Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / H μελέτη της αντιαμερικάνικης λογοτεχνίας από τη Σ.Τριανταφύλλου
03/07/2019, 11:50 πμ

H μελέτη της αντιαμερικάνικης λογοτεχνίας από τη Σ.Τριανταφύλλου

Γράφει ο Θόδωρος Σούμας //

 

«Μόνοι στον κόσμο» της Σώτης Τριανταφύλλου, εκδόσεις Πατάκη, 2019.

 

Το Μόνοι στον κόσμο αναζητεί το πώς ο αντιαμερικανισμός εγγράφεται και εκφράζεται στην Ευρωπαϊκή λογοτεχνία, εξετάζει τον αντιαμερικανισμό ως πολιτισμικό πρόβλημα και μελετά πώς ο αντιαμερικανικός λόγος περνά μέσα από την ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Το βιβλίο κάνει καταγραφή των αντιαμερικανικών τοποθετήσεων στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία, με πολυμάθεια και πλήθος αναφορές. Το Μόνοι στον κόσμο κριτικάρει πειστικά τις εκφάνσεις της αντιαμερικανικής ιδεολογίας στα βιβλία, περιέχει πολλές σχετικές πληροφορίες και κριτικές επισημάνσεις αναφορικά με την ευρωπαϊκή λογοτεχνία και τα ευρωπαϊκά βιβλία.

Το βιβλίο της Σώτης Τριανταφύλλου είναι μια γοητευτική μελέτη γραμμένη κάθε άλλο παρά ακαδημαϊκά, αντιθέτως με ζωντανό και γλαφυρό τρόπο, με χιούμορ, φρεσκάδα, ρυθμό και άνετη, ρευστή γραφή. Ένα δοκίμιο με επιχειρήματα και σοβαρούς, στοιχειοθετημένους συλλογισμούς, γραμμένο όμως σε τόνο ανάλαφρο και ενίοτε σκωπτικό. Μελέτη που εντάσσεται στις πολιτισμικές σπουδές και συνδέεται με φιλολογικές, ιστορικές, ανθρωπολογικές και ιδεολογικοπολιτικές προσεγγίσεις.

Το Μόνοι στον κόσμο διακρίνεται, κατ’ αρχάς, για το εύρος και τον όγκο των πληροφοριών που σχετίζονται με το θέμα του, δηλαδή τον αντιαμερικανισμό στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία και το ευρωπαϊκό βιβλίο γενικότερα. Ξεχωρίζει για την ευρυμάθεια, την γκάμα ενδιαφερόντων της συγγραφέως και την ευφυία της έρευνάς της, για τις γνώσεις της σε ευρύτερα πεδία του πολιτισμού και της λογοτεχνίας, της κοινωνίας και της πολιτικής. Η ματιά της είναι διεισδυτική, νουνεχής και μερικές φορές σαρκαστική. Η πρόκληση και η πολιτική επιθετικότητα αποτελούν μια από της σταθερές της γραφής των δοκιμίων και άρθρων της Σ.Τριανταφύλλου, μια μέθοδο για να ταρακουνάει και ξυπνάει τον αναγνώστη, να τον κεντρίζει με ιδέες με τις οποίες δεν συμφωνεί.

Το θέμα του βιβλίου δεν είναι η κριτική της Αμερικής, το θέμα είναι ο ευρωπαϊκός εθνικισμός κι ο ιδεολογικός αντιαμερικανισμός εξ αριστερών, δηλαδή μια ιδεολογική, ευρωπαϊκή προκατάληψη. Γιατί η Σ.Τριανταφύλλου επιδιώκει να διερευνήσει κυρίως την ευρωπαϊκή ταυτότητα και την κυρίαρχη ιδεολογία με τα στερεότυπα και τις προκατασκευασμένες ιδέες της. Γράφει πως υπάρχουν πολλές αιτίες να επικρίνουμε τις ΗΠΑ, κάποιες είναι ορθολογικές, άλλες χάνονται στην ομίχλη των μύθων, των φαντασιώσεων και των ιδεολογιών.

Ο Αlexis de Tocqueville έγραφε το 1840 πως οι Αμερικανοί δείχνουν δυσανεξία έναντι οποιασδήποτε κριτικής… Οι Αμερικανοί αποδίδουν τον αντιαμερικανισμό στον φθόνο για την αμερικανική ευημερία και ισχύ. Συναντάμε στους Αμερικανούς πατριώτες σοβινιστικό ναρκισσισμό και μηδενική ανοχή μπροστά στον ευρωπαϊκό καθρέφτη, στην αντανάκλασή τους στις ευρωπαϊκές αναπαραστάσεις και ιδέες γι’ αυτούς.

