Fractal

Απολογισμός του Παρόντος

Της Ευσταθίας Δήμου // *

 

Για την ποιητική συλλογή της Κατερίνας Αγγελάκη – Ρουκ, “Με άλλο βλέμμα”, εκδ. Καστανιώτη, Αθήνα 2018.

 

Η Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ επανέρχεται με τη νέα ποιητική της συλλογή που φέρει τον τίτλο Με άλλο βλέμμα (εκδ. Καστανιώτη, 2018), σε μια απόπειρα να ορθώσει το ποιητικό της ανάστημα μπροστά στα μεγάλα, εναγώνια προβλήματα της ανθρώπινης ύπαρξης, με κορυφαίο αυτό του θανάτου. Η ιδιαιτερότητα της συγκεκριμένης συλλογής έγκειται στο γεγονός ότι καθένα από τα ποιήματα αγγίζει και μια διαφορετική πτυχή των ανθρωπίνων, ενώ, παράλληλα, το σύνολό τους αποτελεί μια κατάθεση ψυχής και μία απόπειρα αποφόρτισης και κάθαρσης μέσα από τη λυτρωτική διαδικασία της ποιητικής δημιουργίας. Η κατάθεση αυτή, μάλιστα, γίνεται με απόλυτη, καθηλωτική ειλικρίνεια που αποκαλύπτει ξεκάθαρα τη διάθεση, τα συναισθήματα και τις προθέσεις της ποιήτριας.

Η στόχευση αυτή υπηρετείται ακόμα καλύτερα από την απλότητα και την λιτότητα των εκφραστικών μέσων που χρησιμοποιεί η ποιήτρια, η οποία όμως δεν διστάζει να γίνει τολμηρή ή ακόμα και αιχμηρή όταν και όπου χρειάζεται. Όλα τα ποιήματα είναι γραμμένα σε ελεύθερο στίχο, δίχως στολίδια, με εξαίρεση ίσως κάποιες παρηχήσεις, συχνά με μια διάθεση πεζολογίας, σε έναν τόνο κουβεντιαστό, εξομολογητικό, κάποτε διδακτικό ή απολογητικό.

Η γραμμή που διαπερνά και το είκοσι ποιήματα της συλλογής είναι η παραδοχή της απώλειας όλων όσων συνιστούσαν το παρελθόν της ποιήτριας: του έρωτα, της νιότης, τη δημιουργίας, το ακμαίου, νεανικού σώματος. Η ίδια φαίνεται να αποδέχεται αυτήν την αλλαγή, και, σαν γνήσια ποιήτρια που είναι, μπορεί και αντλεί έμπνευση ακόμα και από αυτή την απώλεια, τη διάψευση, το αδιέξοδο, τη χαμένη ελπίδα.

Κεντρική θέση σε πολλά ποιήματα κατέχει η έννοια της απειλής, μιας απειλής που προέρχεται άμεσα από την καίρια και καταλυτική παρουσία του γήρατος στη ζωή της. Το γήρας, με όλες τις δυσκολίες που επιφέρει στον άνθρωπο, είναι παρόν και στην ψυχή, αλλά και στο σώμα της ποιήτριας η οποία καλείται να αντιπαλέψει και, εν τέλει, να αντέξει τη φθορά. Η αντοχή αυτή απέναντι στο χρόνο που την αντιμάχεται με όλη του τη δύναμη αλλά και απέναντι στην φοβερή του προοπτική είναι το μεγάλο στοίχημα που βάζει η ποιήτρια με τον εαυτό της. Παράλληλα, όμως, τα γηρατειά αποτελούν και μία πραγματικότητα δύσκολη και εξαντλητική την οποία η ποιήτρια συλλαμβάνει στην παροντική της διάσταση και την αποτυπώνει όπως ακριβώς τη ζει στο εδώ και το τώρα.

Εγώ τώρα το θάνατο κατάματα κοιτώ

κι αδιάφορη μ’ αφήνει∙

με αγωνία δεν τον ρωτάω, να μαντέψω δεν

προσπαθώ

πόση ζωή μου μένει.

Ένας είναι μόνο ο σκοπός μου:

η επιβίωση.

(«Θάνατος, ο ανύπαρκτος»)

Ο θάνατος είναι μεν ανύπαρκτος μπροστά στην επιτακτική ανάγκη επιβίωσης που αισθάνεται η ποιήτρια, είναι όμως ορατός σαν η μόνη και αποκλειστική συνθήκη που συνυφαίνεται με την απουσία του έρωτα από τη ζωή. Ο έρωτας είναι το αντίπαλον δέος του θανάτου, ο μη θάνατος, η ίδια η ζωή.

Η πιο τέλεια μετάφρασή μου ήταν

όταν «σε έρωτα μετέφρασα της ζωής το τέλος»

όταν το θάνατο με τη γραφή μου αγκάλιασα

και τον έκαμα μούσα.

Τώρα κακή μου φαίνεται

εκείνη η μετάφραση

γιατί καμιά μούσα

δεν έρχεται να με δοκιμάσει.

