Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Τα κλειστά στόματα και η ενδοοικογενειακή βία
11/09/2019, 10:24 πμ

Τα κλειστά στόματα και η ενδοοικογενειακή βία

Γράφει ο Δημήτρης Αλεξίου //

 

«Γλώσσα από μάρμαρο»  Ιφιγένεια Θεοδώρου, εκδ. Διάπλαση 2018

«Γλώσσα από μάρμαρο» της Ιφιγένειας Θεοδώρου, Εκδ. Διάπλαση

 

Τον Ιούνιο του 2012 είμαστε μαζεμένοι λίγοι φίλοι στη Σκύρο και οργανώνουμε το 8ο Πανελλήνιο Συνέδριο Bookcrossing . Στη συνάντηση αυτή αποφασίζουμε τι θέμα θα έχει το Συνέδριο και ως εκ τούτου ποιοι θα είναι οι προσκεκλημένοι συγγραφείς του Συνεδρίου . Το θέμα που αποφασίστηκε ήταν Γυναίκα – Θάλασσα – Λογοτεχνία. Η φίλη Χριστίνα μου λέει έχω και ένα βιβλίο που σχετίζεται με το θέμα να σου δώσω γιατί δε θα το βρεις στα βιβλιοπωλεία αφού ο εκδοτικός οίκος έκλεισε λίγο μετά την κυκλοφορία του.

Αυτή ήταν η πρώτη μου γνωριμία με τη «Γλώσσα από μάρμαρο». Περιττό να πω  ότι η Ιφιγένεια Θεοδώρου ήταν στις προσκεκλημένες συγγραφείς του Συνεδρίου και μάλιστα για αυτό το συγκεκριμένο βιβλίο, παρόλο που τελικά μία ασθένεια που την ταλαιπώρησε αμέσως μετά την επιστροφή της από το Κουβέιτ και λίγο πριν το Συνέδριο μας στέρησε τη χαρά να την έχουμε μαζί μας στη Σκύρο. Αλλά αυτό είναι κάτι που ελπίζω ότι θα επανορθώσουμε στο μέλλον.

Νομίζω αν με ρωτούσε κανείς να περιγράψω με τρεις λέξεις τη «Γλώσσα από μάρμαρο» θα διάλεγα ακριβώς αυτές τις τρεις λέξεις – θέμα του Συνεδρίου: Γυναίκα, θάλασσα, λογοτεχνία.

Ο κεντρικός ήρωας του βιβλίου είναι γένους θηλυκού. Είναι η Αλυκή. Δεν είναι πρόσωπο, είναι μία γλώσσα γης που χύνεται μέσα στη θάλασσα, αλλά είναι γένους θηλυκού και έχει κόλπους. Δύο. Είναι η μήτρα. Από εκεί που ξεκινούν και εκεί που καταλήγουν όλα. Γι’ αυτό και μόνο το λόγο, παρόλο που στο βιβλίο δεν ξεχωρίζει σαν κεντρική του ηρωΐδα καμία από τις ηρωΐδες του και παρόλο που η γραφή δεν μου έδωσε την αίσθηση – αυτού που συνήθως λανθασμένα αποκαλούμε -γυναικείας γραφής θεωρώ ότι το βιβλίο αυτό είναι γένους θηλυκού. Είναι ένα βιβλίο που εγκυμονεί και γεννάει τις ιστορίες των ηρώων του μέσα από τα σπλάχνα του. Σταδιακά όπως γίνεται και σε μία εγκυμοσύνη και με  την οδύνη και τις ωδίνες της γέννας.

Είναι επίσης ένα βιβλίο που η θάλασσα – κι αυτή γένους θηλυκού – αποτελεί το άλλο σημείο αναφοράς. Το νερό είναι ζωή, είναι κάθαρση, είναι πάλη, είναι αναγέννηση. Τα ρεύματα της Αλυκής καθαρίζουν το βυθό και ξερνάνε ό,τι άχρηστο ενοχλεί την διαύγειά τους. Το αλάτι δίνει γεύση, αλλά τσούζει και τις πληγές, τις υπενθυμίζει. Και η θάλασσα σμιλεύει. Αργά, επίπονα, αλλά σμιλεύει και δίνει μορφή στα πράγματα, στα συναισθήματα, στις ζωές ακόμα κι αν έχουν τη δύναμη και την αταραξία του μάρμαρου. Η θάλασσα είναι διέξοδος, σκοπός ακόμα και μοναδικός προορισμός για κάποιους από τους ήρωες του βιβλίου.

