Fractal

Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ δύο αποσπασμάτων κειμένων του Wittgenstein;

Γράφει ο Αλέξιος Ορφανός // *

 

 

Υπάρχει συσχέτιση μεταξύ δύο αποσπασμάτων κειμένων του Wittgenstein;*

 

 

Στον πρόλογο του Tractatus, σχολιάζοντας το αν μπορούμε να βάλουμε στη σκέψη ένα όριο, o Wittgenstein γράφει “θα έπρεπε να μπορούμε να σκεφτόμαστε και τις δύο πλευρές αυτού του ορίου (θα έπρεπε δηλαδή να μπορούμε να σκεφτόμαστε αυτό που δεν μπορεί να σκεφτεί κανείς)” [1].

Στο βιβλίο Περί βεβαιότητος, εξετάζοντας τη σαφήνεια του νοήματος της πρότασης «Γνωρίζω ότι είμαι ένας άνθρωπος» γράφει “για να δεις πόσο ασαφές είναι το νόημα αυτής της πρότασης σκέψου την άρνησή της” [2] **.

 

 

Στην πρώτη περίπτωση λαμβάνει υπόψη και τις δύο πλευρές του ορίου, αφού γράφει «θα έπρεπε να μπορούμε να σκεφτόμαστε και τις δύο πλευρές αυτού του ορίου». Το γεγονός ότι λαμβάνει υπόψη την ύπαρξη δύο πλευρών δεν σημαίνει ότι μπορούμε να σκεφτούμε μέσα και στις δύο πλευρές (τονίζει μάλιστα ότι είναι αδύνατο να σκεφτούμε στη μία πλευρά), απλά εντάσσει την ύπαρξή τους στο πλαίσιο σκέψης του. Στη μία πλευρά είναι αυτό που «μπορούμε να σκεφτούμε» και στην άλλη αυτό που «δεν μπορούμε να σκεφτούμε». Φαίνεται λοιπόν να υπάρχει μία αναλογία με τη δεύτερη περίπτωση, όπου εξετάζεται η πρόταση «γνωρίζω ότι είμαι άνθρωπος» και η άρνησή της.

Η περίπτωση του ορίου της σκέψης δημιουργεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον: Δεν μπορούμε να σκεφτόμαστε αυτό που δεν μπορεί να σκεφτεί κανείς άρα είναι αδύνατο να βρούμε τη θέση του ορίου, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχει. Στην άλλη περίπτωση υπάρχει δυνατότητα να σκεφτούμε την πρόταση «γνωρίζω ότι είμαι άνθρωπος» και την άρνησή της και έτσι εξετάζεται καλύτερα η σαφήνεια του νοήματος.

Η μέθοδος αυτή, η οποία υπάρχει κατά τη γνώμη μου στα δύο παραπάνω παραδείγματα, μπορεί να χρησιμοποιηθεί και σε άλλες περιπτώσεις, όπως στην πρόταση «Γνωρίζω ότι είμαι θνητός». Μεγαλύτερη σαφήνεια μπορεί να δοθεί στο νόημα αυτής της πρότασης αν εξεταστεί η άρνησή της. Η εξέταση της πρότασης «γνωρίζω ότι είμαι θνητός» ενέχει τη δυσκολία του ότι κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει το πότε θα σταματήσει η λειτουργία του σώματός του. Αντ’ αυτού, εάν εξετάσουμε την άρνηση της πρότασης αυτής, θα πρέπει να φανταστούμε κάποιον ο οποίος δεν πεθαίνει ποτέ, με την βιολογική έννοια (κατ’ αναλογία με το σχόλιο του Wittgenstein το οποίο αναφέρεται στο δεύτερο σχόλιο του παρόντος κειμένου). Έτσι εξετάζεται καλύτερα η σαφήνεια του νοήματος.

 

* Σε συνέχεια σχετικής δημοσίευσής μου σε άλλο λογοτεχνικό περιοδικό, στο παρόν κείμενο γίνονται διευκρινίσεις σε σημεία που μπορεί να δημιουργούν σύγχυση. Τα αποσπάσματα που χρησιμοποιώ από κείμενα του Wittgenstein δεν χρησιμοποιούνται από τον φιλόσοφο για τον ίδιο σκοπό με αυτόν του παρόντος κειμένου. Παρόλα αυτά, θεωρώ ότι υπάρχει κάτι κοινό μεταξύ τους, το οποίο αξίζει να αναλυθεί.

** Στην ίδια παράγραφο (παρ. 4, Περί βεβαιότητος) εξετάζει επίσης την πρόταση «Γνωρίζω ότι έχω εγκέφαλο» και γράφει “Μπορώ, άραγε, να την αμφισβητήσω; Μου λείπουν οι λόγοι για να αμφιβάλλω! Όλα συνηγορούν υπέρ της, τίποτα δεν στρέφεται εναντίον της. Εντούτοις, μπορεί κανείς να φανταστεί ότι, σε μία εγχείρηση, το κρανίο μου αποδεικνύεται αδειανό”.

 

Ludwig Wittgenstein

 

 

[1] Ludwig Wittgenstein. Tractatus Logico Philosophicus. Εκδόσεις Παπαζήση, 1978.

[2] Ludwig Wittgenstein. Περί βεβαίοτητος. Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2018.

 

 

 

 

* Ο Αλέξης Ορφανός γεννήθηκε στο Ηράκλειο Κρήτης το 1989. Σπούδασε πολιτικός μηχανικός στο Πανεπιστήμιο Πατρών. Το 2011 παρακολούθησε μαθήματα ζωγραφικής στο εικαστικό εργαστήριο του δήμου Πάτρας με δάσκαλο τον Παναγιώτη Φερεντίνο. Την περίοδο 2011-2016 ήταν μέλος της Ορχήστρας Νυκτών Εγχόρδων Δήμου Πάτρας ‘’Θανάσης Τσιπινάκης’’ όπου έπαιξε μαντολίνο και μαντόλα. Το 2011 ξεκίνησε να ασχολείται με την ποίηση, γράφοντας τα πρώτα του ποιήματα.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top