✩ Λέανδρος Πολενάκης, Η ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ, στο πλαίσιο του φετινού ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΝΑΛΟΓΙΟ 2021 «200 χρόνια Επανάσταση; Ξαναγράφοντας τους αρχαίους μύθους σήμερα»

Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα //

 

Λέανδρος Πολενάκης, Η ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ, στο πλαίσιο του φετινού ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΝΑΛΟΓΙΟ 2021 «200 χρόνια Επανάσταση; Ξαναγράφοντας τους αρχαίους μύθους σήμερα» την Πέμπτη 23 Σεπτεμβρίου 2021 στον Αύλειο Χώρο τού Μουσείου Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Παλαιό Πανεπιστήμιο (Θόλου 5, Πλάκα).

Ιδιοφυής σύζευξη θεάτρου σκιών και ηθοποιών που αναλογούν, εκφέρουν, αλλά δεν εκφωνούν μήτε φιλολογούν.

Δύο μεγάλοι του σύγχρονου νεοελληνικού θεάτρου συναντώνται στον επιτυχημένο πολύχρονο θεσμό του Φεστιβάλ Αναλογίου με ένα έργο συμβολικό και βαθιά πολιτικό για τον πολυχρονεμένο Αλή-Πασά.

Ο θεατρικός συγγραφέας, πεζογράφος, δοκιμιογράφος και ποιητής Λέανδρος Πολενάκης, ο ευρηματικός σκηνοθέτης και ηθοποιός Νίκος Χατζηπαπάς, η ευφυής Σίσσυ Παπαθανασίου με το αποτελεσματικό, οργανωτικό και οργανωμένο επιτελείο της, ο καραγκιοζοπαίχτης Σωκράτης Κοτσορές, η Βασιλική Γώγου στους εκπληκτικών εναλλαγών απολύτως εντοπισμένων και σοφά χωροθετημένων φωτισμών και μια πλειάδα συμπαθών ηθοποιών, που απέδειξαν την άριστη επαγγελματικότητά τους συνέβαλαν αρμονικά και συμφιλιωμένα σε μια παράσταση που ξεπερνούσε τα όρια ενός απλού αναλογίου. Τα ονόματα αυτών των άξιων διονυσιακών τεχνιτών είναι: Λίνος Αρσένης, Αναστασία Μαλανδρενιώτη, Πασχάλης Μερμιγκάκης,  Αλέξανδρος Πέρρος, Κωνσταντίνος Τσιάκος, Δημήτρης Φραγκιόγλου.

Και μόνον η mise-en-place, που αξιοποίησε όλες τις κώχες, τους εξώστες και τις εσοχές του πρώτου πανεπιστήμιου της χώρας, ανέδειξε ένα κείμενο που θα ασφυκτιούσε ενδεχομένως σε έναν συμβατικό κλειστό χώρο κάποιας θεατρικής σκηνής ιταλικού τύπου. Ο συμπυκνωμένος ποιητικός λόγος, οι κοινωνικές διαστάσεις και τα πολιτικά σχόλια, μαζί με την εμβρίθεια του ερευνητή και την σχολαστικότητα του μελετητή δημιουργούν ένα καταρχής δύσπλαστο δραματικό υλικό που αξιοποιήθηκε όμως και αναδείχτηκε σε αριστούργημα χάρη πρωτίστως στους ηθοποιούς και δευτερευόντως από την ενεργό συμμετοχή του κοινού, που περνούσε από την κατανυκτικότητα στον εκκωφαντικό, λυτρωτικό γέλωτα με μια ρομαντικότητα νοσταλγικού τύπου, παραπέμποντας σε μνήμες του πάλαι ποτέ λαϊκού θεάτρου, που έλκει την καταγωγή του από πανάρχαια γονιμολατρικά δρώμενα και καρναβαλικές εκδηλώσεις διονυσιακού τύπου.

