«Ιστορία είναι η βεβαιότητα που δημιουργείται στο σημείο όπου οι ατέλειες της μνήμης συναντούν τις ανεπάρκειες της τεκμηρίωσης»
Γράφει η Τζένη Μανάκη //
«Ένα κάποιο τέλος», Τζούλιαν Μπαρνς , Μετάφραση: Θωμάς Σκάσσης, εκδ. Μεταίχμιο, σελ. 210
«Αν δεν μπορούμε να κατανοήσουμε τον χρόνο, να συλλάβουμε το μυστήριο του ρυθμού και της πορείας του, πόσες πιθανότητες έχουμε να πετύχουμε κάτι τέτοιο με την Ιστορία – ακόμη και με το δικό μας μικρό, προσωπικό και εν πολλοίς ατεκμηρίωτο κομμάτι της;»
«Ένα κάποιο τέλος» – ένα γοητευτικό χαμηλότονο δράμα, πάνω στη μνήμη, τις πλάνες της, τις αυταπάτες που συντηρούμε, τις αξίες της ζωής, και την αυτογνωσία που συχνά έρχεται ( ; ) κοντά στο τέλος του βίου, από τον μεγάλο Βρετανό στυλίστα της γραφής Τζούλιαν Μπαρνς.
Μια περιπλάνηση του μυαλού στα χρόνια της νιότης του εξηντάχρονου ήρωα Τόνι Γουέμπστερ, με αφορμή μια περίεργη κληρονομιά. Αφηγητής ο ίδιος ανασύρει από τις κόγχες της μνήμης γεγονότα των εφηβικών του χρόνων κοντά στους φίλους του, ΄Αλεξ, Κόλιν και ΄Εντριαν. Μαζί στα πρώτα ερωτικά σκιρτήματα. Η σχέση του ίδιου του Τόνι με μία ιδιόρρυθμη κοπέλα την Βερόνικα, η επαφή με την ανώτερη ταξικά οικογένειά της- με τους ιδιαίτερους χαρακτήρες- μετά από πρόσκληση της ίδιας για ένα Σαββατοκύριακο στην εξοχή, σχέση που του άφησε κενά και του δημιουργούσε ερωτηματικά μέχρι τον χρόνο που αρχίζει η αφήγηση.
Χιούμορ, σαρκασμός, ειρωνεία και κάποιες σκόρπιες αθυροστομίες δίνουν μια νότα ελαφράδας στον φιλοσοφικό καμβά του κειμένου, που διανθίζεται από αποφθέγματα – κάποια με αρκετή ειρωνεία θυμίζουν Όσκαρ Ουάιλντ.
«Οι τρεις μας βέβαια είχαμε αναλύσει αρκετά την περίπτωσή του και είχαμε καταλήξει σε μια θεωρία: ότι το μυστικό για μια ευτυχισμένη οικογενειακή ζωή είναι να μην υπάρχει οικογένεια ή τουλάχιστον τα μέλη της να μη ζουν μαζί».
Η ενηλικίωση μετά μία περιπλάνηση στην Αμερική, ο γάμος του με την Μάργκαρετ, ο χωρισμός και η ιδιότυπη φιλία μετά τον χωρισμό της ίδιας από τον δεύτερο σύζυγό της. Σημείο επαφής η κόρη τους Σούζυ.
Ο Τόνι Γουέμπστερ αυτοσαρκάζεται για τις επόμενες σχέσεις του, για τα “σχέδια” του, που ποτέ δεν πραγματοποίησε, για τα οποία με τρυφερή ειρωνεία τον τσιγκλάει και η Μάργκαρετ.
«Αυτό δεν είναι άλλωστε η ζωή; Μερικά επιτεύγματα και μερικές απογοητεύσεις. Εμένα μου φάνηκε ενδιαφέρουσα, αλλά δεν πρόκειται να διαμαρτυρηθώ ούτε να εκπλαγώ αν κάποιοι άλλοι τη θεωρούν λιγότερο ενδιαφέρουσα».
Οι δύο γυναίκες της ζωής του, τού καταλόγιζαν ότι δεν καταλάβαινε τίποτα.
Σε κάποια φάση ο ίδιος αγαπάει τη μοναξιά. Περιμένει να ξεκουραστεί μέχρι που αντιλαμβάνεται ότι δουλειά της ζωής δεν είναι να επιβραβεύει την αξία.
Γίνεται πιο φιλοσοφημένος αρχίζει να μαθαίνει τα νέα συναισθήματα που φέρνει ο χρόνος, «να ανακαλύπτει για παράδειγμα ότι καθώς λιγοστεύουν οι μάρτυρες της ζωής σου, υπάρχει λιγότερη επιβεβαίωση και κατά συνέπεια βεβαιότητα ως προς το τι είσαι και τι ήσουν».
Διαβάζει πολλή Ιστορία, αντιμετωπίζει με ανάμεικτα συναισθήματα την εγκυρότητα της ιστορικής αλήθειας, εμπιστεύεται μόνο ό,τι συνέβη σε πολύ παρελθόντα χρόνο. «Ίσως αισθάνομαι πιο ασφαλής με την Ιστορία στην οποία έχουμε λίγο έως πολύ καταλήξει».
