Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ακρίβεια στην Αίσθηση
18/04/2023, 11:33 μμ

Ακρίβεια στην Αίσθηση

Γράφει ο Απόστολος Θηβαίος //

 

Σημείωμα για την νουβέλα «Διάστρεμμα» του Κωνσταντίνου Λίχνου, με επιμέλεια εξωφύλλου Γιώργου Τρύφου, εισαγωγή και πρόλογο του Αντώνη Ε. Χαριστού. Από τις εκδόσεις Γράφημα

 

Αναρωτιέμαι τι τάχα έκανε χαρούμενες εκείνες τις τρεις, νεαρές γυναίκες στο εξώφυλλο της νουβέλας «Διάστρεμμα» του Κώστα Λίχνου από τις εκδόσεις Γράφημα. Αναλογίζομαι αν τάχα υπάρχει κάτι άλλο για εκείνες έξω από την περιστασιακή απόλαυση, τον κόσμο του αναψυκτηρίου, τα καθώς πρέπει σύνολα τους, την ξενοιασιά της φοιτητικής τάξεως που αποπνέουν τα πρόσωπά τους. Μία εξ αυτών παρακολουθεί τον φακό. Τα μάτια της γελούν και συνοψίζουν όνειρα, φιλοδοξίες, μεγάλες και μικρές. Μια βόλτα για τ’ απόγευμα ή πάλι το πτυχίο που καθόλου λίγο δεν είναι για την ασπρόμαυρη εποχή της. Αυθαιρετώ, μα ίσως να οφείλεται στο βλέμμα αυτού του κοριτσιού η επιλογή του εξωφύλλου από τον Γρηγόρη Τρύφου για μια έκδοση με έντονο, κοινωνικό χαρακτήρα, απρόβλεπτα επίκαιρη σε μια συγκυρία που το γυναικείο φύλλο πασχίζει να προχωρήσει στον δύσκολο δρόμο της ισότητας.

Μελέτες, έρευνες και δοκίμια κοινωνικά επισημαίνουν τ’ αχνά βήματα που έγιναν στην προσπάθεια της γυναικείας χειραφέτησης. Ίσως να εκλείπουν με τον καιρό οι βαρβαρότητες, ίσως να τις επισημαίνουν με αποστροφή και να νομοθετούν εναντίον τους οι πιο συντηρητικές και απολυταρχικές κυβερνήσεις, ωστόσο η θέση των γυναικών παραμένει στον προθάλαμο της πλήρους ισότητας. Μόνον στην αφρικανική ήπειρο αλλά και τις πιο παραδοσιακές κοινωνίες με τον αναλλοίωτο και φανερό δεσμό του παρελθόντος ζωντανό και ακμαίο, οι γυναίκες έχουν μια μοίρα προδιαγεγραμμένη. Περιχαρακωμένες στα καθήκοντα της συζύγου και της πιστής, παραμένουν δέσμιες πρακτικών ανελευθερίας και ακραίας χειραγώγησης. Είναι μες στα όρια μιας έξοχα δοσμένης μικρογραφίας που οι χαρακτήρες του βιβλίου σκύβουν και κοιτούν τα μέσα χώματα που μας κληροδότησε ο Γιαννιώτης Νίκος Χουλιάρας.

Επιστρέφω στο κορίτσι του εξωφύλλου, αυτό με το ευθύ βλέμμα που φθάνει ως εδώ μέσα από σωρούς δεκαετίες. Σκέφτομαι αν την ώρα που με αφοπλίζει είχε μια κάποια επίγνωση όλων αυτών των παραμέτρων που σήμερα φωτίζονται από το βιβλίο του Γραφήματος. Αν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί πως για εκείνη, περιμένει μια ζωή γεμάτη επαγγελματικούς σταθμούς, δύσκολες σχέσεις και μοναξιά. Αν θα μπορούσε να φανταστεί για τον εαυτό της ένα όνομα καθημερινό, όπως Σόνια ή Νίκη ή Μάρθα, έναν κάποιο χαρακτήρα διαμορφωμένο από τις δεσμεύσεις, τους συμβιβασμούς, τα άλματα στο κενό που προχωρούν την ζωή μας ένα βήμα πιο πέρα, το πεπρωμένο που κάνει σιωπηλά την μονότονη δουλειά του.

