Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Ένα νόμισμα και η Δημοκρατία
23/04/2024, 8:19 μμ

Ένα νόμισμα και η Δημοκρατία

Γράφει ο Απόστολος Ζιώγας //

 

 

Η Αρχαία Ρώμη πολέμησε με επιτυχία τον εκφοβισμό των ψηφοφόρων: πρόκειται για μια πολιτική ιστορία που αφηγείται σε ένα νόμισμα. Το ασημένιο δηνάριο, το οποίο τέθηκε σε κυκλοφορία πάνω από 2.000 χρόνια πριν, δεν είναι το πιο ελκυστικό ρωμαϊκό νόμισμα. Και όμως, το νόμισμα αποτελεί ζωτικής σημασίας απόδειξη για τα πρώτα στάδια ενός πολιτικού αγώνα που κορυφώθηκε με τη δολοφονία του Καίσαρα και την πτώση της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας. Το σχέδιο του είναι ασυνήθιστο: απεικονίζει φιγούρες να περπατούν σε μια στενή γέφυρα και να ρίχνουν κάτι σε ένα κουτί, με άλλα λόγια, απεικόνιζε μια ψηφοφορία!

 

 

 

 

 

Αλλά καθώς η πρόσβαση στην ψηφοφορία εξελίσσεται στα δημοκρατικά κράτη, η πολιτική σημασία αυτού του αιωνόβιου νομίσματος φαίνεται πιο επιτακτική˙ αποδεικνύεται ότι οι προσπάθειες για τη ρύθμιση της πρόσβασης στην ψηφοφορία πηγαίνουν πολύ πίσω. Η ψηφοφορία ήταν ένα βασικό χαρακτηριστικό της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και μια τακτική δραστηριότητα για πολιτικά ενεργούς πολίτες. Οι άνδρες, και μόνο οι άνδρες, μπορούσαν να ψηφίσουν σε πολλαπλές εκλογές και νομοθετικές συνελεύσεις κάθε χρόνο. Στην comitia centuriata, τη συνέλευση που εξέλεγε τους αρχιδικαστές της Ρώμης, κάθε πολίτης ήταν μέλος μιας μονάδας ψηφοφορίας που βασιζόταν στον πλούτο. Τα μέλη της μονάδας ψήφιζαν για να αποφασίσουν ποιους υποψηφίους υποστήριξαν συλλογικά, όπως οι προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ όπου δεν είναι η λαϊκή ψήφος αλλά ο αριθμός των ψήφων του Εκλογικού Σώματος που καθορίζει τον νικητή. Οι πλουσιότεροι Ρωμαίοι έλεγχαν περισσότερες από τις μισές μονάδες ψηφοφορίας στη συνέλευση. Οι φτωχότεροι πολίτες είχαν μόνο μία μονάδα ψήφο, δεδομένου ότι ψήφιζαν τελευταίοι, και μόνο σε αβέβαια αποτελέσματα, όπου μπορεί να μην ψήφιζαν καθόλου. Επιπλέον, οι πολίτες ψήφιζαν προφορικά και ανοιχτά. Επομένως, οι ελίτ μπορούσαν άμεσα να παρατηρήσουν και ενδεχομένως να εκφοβίσουν τους φτωχότερους ψηφοφόρους.

Όλα αυτά ωστόσο άρχισαν να αλλάζουν το 139 π.Χ., όταν ο Ρωμαίος πολιτικός Aulus Gabinius ψήφισε έναν νόμο που όριζε γραπτά ψηφοδέλτια για τις εκλογές. Δύο περαιτέρω νόμοι, που ψηφίστηκαν και οι δύο στη δεκαετία του 130, επέκτεινε τη χρήση των γραπτών ψηφοδελτίων στη νομοθετική ψηφοφορία και στις περισσότερες δικαστικές επιτροπές. Αυτά τα γραπτά ψηφοδέλτια κατέστησαν πιο δύσκολο για τις ελίτ να επηρεάσουν την ψηφοφορία, αλλά όχι αδύνατο. Κάθε μονάδα σχημάτισε τη δική της γραμμή που οδηγούσε σε μια γέφυρα όπου οι ψηφοφόροι λάμβαναν ψηφοδέλτια για να σημειώσουν και να τα τοποθετήσουν σε ένα καλάθι. Οι ελίτ θα μπορούσαν να τοποθετηθούν ή οι σύμμαχοί τους στη γέφυρα για να ενθαρρύνουν τους ανθρώπους να ψηφίσουν με τον «σωστό» τρόπο.

Η πίσω όψη του κέρματος του Νέρβα (ο Ρωμαίος που ήταν υπεύθυνος για την έκδοση του αντίστοιχου δηναρίου) απεικονίζει την παραλαβή και την κατάθεση του ψηφοδελτίου, τις πρώτες και τις τελευταίες στιγμές της παραμονής ενός ψηφοφόρου στη γέφυρα. Η απουσία αριθμών μη ψηφοφόρων στο κέρμα, εκτός από έναν υπάλληλο της δημοσκόπησης, είναι το κλειδί για την κατανόηση του μηνύματός του. Το 119 π.Χ., ένας νεαρός πολιτικός ονόματι Γάιος Μάριος ψήφισε έναν νόμο που περιόριζε τα πλάτη των γεφυρών ψηφοφορίας, επιτρέποντας στους ψηφοφόρους να σημειώνουν τα ψηφοδέλτιά τους χωρίς οι ελίτ να κοιτάζουν πάνω από τους ώμους τους. Το νόμισμα του Νέρβα, που κόπηκε έξι ή επτά χρόνια αργότερα, σχεδόν σίγουρα αναφέρεται σε αυτόν τον νόμο. Δείχνοντας μόνο ψηφοφόρους στη γέφυρα, ο Νέρβα γιόρταζε μια σημαντική νίκη στα δικαιώματα ψήφου και ανακοίνωνε την πίστη του στον Μάριους. Οι αριστοκράτες δεν κατάφεραν ποτέ να καταργήσουν τους νόμους της ψηφοφορίας και εξακολουθούσαν να γκρινιάζουν για αυτούς ακόμη και όταν η Δημοκρατία κατέρρεε. Ο μακροχρόνιος αγώνας των Ρωμαίων για τις διαδικασίες ψηφοφορίας παρέχει μια χρήσιμη και ίσως ακόμη και παρηγορητική υπενθύμιση. Η αλλαγή των πολιτειακών εκλογικών νόμων και οι εκλογικές αγωγές δεν είναι κάτι καινούργιο. Ο αγώνας για την πρόσβαση των ψηφοφόρων στο ψηφοδέλτιο είναι μια αναπόφευκτη παρενέργεια της δημοκρατίας! Ώσπου, κάποτε ο Γερμανός ποιητής Σιλερ θα γράψει πως ”οι ψήφοι πρέπει να ζυγίζονται και όχι να μετριούνται”.

 

 

*Ζιώγας Απόστολος είναι βιολόγος

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες:
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top