Το ελληνικό θέατρο σκιών δεν είναι ταυτόσημο με το ασιατικό και μόνον επιφανειακώς φέρει το οθωμανικό λούστρο της πεποιημένης και συμβατικής μέσα στον Χρόνο ονοματοθεσίας του. Στην ουσία πρόκειται για την κληρονομιά της αρχαίας αττικής κωμωδίας (στην μέση και νέα εκδοχική της φάση). Κληρονόμοι του Αριστοφάνη, του Μένανδρου και χιλιάδων άλλων αφανών που λησμονήσαμε τα ονόματά τους είναι οι σύγχρονοι καραγκιοζοπαίχτες, που ανθούν εις πείσμα των καιρών, αναζωπυρώνοντας και αρδεύοντας ένα γενεαλογικό δέντρο με βαθιές ρίζες στην Προϊστορία και στο Συλλογικό Ασυνείδητο.

Μακριά από φιλολογικές παραβατικότητες, οι κοινωνιολογικές παρεκβάσεις του δημιουργού έδωσαν μιαν αναλυτική διάσταση στο όλον θέαμα, όσο κι αν είναι κάπως τραβηγμένο πως η Εθνική Τράπεζα της νεοσυσταθείσης Ελλάδος θεμελιώθηκε πάνω στα κεφάλαια του παμπόνηρου Αλή-Πασά.

Φυσικά και το ερωτικό στοιχείο υπερισχύει. Πώς θα μπορούσε άλλωστε να λείπει από ένα λαϊκό ανυπόκριτο θέαμα, που ελάχιστες επιρροές έχει από τη Δύση και ελάχιστα δάνεια μπολιάζει στο κυρίως δραματουργημένο σώμα του.

Στα ψυχαγωγικού τύπου θεάματα δεν τελεσφορούν οι βαθυστόχαστες αναλύσεις, αφού στόχος κύριος (αν όχι και αποκλειστικός) είναι η ψυχαγωγία, η εκλεπτυσμένη και διακριτική αποστασιοποίηση, η εκλεπτυσμένη ενεργοποίηση του θυμικού με παράλληλη διέγερση του νοητικού. Αυτή η ισορροπία είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθεί και σε αυτή την παραγωγή της μιας βραδιάς (που εύχομαι να έχει πολυήμερες και πολυετείς συνέχειες) βρέθηκε και τηρήθηκε απαρέγκλιτα η «χρυσή τομή» μεταξύ λόγου, ήχου και εικόνας.

Παράλληλοι θεατρικοί και παραθεατρικοί κώδικες, γλωσσικά και παραγλωσσικά σημεία, αναφορές στο πριν με ταυτόχρονες προβολές στο μετά κι ελάχιστη μεταφυσική (τείνουσα προς το μείον άπειρον) όταν τίθενται επί σκηνής θέματα ζωής και θανάτου (κυρίως Θανάτου).

Η συμφιλίωση του πολύπειρου Αλή-Πασά με τον επερχόμενο θάνατο κι η ταυτόχρονη αντίστασή του σε αυτή την βαρύτονη χορδή, τείνουν την πάλλουσα χορδή μεταξύ ενστίκτου αναπαραγωγής κι ενστίκτου αυτοκαταστροφής, με το παιχνίδι της πίστης και της προδοσίας να παίρνει μυθικές διαστάσεις. Ο ξεπεσμένος, «τελειωμένος» πασάς δεν διστάζει να εξοντώσει τον προδότη ψυχογιό του, όσο κι αν είναι αυτός η τελευταία κλωστή που τον συνδέει με τους κληρονόμους της υστεροφημίας του, αρνείται να φύγει, να δραπετεύσει και μένει μέχρι τέλους πιστός στο μακιαβελικό περί εξουσίας ιδεολόγημά του, αυτοσχέδιο αλλά αποτελεσματικό εν τούτοις.

Η καλύτερη παράσταση του φετινού Φεστιβάλ Αναλογίου. Δικαίως διακριθείσα και καταχειροκροτημένη εις το έπακρον.

ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ

ΔΙΕΘΝΕΣ ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΑΝΑΛΟΓΙΟ 2021

200 χρόνια Επανάσταση;

Ξαναγράφοντας τους αρχαίους μύθους σήμερα

***

Πέμπτη 23 Σεπτεμβρίου 2021
Αύλειος Χώρος Μουσείου Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών,
Παλαιό Πανεπιστήμιο (Θόλου 5, Πλάκα)

21:00 ΕΛΛΑΔΑ Λέανδρος Πολενάκης Η ΤΙΜΗ ΤΟΥ ΑΛΗ ΠΑΣΑ

Το έργο

Ο Λέανδρος Πολενάκης με έξυπνο και γλαφυρό τρόπο διακωμωδεί την «τιμή» και τα «κατορθώματα» του Αλή Πασά και κριτικάρει «κομψά» την οικονομικο-πολιτική δίνη των σύγχρονων Ελλήνων, αποτίοντας φόρο τιμής στη μνήμη του καθηγητή της Οικονομικής και Ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών Ανδρέα Ανδρεάδη και του καραγκιοζοπαίχτη Γιάννη Μουρελάτου ή Γιάνναρου.

Απόσπασμα

ΑΛΗΣ: Αφού με εγκαταλείπουν όλοι, θέλω να σώσω τουλάχιστον τους θησαυρούς μου για να τους αφιερώσω σε έναν ανώτερο σκοπό. Προαισθάνομαι ότι θα πεθάνω, και δεν μου μένει τίποτε άλλο να κάνω. Άκουσέ με, προσεκτικά. Θα πάρεις ό,τι έχω, θα περάσεις απέναντι στην Ιταλία, και με τα χρήματά μου θα κάμεις επικερδείς επιχειρήσεις. Θα τα τοκίσεις θα τα πολλαπλασιάσεις, και όταν έλθει το πλήρωμα του χρόνου και οι Γραικοί κάμουν δικό τους ντοβλέτι όπως πολλοί προβλέπουν, θα επιστρέψεις στην Ελλάδα, και θα ιδρύσεις με τους θησαυρούς μου μια Τράπεζα Εθνική. Αυτή είναι η φοβερή μου εκδίκηση για τους Έλληνες που με πρόδωσαν. Θα λευτερωθούν από τον Τούρκο για να γίνουν δούλοι των Τραπεζών.

Συντελεστές

• Σκηνοθεσία: Νίκος Χατζηπαπάς (Labillusions – Helix Street Theatre)
  Σχεδιασμός φωτισμού: Βασιλική Γώγου
• Ηθοποιοί: Λίνος Αρσένης, Αναστασία Μαλανδρενιώτη, Πασχάλης Μερμιγκάκης,  Αλέξανδρος Πέρρος, Κωνσταντίνος Τσιάκος, Δημήτρης Φραγκιόγλου
  και ο Καραγκιοζοπαίκτης Σωκράτης Κοτσορές

***

Ο Λέανδρος Πολενάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945. Σπούδασε στη Νομική Σχολή του Παν/μίου Αθηνών και στην Ecole des Hautes Etudes en Sciences Sociales στο Παρίσι. Είναι διδάκτωρ του τμήματος Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης και Πολιτιστικής Διαχείρισης του Παντείου Παν/μίου Αθήνας. Διατηρεί τη μόνιμη στήλη θεατρικής κριτικής της εφημερίδας Αυγή από το 1978. Έχει μεταφράσει κλασικούς και νεότερους συγγραφείς από τέσσερις γλώσσες (αγγλικά, γαλλικά, ισπανικά, ρωσικά) όπως, επίσης, και αρχαίους Έλληνες από το πρωτότυπο. Έχει συνεργαστεί με τα κυριότερα επιστημονικά και λογοτεχνικά περιοδικά και έχει εκδώσει τέσσερα βιβλία ποίησης και πεζογραφίας. Δίδαξε στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου της Πάτρας, ενώ διδάσκει σε δραματικές σχολές.