Τώρα που το σκέφτομαι θα μπορούσαν και οι τρεις κοπέλες του εξωφύλλου να αναπαραστήσουν τους χαρακτήρες της νουβέλας του Κώστα Λίχνου. Ψυχολόγος, φωτογράφος και φιλόλογος οι επαγγελματικές ιδιότητες των πρωταγωνιστριών ενός έργου βαθιά κοινωνικού που έρχεται να απαντήσει σε καίρια ερωτήματα, επίκαιρα μα και κρίσιμα. Απορίες που κατοικούν εντός μας, σαν ένα είδος εσωτερικής ζωής και που μας καθορίζουν, με τις μικρές ή τις μεγάλες τους επιρροές, δίχως απόκριση. Τρεις χαρακτήρες καθρέφτες, γεμάτοι αξιοπρέπεια και αυτογνωσία, σε ένα ιδιότυπο παιχνίδι θάρρους ή αλήθειας. Τρεις γυναίκες που φωτίζουν την ψυχή με τον τρόπο τους, με λέξεις, εικόνες και ερμηνείες, θέτοντας απέναντί τους τον κόσμο που διαστέλλεται μαζί με τις πεποιθήσεις, τις παραδοχές και τις ήττες του.

Μοιρασμένο σε τρία κεφάλαια, «Ανηλεής Παρατήρηση», «Αμείλικτη κριτική» και «Αμέριστη στήριξη», το τοπίο της κριτικής διαμορφώνεται από το βλέμμα της Σόνιας, της Μάρθας, της Νίκης. Τίτλοι με αφετηρία τους -α στερητικά, σε μια αναπαράσταση της βίαιης αφαίρεσης που προβλέπει αυτή η αχαλίνωτη πραγματικότητα. Ένα τοπίο παρατήρησης και ψυχογραφικής προσέγγισης επαληθεύεται στο έργο του Κώστα Λίχνου. Η νουβέλα του που κυκλοφορεί ήδη από τον Φεβρουάριο του 2023 διαθέτει την ευαισθησία και την δυνατότητα ανάδειξης καίριων κοινωνικών θεμάτων σε αντικείμενο πεζογραφικό, επαληθεύοντας την ξεχωριστή προσέγγιση του συγγραφέα στην θεματολογία του. Ντυμένες τις συμβάσεις της εποχής τους, κάτοχοι ρόλων ξεχωριστών μες στην παράδοξη θεώρηση της ζωής, επιστρατεύουν άλλωστε την ατομιστική τους αυτογνωσία, όπως σημειώνει στην Εισαγωγή της έκδοσης του Γραφήματος ο Αντώνης Ε. Χαριστός ή παραχωρούν τα κλειδιά στην επιστημονική ειδίκευση και τις προεκτάσεις που επιβάλλει η αυθεντία στην εποχή μας. Η ψυχολόγος υπηρετεί αυτόν τον ρόλο, κρατώντας όμως τον εαυτό της έξω από τον κύκλο των πραγμάτων. Απομένει η φιλόλογος, φορέας όλων των απαντήσεων και όλων των ερμηνειών, έτοιμη να καθυποτάξει τα συμπτώματα της εποχής μας σε κλασσικά και αναλλοίωτα, στερεοτυπικά χαρακτηριστικά. Ο Αντώνης Ε. Χαριστός υπογραμμίζει με τρόπο συνοπτικό όσα περιλαμβάνονται στην εκτενή και ισορροπημένη διαχείριση ζητημάτων σοβαρών και συλλογικών που σήμερα θέτουν την κοινωνία μας απέναντι σε πρωτόγνωρες προκλήσεις και υπομνηματίζονται μέσα από την γραφή του Κ. Λίχνου.

 

Κωνσταντίνος Λίχνος

 