 

Σώτη Τριανταφύλλου

 

Ο αντιαμερικανισμός, όμως, δεν είναι κριτική, είναι μια συγκροτημένη, συνολική απορριπτική στάση εναντίον των ΗΠΑ, με συμβολισμούς (οι ΗΠΑ ως δύναμη του Κακού) με συνωμοσιολογική στόχευση κι εθνικιστικό, φυλετικό φθόνο. Είναι η εχθρότητα προς τις αμερικανικές αξίες, την αμερικανική κουλτούρα και πολιτισμό, τους αμερικανικούς νόμους. Ο άσκεπτος αντιαμερικανισμός απορρίπτει τον αμερικανικό πολιτισμό χωρίς να τον γνωρίζει. Εκφράζει το σύμπλεγμα ανωτερότητας/κατωτερότητας της Ευρώπης με υποτίμηση, δυσφήμηση, ηθικό και ταυτοτικό φόβο, άγνοια, ιδεολογικές συλλήψεις, στερεότυπα, κληρονομημένες ιδέες, άρνηση της νεωτερικότητας, της τεχνολογίας και της αμερικανικής δημοκρατίας, μας λέει η συγγραφέας. Ο αντιαμερικανισμός αντανακλά το ευρωπαϊκό αίσθημα ηθικής, πολιτιστικής και πολιτικής ανωτερότητας και συχνά είναι, για τους αριστερούς, συστατικό της αντικαπιταλιστικής ιδεολογίας. Είναι η εθνικιστική καταγγελία των ΗΠΑ στα πλαίσια μιας αντικαπιταλιστικής και συνωμοσιολογικής ιδεολογίας. Αυτός ο εθνικισμός σηκώνει τείχη μεταξύ του εαυτού και του Άλλου.  Ο αντιαμερικανισμός περιλαμβάνει το μανιχαϊστικό λόγο Καλού/Κακού, το λαϊκισμό και τη συνομωσιολογία περί των σκοτεινών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων που κινούν αοράτως τα νήματα… Ο οπτική ορισμένων, μανιχαϊστών Ευρωπαίων χαρακτηρίζεται από τα δίπολα Παράδεισος/Κόλαση, Ευτοπία/Δυστοπία και Όνειρο/Εφιάλτης. Οι αρχικές εκτιμήσεις αρκετών Ευρωπαίων πως η Αμερική είναι η χώρα του μέλλοντος και αποτελεί διαφυγή από τη γερασμένη Ευρώπη, μετεξελίχθηκε σε μια απαισιόδοξη, δυστοπική εικόνα και φαντασίωση.

Τα κεφάλαια και τα ένθετα κομμάτια για τη γαλλική, τη σοβιετική, τη γερμανική, την αγγλική και την ελληνοαμερικάνικη λογοτεχνία είναι σημαντικά, ελκυστικά και πολύ ενημερωτικά.

Η Τριανταφύλλου εκθέτει το θέμα της στο γαλλικό βιβλίο και τη γαλλική λογοτεχνία, αναφερόμενη στους Tocqueville, Fourier, Montaigne, Βολταίρο, Ταλλεϋράνδο, αβά Prevost, Chateaubriand, Stendhal, Gaillardet, Mercier, Sainte-Beuve, Jules Verne, Baudlaire, Villiers de l’Isle-Adam, Gustave Le Rouge, Labiche, Victorien Sardou, Bernanos, Mauriac, Georges Duhamel, Camus, τον ιστορικό Marc Ferro, Simone Weil, Simone de Beauvoir, Céline, Anatole France, Sartre, Régis Debray, τους κομμουνιστές Courtade, Roger Vailland, A.Still και Aragon, τον Romain Gary, Luc Lang, Jean Beudrillard, τον Τσέχο Koudera κ.α., και τους ζωγράφους Henri Rousseau, Eugène Delacroix.

Παρουσιάζει τον αντιαμερικανισμό στη σοβιετική (και εν μέρει ρωσική) λογοτεχνία, ειδικότερα στους συγγραφείς Gorky, Mayakovsky, Ντοστογιέφσκι, Yessenin, Ilf, Petrov, Pilnyak, Pasternak, Simonov, Isaac Rabinovitch, στον ποιητή Malyshko, στον Ilya Ehrenburg, στον θεωρητικό του σταλινισμού Zhdanov, κ.α..

 

 

Στη βορειοευρωπαϊκή και γερμανική λογοτεχνία ασχολείται με τους Willkomm, Karl May, τους Νορβηγούς Knut Hamsun και Ibsen, τους Kȕrnberger, Hauptmann, Karl Mȕller, Nietzshe, Heidegger, Hegel, Schopenhauer, Sigmund Freud, Hobsbawm, Kafka, Bertolt Brecht, Peter Weiss, Tomas Mann, τον Gunter Grass, Uwe Johnson, Hans Magnus Enzensberger, Christina Wolf, Anna Seghers, Max Frisch, και τον Ελβετό Cendrars.

Από την βρετανική λογοτεχνία ασχολείται με τους Frances Trolope, Dickens, Kipling, Oscar Wilde, H. C. Wells, W.B. Yeats, D.H. Lawrence, J.B. Ppriestley, Ted Hughes, τον Graham Greene, John le Carré, Harold Pinter, κ.α.

Από την ελληνική πεζογραφία και ποίηση ενδιαφέρεται κυρίως για τους Αλ.Ρ.Ραγκαβή, Παπαδιαμάντη, Μωραϊτίδη, Μυριβήλη, Νιρβάνα, Καρυωτάκη, Καραγάτση, Βενέζη, Θεοτοκά, Ψαθά, Σακελλάριο, Γ.Ιωάννου, Τσίρκα, Βασιλικό, Σεφέρη και Νεοφωτίστου. Από την ελληνοαμερικάνικη πεζογραφία, η Σώτη Τριανταφύλλου καταπιάνεται με τους Χένρι Μαρκ Πετράκης, Τσαρλς Τζάρβις, Ελία Καζάν και Αναστάσιο Ασλάνη.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top