Η μνήμη με όλο το φορτίο των ωραιοποιήσεων των ψεμάτων, της αυταπάτης σε συνδυασμό με τη νοσταλγία δημιουργούν χρονικά πισωγυρίσματα, με μια πιο πολύ διανοητική και λιγότερο συναισθηματική διαδρομή, που αποζητά λύσεις προκειμένου να κλείσει ένα κεφάλαιο ζωής που άφησε ρωγμές, αδιευκρίνιστα κενά και πολλά συγκαλυμμένα ερωτηματικά. Αυτό που θυμάται δεν είναι αυτό που πραγματικά είδε.
«Αντιμετώπισα ως αποτυχία τα χρόνια που είχα περάσει με τη Βερόνικα – με την περιφρόνηση της και την ταπείνωσή μου- και τον διέγραψα από το μητρώο».
Ο εσωτερικός μονόλογος αλλά και η επαφή με τα λίγα άτομα που σχετίζεται απολήγουν σε στοχαστικούς ορισμούς.
«Ιστορία είναι η βεβαιότητα που δημιουργείται στο σημείο όπου οι ατέλειες της μνήμης συναντούν τις ανεπάρκειες της τεκμηρίωσης».
«Όσο λιγότερος χρόνος σου απομένει να ζήσεις, τόσο λιγότερο διατεθειμένος είσαι να τον σπαταλάς».
«Όταν είμαστε νέοι εφευρίσκουμε ένα διαφορετικό μέλλον για τον εαυτό μας, όταν γεράσουμε εφευρίσκουμε ένα διαφορετικό παρελθόν για τους άλλους».
Το τέλος της ιστορίας δεν είναι ένα οριστικό τέλος για τον Τόνι Γουέμπστερ. Είναι όμως ένα κάποιο τέλος, που δίνεται με αφορμή την απρόσμενη κληρονομιά και την εμμονή του να διευκρινίσει ό,τι έμεινε μετέωρο σ’ εκείνον τον μακρινό χρόνο. Προσπαθεί να ανασυνθέσει το παρελθόν ερχόμενος σε επαφή με την παλιά αγαπημένη του, πιο αινιγματική και ιδιόρρυθμη από τότε, και να φθάσει σε αποκαλύψεις που αναθεωρούν πολλά από αυτά που πίστευε ως προσωπική ιστορία του.
«Ο νεότερος εαυτός μου είχε επιστρέψει για να σοκάρει τον γηραιότερο με το τι είχε υπάρξει ή τι ήταν ή μπορούσε κάποιες στιγμές να είναι αυτός ο εαυτός. Μόλις πριν λίγο έλεγα λιγοστεύουν οι μάρτυρες της ζωής μας και μαζί τους η ουσιαστική επιβεβαίωση του εαυτού μας …»
Η υπαρξιακή αγωνία του μεγαλώνει, όταν το ”κάποιο” τέλος αντί ανακούφισης του προσθέτει νέες επιφυλάξεις σχετικά με τη πρότερη ζωή του που νιώθει ότι φθάνει αξεδιάλυτη στο αναπόφευκτο οριστικό τέλος, χωρίς την κάθαρση της συγχώρεσης.
«Γιατί όμως να περιμένει κανείς πως, γερνώντας, γλυκαίνει ο άνθρωπος; Αν δεν είναι δουλειά της ζωής να ανταμείβει την αξία, γιατί πρέπει να είναι το να μας προικίζει με θερμά και καλά συναισθήματα προς το τέλος της; Ποιο σκοπό θα εξυπηρετούσε η νοσταλγία στην εξέλιξη του είδους;»
Ένα, κατά την άποψή μου εξαιρετικό βιβλίο που βρίθει φιλοσοφικών στοχασμών και υπαρξιακών αναζητήσεων, με την απλότητα της γραφής και το βρετανικό φλέγμα να θριαμβεύει, από την πένα του πολυβραβευμένου Τζούλιαν Μπαρνς σε μία πολύ καλή μετάφραση του Θωμά Σκάσση.