Λίγα λόγια για την πλοκή και τους ήρωες: Στον κόλπο της Αλυκής στη Θάσο, μια παραλία με ωραία αμμουδιά αλλά ταυτόχρονα και σπουδαίος αρχαιολογικός χώρος με ευρήματα αρχαίους ναούς και βυζαντινές βασιλικές, με λατομείο μαρμάρου και δάσος στήνεται το σκηνικό αυτής της σύγχρονης τραγωδίας. Τέσσερις καλύβες στην παραλία κουβαλάνε την ιστορία του τόπου αλλά και των ανθρώπων που ζουν σε αυτές. Ο Διαμαντής με το ταπεινό καφενεδάκι και την “αλαφροπάτητη” Αγγέλα που έχει σκοτάδι στα μάτια αλλά βλέπει περισσότερα απ’ όσα οι άλλοι. Η καλύβα του Κουράκη που την έδωσε προίκα και τόπο εξορίας μαζί στην αγαπημένη του κόρη Ελένη, από πείσμα και γινάτι που παντρεύτηκε τον καλοστεκούμενο και προικοθήρα Γιώργη. Η καλύβα του γερό Ρόδου που την άφησε κληρονομιά μαζί με τη βάρκα και την αγάπη του για τη θάλασσα και το ψάρεμα στον εγγονό του το Σάββα, το “φονιά”, το μόνο κάτοικο που ξεχειμώνιαζε εκεί. Και η καλύβα του Σταύρου που η σπαγκορραμένη και υπολογίστρια γυναίκα του μετέτρεψε σε ταβέρνα για ν’ αβγαταίνουν κάθε χρόνο τα μαζώματα για τον αγαπημένο της γιο, το Βασίλη, τον μικρότερο και πιο ανίκανο. Αυτόν που της σπάραξε την καρδιά όταν της έφερε για νύφη την Τούλα, ορφανή από πατέρα και κόρη περιπτερούς, με κάτασπρο δέρμα και υπέροχες μυρωδιές να βγαίνουν από το κορμί της. Ένας μεγαλοεργολάβος, ο Λευτέρης, που πέρασε “φαντάρος” από την Αλυκή και τώρα θέλει να επενδύσει σε ολόκληρη την περιοχή και να αγοράσει τις καλύβες και ο αγαπημένος του ανηψιός ο Σπύρος, που τον στέλνει κρυφά να περάσει το καλοκαίρι σαν βοηθός στο καφενείο του Διαμαντή συμπληρώνουν τα πρόσωπα του δράματος.

Γιατί το βασικό θέμα όλου του βιβλίου, η κοινή συνισταμένη όλων των ιστοριών από τη δεκαετία του ’60 και μέχρι σήμερα είναι τα κλειστά στόματα, το γύρισμα του κεφαλιού, η σκόπιμη φασαρία που κρύβει την ενδοοικογενειακή βία. Με τριάντα χρόνια διαφορά, η Ελένη και η Τούλα θα περάσουν στο ίδιο σκηνικό, την ίδια εσωτερική εξορία. Θα βιάζονται με λόγια και με έργα από τον άντρα τους, χωρίς να μιλάνε, χωρίς να ζητούν βοήθεια και χωρίς οι άλλοι να αναγνωρίζουν το προφανές. Σε ένα ακρωτήρι- λατομείο σαν γλώσσα από μάρμαρο, δεκάδες γλώσσες από μάρμαρο που δεν κινούνται, δε σπάζουν την πέτρα και τη σιωπή.

 

Ιφιγένεια Θεοδώρου

 

Η δομή της ιστορίας είναι εξαιρετική. Οι ιστορίες του παρελθόντος αποκαλύπτονται σιγά – σιγά παράλληλα με αυτές του τώρα σε συνεχείς αναδρομές με άμεσες αναφορές στο σήμερα. Η τριτοπρόσωπη αφήγηση εναλλάσσεται με σύντομους διαλόγους και σύντομους εσωτερικούς μονολόγους σχεδόν όλων των ηρώων. Οι σχέσεις των προσώπων αποκαλύπτονται αργά, αλλά τόσο δυνατά σαν να σμιλεύτηκαν σε πέτρα. Το ίδιο και οι ήρωες που όλοι κουβαλάνε ένα παρελθόν να καθαρίσουν. Έτσι λοιπόν, με χαρακτήρες και σκηνικό θεατρικού έργου, με κινηματογραφικές τεχνικές φλας μπακ και ζουμαρίσματος, και με απόλυτη αλληλουχία αρχαίας τραγωδίας το έργο πορεύεται προς μία ολοκληρωτική κάθαρση.
Το έργο ακολουθεί μία σπειροειδή ανέλιξη που φαίνεται να περνάει από τα ίδια πρόσωπα και τις ίδιες ιστορίες διαδοχικά φωτίζοντάς τες από διαφορετικές πλευρές, δίνοντας λεπτομέρειες που πριν δεν υπήρχαν, πληροφορίες που αλλοιώνουν την εικόνα που είχαμε γι’ αυτά . Η Ιφιγένεια Θεοδώρου δουλεύει το μυθιστόρημά της σαν γλύπτης που δουλεύει ένα κομμάτι μάρμαρο, επιστρέφοντας κάθε φορά για μικρές καλεμιές που θα φτιάξουν τελικά το αποτέλεσμα. Και έτσι πετυχαίνει ένα συμπαγές αλλά προσεγμένο και στη λεπτομέρεια έργο τέχνης.

Χαίρομαι πολύ που αυτό το βιβλίο  επιτέλους μπορούν να το διαβάσουν κι άλλοι. Σε μία νέα προσεγμένη έκδοση με όμορφο εξώφυλλο από τις εκδόσεις Διάπλαση. Έχοντας γνωρίσει προσωπικά πια την Ιφιγένεια Θεοδώρου, αφού πρώτα τη γνώρισα ως αναγνώστης, εκτιμώ το γεγονός ότι ενώ είναι μία συγγραφέας που έχει πολλά πράγματα να δώσει, το γράψιμο πηγάζει από εσωτερική της ανάγκη και όχι από επαγγελματική υποχρέωση. Το σύνολο των βιβλίων της ξεκινάνε από μέσα της, από τη ζωή της , τους τόπους και τις συνθήκες που βιώνει κάθε φορά, τα συναισθήματα και τις αρχές της. Δεν κατέφυγε ποτέ στη βασισμένη σε δημόσιες σχέσεις παρουσία στο χώρο και αυτά που έχει να πει τα λέει με ιστορίες που την αφορούν, που ακουμπάνε πάνω της.  Όπως όλοι οι καλλιεργημένοι και κατασταλαγμένοι άνθρωποι η Ιφιγένεια Θεοδώρου δεν αισθάνεται την ανάγκη να φλυαρεί και να περιαυτολογεί. Είμαι σίγουρος ότι αυτό δε θα αλλάξει.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top