(«Η κακή μετάφραση»)

Στο ποίημα «Με άλλο βλέμμα» που δίνει και τον τίτλο στη συλλογή εμπεριέχεται όλος ο προβληματισμός και, παράλληλα, η συγκίνηση της ποιήτριας για τη ζωή που φεύγει και που μεταλλάσσεται σε κάτι άυλο, γεμάτο από απουσία. Αυτή ακριβώς η αίσθηση της απουσίας και του κενού διατρέχει και άλλα ποιήματα της συλλογής με διαφορετικό κάθε φορά περιεχόμενο. Άλλοτε είναι η απουσία της ίδιας της ποιήτριας από τις ποικίλες εκφάνσεις της ζωής. Στο ποίημα «Το καινούργιο άδειο», για παράδειγμα, αποτυπώνεται ξεκάθαρα το παρόν της ποιήτριας, ένα παρόν γεμάτο από μοναξιά, απρόσωπη και απροσδιόριστη, γι’ αυτό ακριβώς και τόσο οδυνηρή, καθώς και από το κενό εκείνο που είναι ικανό να συντρίψει τον άνθρωπο και να του δημιουργήσει την ψευδαίσθηση ότι ποτέ του δεν υπήρξε πραγματικά.

Το άδειο αυτό πληγώνει βαθιά.

Είναι σαν να σε απορρίπτει η ζωή που έζησες

τα δώρα της να μην έχεις εκτιμήσει.

Το άδειο αυτό είναι σαν ποτέ

να μην έχεις υπάρξει.

(«Το καινούργιο άδειο»)

Άλλοτε πάλι είναι η επώδυνη απουσία του έρωτα που οφείλεται στην αδυναμία του σώματος να ανταποκριθεί στο κάλεσμα και τις προκλήσεις του ερωτικού αισθήματος («Έρωτας, ο αιώνια αθώος»), άλλοτε η απουσία ή η αδυναμία της μνήμης να φωτίσει το παρελθόν, έτσι που αυτό καταλήγει να μην αποτελεί κομμάτι της ζωής του ανθρώπου ο οποίος υπάρχει μονάχα στο παρόν του («Μνήμη, το σπασμένο παιχνίδι») και άλλοτε η απουσία της έμπνευσης ως απόρροια της περιορισμένης πια δυνατότητας ενατένισης του μέλλοντος («Έμπνευση η έλλειψη»).

 

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ

 

Σε όλα τα ποιήματα της συλλογής κυριαρχεί το προσωπικό βίωμα, η εμπειρία, η αλήθεια του εγώ, δεν λείπει όμως και ο στοχασμός πάνω σε άλλα θέματα, γενικού ενδιαφέροντος όπως για παράδειγμα, στο ζήτημα της ευθύνης που έχουν οι νέοι για την οικοδόμηση του κόσμου («Το πιοτό, ευθύνης ναρκωτικό»). Πιο διδακτική ή έμμεσα συμβουλευτική γίνεται η ποιήτρια όταν σχολιάζει την εξειδίκευση και την επανάληψη που όταν «γίνει τρόπος γνώσης / οι ορίζοντες σκουριάζουν πριν ακόμα ανοίξουν» («Επανάληψη, μια άλλη διπρόσωπη»). Αλλού πάλι σχολιάζει το κυνήγι της δόξας για να συμπεράνει τη ματαιοδοξία όσων επιδιώκουν τη διασημότητα.

Τώρα η διασημότητα ελάχιστα κρατάει

λίγο σαν τη διαφήμιση που πρέπει να «πουλάει».

Κι ο καλλιτέχνης πετάει για λίγο

ώσπου να δει πως δεν είναι δικά του τα φτερά

και να πέσει πάλι στη γη

με το πρόσωπο στο χώμα.

(«Διασημότητα, η πιο γνωστή κοροϊδία»)

Τη συλλογή κλείνει το ποίημα «Επίλογος Αέρας», ένα φιλοσοφικό ποίημα που στοχάζεται πάνω στο άπιαστο της ανθρώπινης ζωής, στη στιγμιαία της διάρκεια, στο σβήσιμό της σαν από μια ριπή αέρα και, εν τέλει, στο αναιτιολόγητο και ανεξήγητο της ανθρώπινης ύπαρξης.

Ναι, αυτός είναι ο σωστός επίλογος

μιας ολόκληρης ζωής

που βέβαια στο γιατί ήρθε

ποτέ δεν απαντά.

(«Επίλογος αέρας»)

Η συλλογή Με άλλο βλέμμα προσθέτει έναν ακόμα μεγάλο σταθμό στην ποιητική πορεία της Κατερίνας Αγγελάκη – Ρουκ, έναν σταθμό που ξεχωρίζει από τους προηγούμενους όχι μόνο για τη διαφορά στον τόνο που αυτή τη φορά είναι πιο χαμηλόφωνος, πιο ανθρώπινος, πιο γήινος, αλλά και για τη διαφορά στο «βλέμμα» με το οποίο η ποιήτρια αντικρίζει τον κόσμο και τον εαυτό της.

 

 

 

* Η Ευσταθία Δήμου γεννήθηκε στην Αθήνα. Σπούδασε Κλασσική και Νεοελληνική Φιλολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών όπου εκπόνησε τη διδακτορική της διατριβή με θέμα τις θεατρικές διασκευές πεζογραφημάτων. Εργάζεται ως φιλόλογος στη Δημόσια Μέση Εκπαίδευση. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές Στη Σπορά των αστεριών (Νέος Αστρολάβος/Ευθύνη, 2011) και Σονέτα (Gutenberg, 2016). Άρθρα, διηγήματα και ποιήματά της έχουν δημοσιευθεί σε έντυπα και ηλεκτρονικά λογοτεχνικά περιοδικά. Το 2011 ήταν υποψήφια για το βραβείο καλύτερου νέου ποιητή στο 32ο Πανελλήνιο Συμπόσιο Ποίησης.

 

 

ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top