***

Το Διεθνές Φεστιβάλ Αναλόγιο 2021 πραγματοποιείται με την υποστήριξη και την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, τη συνεργασία του Εργαστηρίου Μουσικής, Ακουστικής και Τεχνολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, την υποστήριξη του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, του Τμήματος Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας του Ιονίου Πανεπιστημίου, του Συνδέσμου Εκδοτών Βιβλίου, του Φεστιβάλ Βιβλίου στο Ζάππειο, του Τσέχικου Κέντρου στην Αθήνα, του Εθνικού Πολιτιστικού Ιδρύματος και της Πρεσβείας της Ουγγαρίας.

Διεθνές Φεστιβάλ Αναλόγιο 2021

• Διοργάνωση: Όμιλος «Φίλοι του Αναλογίου»
• Εκτελεστική Διευθύντρια: Σμαρώ Κώτσια
• Διεύθυνση Παραγωγής: Ράνια Παπαδοπούλου
• Επιμέλεια κειμένων: Θανάσης Βασιλείου, Ηλίας Καφάογλου
• Μεταφράσεις έργων στα ελληνικά: Σμαρώ Κώτσια, Λέανδρος Πολενάκης, Σόνια Στάμου Ντορνιάκοβα
• Μετάφραση προγράμματος στα αγγλικά και στα γαλλικά: Τμήμα Ξένων Γλωσσών, Μετάφρασης και Διερμηνείας, Ιόνιο Πανεπιστήμιο
• Επιμέλεια – διορθώσεις αγγλικών κειμένων: Θεοδώρα Λούκας
• Οργανωτική υποστήριξη: Κυβέλη Δραγούμη
• Ηχογραφήσεις έργων: Εργαστήριο Μουσικής Ακουστικής και Τεχνολογίας, Τμήμα Μουσικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών. Υπεύθυνη εργαστηρίου: Αναστασία Γεωργάκη.
  Ηχολήπτης: Βίκτωρ Μαστέλα
• Υπεύθυνη πρακτικής άσκησης φοιτητών: Δέσποινα Κοσμοπούλου
• Ψηφιακές τεχνολογίες, περιπατητικές δράσεις: Geert Vermeire
• Γραφιστική επιμέλεια: Μαρία Στέφωση, Α4Αrt design
• Σχεδιασμός φωτισμού – σκηνική επιμέλεια: Ζωή Μολυβδά Φαμέλη
• Σχεδιασμός και ανάπτυξη ιστοχώρου: Δημήτρης Βαλλιανάτος
• Γραφείο τύπου: Culture Press
•  

ΧΩΡΟΣ ΔΙΕΞΑΓΩΓΗΣ

Αύλειος Χώρος Μουσείου Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών, Παλαιό Πανεπιστήμιο  Θόλου 5, Πλάκα 105 56

Ο χώρος τηρεί όλες τις συστάσεις και λειτουργεί σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Υγείας, για την διεξαγωγή των εκδηλώσεων σε κατάλληλες και ελεγχόμενες συνθήκες ασφαλείας σε σχέση με τον COVID-19. Ακολουθεί σχολαστικά όλα τα πρωτόκολλα υγιεινής και αποστάσεων, ώστε κανείς να μη διστάσει και στερηθεί το αγαθό της ψυχαγωγίας. Απαραίτητη προκράτηση θέσεων: ticketsanalogio@gmail.com 

Ακολουθήστε μας στα social media:

• Facebook: https://www.facebook.com/analogiofestival
• Instagram: @analogiofest
• Website: www.analogiofestival.org

* Ο Κωνσταντίνος Μπούρας είναι ποιητής, θεατρολόγος και κριτικός, Επισκέπτης Καθηγητής Θεατρικής Κριτικής στο ΕΚΠΑ (www.konstantinosbouras.gr)