Julian Barnes
ΤΖΟΥΛΙΑΝ ΜΠΑΡΝΣ
Γεννήθηκε το 1946 στο Λέστερ της Μεγάλης Βρετανίας. Σπούδασε νομικά και γαλλική φιλολογία στην Οξφόρδη. Το πρώτο του μυθιστόρημα, “Metroland”, εκδόθηκε το 1980. “Ο παπαγάλος του Φλωμπέρ” (1984) (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Μεταίχμιο) κέρδισε λογοτεχνικά βραβεία στην Αγγλία, την Ιταλία και τη Γαλλία. Το 1986 η Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων των ΗΠΑ του απένειμε το βραβείο E.M. Forster. Το μυθιστόρημά του “England, England” (Μεταίχμιο, 2002) ήταν υποψήφιο για το βραβείο Booker το 1998, βραβείο που κέρδισε τελικά, το 2011, με το μυθιστόρημα “Ένα κάποιο τέλος” (Μεταίχμιο, 2011). Άλλα έργα του που κυκλοφόρησαν στα ελληνικά: “Η ιστορία του κόσμου σε 10 1/2 κεφάλαια” (Ψυχογιός, 1992· νέα μετάφραση & έκδοση, Μεταίχμιο, 2012), “Ο σκαντζόχοιρος” (Ψυχογιός, 1993), “Περί ανέμων…” (Ψυχογιός, 1994), “Ο διανοούμενος στην κουζίνα” (Μεταίχμιο, 2004), “Άρθουρ και Τζορτζ” (Μεταίχμιο, 2006· 2011), “Χωρίς να φοβάμαι τίποτα πια” (Μεταίχμιο, 2008). Ο ”Αχός της Εποχής” (2016 Μεταίχμιο) και ”Η Μοναδική Ιστορία” ( Μεταίχμιο 2018)
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ο θάνατος ποτέ δεν βάζει τέλος
23/04/2024, 9:51 μμ -
Παρακείμενα: «Ωδή στην ηρωική παράδοση και ταυτόχρονα καταδίκη»
23/04/2024, 9:50 μμ -
Ο ‘δράκος’ κοιτούσε τη λίμνη
23/04/2024, 9:48 μμ -
Η αλχημιστική φαντασία της Μπουραζοπούλου
23/04/2024, 9:47 μμ -
Ο Δημήτρης Νόλλας συνεχίζει
23/04/2024, 9:45 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Έρση Σωτηροπούλου: Το ηφαίστειο κάτω από το παγόβουνο
Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα // Για «να δαμάσει το κτήνος» γράφει και ξαναγράφει ο συγγραφέας, με πρώτιστο καθήκον «να μην κοροιδεύει τον εαυτό του». Κι όσο για «το αόρατο», «γυμνός, χωρίς προκαταλήψεις και ανοιχτός», μονάχα το πλησιάζεις. Διότι ο
Περισσότερα -
Διήγημα: “Η διαδρομή”
Γράφει ο Μιχάλης Τζανάκης // Ήταν η δέκατη έκτη φορά που διανύαμε αυτή την διαδρομή. Οκτώ μέρες από δύο φορές. Η πρώτη ήταν για μας γεμάτη αγωνία, η τελευταία ήταν μάλλον οδυνηρή. Σ’ αυτές τις οκτώ μέρες και
Περισσότερα -
Ο Κερ δεν φοβόταν τους Δαναούς
Γράφει ο Δημήτρης Καρύδας // «Φοβού τους Δαναούς», Φίλιπ Κέρ, Μετάφραση: Γιώργος Μαραγκός, εκδ. Κέδρος, σελ. 496 Στο τέλος της ανάγνωσης του βιβλίου του Φίλιπ Κερ «Φοβού τους Δαναούς» μένει μόνο μια γλυκόπικρη γεύση. Όχι γιατί ο Κερ
Περισσότερα -
Διήγημα: “Η τελευταία ανάμνηση”
Γράφει η Χριστίνα Μιχαηλίδου // Η τελευταία ανάμνηση Σαν κοριτσάκι έμοιαζε έτσι καθώς βάδιζε κρατώντας το χέρι του γιού της. Μισόγερνε πάνω του όταν κουράζονταν και μετά ξαναπερπατούσε αργά αργά. Δεν ήξερε που πήγαινε,
Περισσότερα -
Διήγημα Fractal: “Ο δρόμος προς το βυθό”
Του Νίκου Τσούλια // * Χαμήλωνε σιγά – σιγά στη μεγάλη ευθεία πάνω στον τελευταίο λόφο του χωριού, μετά κατηφόριζε πιο έντονα στο νεροφαγωμένο έδαφος και χανόταν στον μικρό λόγγο των σκίντων και των πουρναριών που ήταν
Περισσότερα -
Ραντεβού με τον Αίσωπο
Του Στέφανου Μαθά // * Χριστίνα Κόλλια «Έχετε δυο νέα μηνύματα από τον Αίσωπο», εκδόσεις Ιωλκός Στο βιβλίο «Έχετε δυο νέα μηνύματα από τον Αίσωπο» που διάβασα πριν λίγες μέρες, πήρα κάποια σημαντικά μαθήματα και από τους δυο
Περισσότερα -
“Ας μιλήσουμε για τους σημερινούς κολασμένους της γης…” – Ανοιχτή επιστολή του Έλληνα υπουργού Πολιτισμού στους διανοούμενους και καλλιτέχνες του κόσμου
Η ανοιχτή επιστολή του υπουργού πολιτισμού Ο υπουργός Πολιτισμού Αριστείδης Μπαλτάς απευθύνεται με ανοιχτή επιστολή του στους καλλιτέχνες και τους διανοούμενους του κόσμου προκειμένου να μεταδώσουν σ’ όλες τις γωνιές του πλανήτη το δράμα που εκτυλίσσεται αυτή την περίοδο
Περισσότερα