«Στην δική μας εκδοχή, ετοιμάζουμε μια συλλογή φωτογραφιών που θα εστιάζουν στην απόγνωση των ανθρώπων», σημειώνει η Νίκη που δείχνει να πιστεύει ακράδαντα στον ρεαλισμό ως έναν τρόπο σήμανσης του κόσμου μας. Ο συγγραφέας καθοδηγεί τον αναγνώστη και πότε με βλέμμα μακρινό ή αφοπλιστικό, του επιτρέπει να αναλογιστεί τα πιο σοβαρά ζητήματα, σύγχρονες προβληματικές που διαμορφώνουν τις συνθήκες και τους όρους μες στην κοινωνική πραγματικότητα. Μαζί με τις τρεις γυναίκες του «Διαστρέμματος» που φανερώνει την κοινωνική ευαισθησία του Λίχνου αλλά και την δυνατότητά του να μεταφράσει με όρους λογοτεχνικούς την ίδια την εποχή του, ο συγγραφέας αποδίδει στον κόσμο τον χαρακτήρα ενός ξένου, δραματικού στοιχείου που καθορίζει τις συμπεριφορές μας και υποδεικνύει τις συμβάσεις τις πιο ισχυρές. Λίγες, διαλεχτές λέξεις που δεν χάνουν την προφορικότητα τους, αρκούν για να μεταδώσουν την συνέπεια και την εμβάθυνση στον σκοπό αυτού του βιβλίου που κατορθώνει ένα από τα μεγάλα ζητούμενα της τέχνης. Αυτό που θέλει τον κόσμο ικανά ζωγραφισμένο, με την ατμόσφαιρά του ζωντανή, παρούσα, ακμαία μες στην έκταση του λογοτεχνικού κειμένου. Δεν είναι τυχαίο που οι γυναίκες του Κώστα Λίχνου φέρουν ένα ορισμένο επίπεδο ακαδημαϊκής μόρφωσης, μήτε ο τρόπος που συζητούν, οι θέσεις, τα στηρίγματα και τα γκρεμίσματα που ορθώνουν και επιχειρούν αντίστοιχα. Όλα συνιστούν αποτέλεσμα της τύχης, αφού στις ταυτότητες των χαρακτήρων του ο ταλαντούχος λογοτέχνης κατορθώνει να μεταγγίσει τα πλέον αληθινά χαρακτηριστικά, εκείνα που φωτογραφίζουν μια εποχή αλλαγών. Απόψεις βασισμένες στην προσωπική αβεβαιότητα, στους δισταγμούς και τις δεύτερες σκέψεις που συνθέτουν τις ζωντανές προσωπικότητες της Σόνιας, της Μάρθας αλλά και της Νίκης που μεταβάλλεται σε βασικό αφηγητή της νουβέλας, μαρτυρώντας την εκλέπτυνση και τα προτερήματα με τα οποία η γραφή του Λίχνου κατορθώνει να δαμάσει την ιστορία με όλες τις προφανείς εντάσεις και τα ερωτήματα, τα δίχως απάντηση.

Το «Διάστρεμμα» συνιστά μια αντιπροσωπευτική σύνοψη της εποχής μας. Μια ψυχογραφία με γυναικείο πρόσημο και επίκαιρα θέματα που παραμένουν στο προσκήνιο του κοινωνικού προβληματισμού. Με την έμμεση κριτική του στο πνεύμα και το γράμμα του καιρού μας, στις σχέσεις που χάνουν την ανθρωπιά τους, ο Κώστας Λίχνος μας προτείνει προτεραιότητες και την ίδια στιγμή μας δίνει την αφορμή για λίγες σκέψεις πάνω στα ζητήματα του καιρού. Έτσι κατορθώνει να σταθεί από την μεριά των χρήσιμων βιβλίων, αυτών που δίχως να αντλούν από εξεζητημένες θεματολογίες μαρτυρούν το συγγραφικό θάρρος, την απόπειρα που δεν αρνείται να συμπεριλάβει στο στόχαστρο της αυτήν εδώ την εποχή. Δίχως να παραλείπει κάθε εκδοχή, ο δημιουργός υιοθετεί χαρακτήρες που δεν ψευτίζουν ενώ παρέχει στον συλλογισμό μας όλα τα απαραίτητα εφόδια που αποζητά η ώριμη παρατήρηση για να στεριώσει και να εξαπλωθεί. Υπομονή στην παρατήρηση, ακρίβεια στο συναίσθημα, φράσεις και φερσίματα με την οικονομία της αληθινής ζωής, συνθέτουν το αφήγημα που έρχεται να αναδείξει αυτό εδώ το σημείωμα. Μια γενναία διατριβή πάνω στην αίσθηση μιας εποχής, γεμάτη από αναλυτική δύναμη και ανθρωπιά. Ίσως με αυτά τα λιγοστά να είχα πει πολλά περισσότερα για την εξαιρετική και προσεγμένη νουβέλα του Κώστα Λίχνου που κατορθώνει με το γυναικείο της πρόσημο, άμεσα να μας αφορά.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top