε ένα φυσικό πρόσωπο ή μία κρατική ενίσχυση σε ένα νομικό πρόσωπο. Όμως, ο νόμος αυτός ενδέχεται να δημιουργήθηκε υπό συνθήκες διαφορετικές από τις παρούσες και να μην υπολόγιζε την σημερινή δημοσιονομική κατάσταση. Επίσης μπορεί να μην λήφθηκε υπόψιν από τον νομοθέτη και το περί δικαίου αίσθημα, ως ένα κριτήριο που οφείλει ο ίδιος να επιμετρά κατά την νομοθετική διαδικασία και το οποίο βεβαίως αλλάζει από εποχή σε εποχή. Ακόμη, υπάρχει πάντα η περίπτωση της λανθασμένης εκτίμησης κατά την θέσπιση του νόμου από την πλευρά του ή και η κακόβουλη θέσπιση με σκοπό την εξυπηρέτηση συγκεκριμένων συμφερόντων.
Η ηθική και το δίκαιο, είναι μάλλον δύο έννοιες που κινούνται στον ίδιο επίπεδο και ενίοτε συμπλέκονται. Ο πολίτης οφείλει να προβληματίζεται διαρκώς και να θέτει την σκέψη και την κριτική του διάθεση σε εγρήγορση, γιατί κανένας δεν είναι αλάνθαστος, πόσο μάλλον ο νομοθέτης.
* Ο Παναγιώτης Πρινιωτάκης γεννήθηκε το 1996 στο Ηράκλειο Κρήτης. Διαμένει στην Θεσσαλονίκη, όπου και σπουδάζει στην Νομική Σχολή ΑΠΘ. Αρθρογραφεί συστηματικά σχετικά με ζητήματα που αφορούν την κοινωνία και τον πολιτισμό.
Ετικέτες: 'Αποψη
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
Παραδόσεις και προβληματισμοί για το Πάσχα
30/04/2024, 8:04 μμ -
Ανάσα Ζωής το Βιβλίο
30/04/2024, 7:44 μμ -
Τα παλιά σπίτια της Σινασού
23/04/2024, 8:21 μμ -
Ένα νόμισμα και η Δημοκρατία
23/04/2024, 8:19 μμ -
«Μαύρες Τρύπες», στην παραμεθόριο των γνώσεών μας
23/04/2024, 8:18 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Μια καταβύθιση στα μύχια του έρωτα, μια περιπλάνηση στις πτυχές της Ιστορίας και ήρωες που έρχονται σε επαφή με το “θηρίο” μέσα τους
Γράφει η Χρυσάνθη Ιακώβου // “Θηριόμορφοι” της Έλενας Μαρούτσου, Εκδόσεις Πόλις, 2020 Ένας άντρας, που έχασε πρόσφατα τη γυναίκα του, θα συναντήσει σε ένα ξενοδοχείο της Κρακοβίας μία νεαρή Ιταλίδα, για την οποία θα αισθανθεί μια παράξενη έλξη.
Περισσότερα -
Η Μάρθα Φρόυντ γίνεται μυθιστορηματική ηρωίδα
Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη // Φωτεινή Τσαλίκογλου «Εγώ, η Μάρθα Φρόυντ», Εκδόσεις Καστανιώτη, 2018 Η Φωτεινή Τσαλίκογλου δημιουργεί ένα βιβλίο με πρωταγωνίστρια-κεντρική ηρωίδα την γυναίκα του Σίγκμουντ Φρόυντ, Μάρθα. Μια γυναίκα βαθιά ερωτευμένη με τον άντρα της δέχεται
Περισσότερα -
✔ “Χωρίς ΑποσιωΠοίηση” – Ναπολέων Λαπαθιώτης // Συζήτηση με τους ποιητές Χαρίλαο Νικολαΐδη και Στέργιο Ντέρτσα
Συνέντευξη στην Αγγελική Λάλου // Με αφορμή το «Χωρίς αποσιωποίηση ΙΙ – αφιέρωμα σε 8 σημαντικούς ποιητές», η συντονίστρια του κύκλου, Αγγελική Λάλου, συζητάει με τους δύο ποιητές-συνομιλητές, Χαρίλαο Νικολαΐδη και Στέργιο Ντέρτσα, που θα μας ξεναγήσουν στο
Περισσότερα -
Ποίημα: “Μαύρα σκυλιά”
Γράφει η Τσαμπίκα Χατζηνικόλα // Μαύρα σκυλιά Την ευτυχία του χρωστούσε στα μαύρα σκυλιά των άλλων˙ άγρια θεριά που κατατρώνε σάρκες από μέσα, χωρίς ν’ αφήνουν ίχνη ορατά στους θεατές της ανθρωποφαγίας. Η ηδονή
Περισσότερα -
Ο τυπογράφος του Τάκη Γεράρδη
Γράφει η Αθανασία Τσιοτινού // * Τάκης Γεράρδης «Ο τυπογράφος», εκδ. Γραφή Ο Τάκης Γεράρδης με το μυθιστόρημά του μας οδηγεί σε ένα οδοιπορικό στην Αθήνα, από την δεκαετία του ’80 και μέχρι τη δεκαετία του
Περισσότερα -
H ζωή στην Ανατολική Γερμανία τη δεκαετία του 1960
Γράφει η Λεύκη Σαραντινού // Κατλίν Φράιτακ, «Το σπίτι του φαροφύλακα», Μετάφραση: Γιώτα Λαγουδάκου, εκδ. Μίνωας Απρόσμενα καλό- να σκεφτεί κανείς ότι οι περισσότεροι Έλληνες αναγνώστες δεν θα έχουν ακούσει ποτέ το όνομα της συγγραφέως Κατλίν
Περισσότερα -
Μια θαλασσογραφία με προοπτική
Γράφει η Μαρία Σκουρολιάκου // Αγγελική Κωβαίου «Χαραγή στη λήθη», εκδ. Δρόμων Η ποίηση μάς βοηθά να προσεγγίζουμε το μυστικό και το απίστευτο. Ν’ ανακαλύψουμε τα αμύθητα πλούτη της ψυχής. Να συνειδητοποιήσουμε την τραγικότητα της ζωής, καθώς εξ
Περισσότερα
