Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το βιβλίο κι ο συγγραφέας του: «Ας μην ενοχληθεί κανείς!»
01/08/2023, 6:51 μμ

Το βιβλίο κι ο συγγραφέας του: «Ας μην ενοχληθεί κανείς!»

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

Μιχαήλ Μητσάκης «Αθηναϊκαί σελίδες & δυο διηγήματα Αυτόχειρ και Το φίλημα», εκδ. Πατάκη, σελ. 128

 

«Ας μην ενοχληθεί κανείς!» Ωσάν να ενοχλείτο ποτέ κανείς εις στον κόσμον, δι’ όσους η χειρ του θανάτου σημειώνει με την μαύρην σφραγίδα της! Ωσάν να ενοχλείτο ποτέ κανείς στον κόσμον, δι’ όσους η αρπάγη του Πάθους, της Νόσου ή της Ανάγκης σκορπίζει εις τα τετραπέρατα του ορίζοντος, αγέλην οικτρών σφαγίων! Ωσάν να ενοχλείτο ποτέ κανείς εις τον κόσμον δια τους δυστυχείς ή τους ανοήτους, όσοι κατατρεγμένοι από την Μοίραν των και καβαλικεμένοι από την Χίμαιράν των δεν επρόφθασαν να σκεφθούν πώς έμελλαν να αποθάνουν!»

Υπέροχος Μιχαήλ Μητσάκης κι αδιόρθωτα αμετανόητοι άνθρωποι εις τους αιώνες μέχρι να ‘ρθει η σειρά τους.
«Ας μην ενοχληθεί κανείς!»

Στην έκδοση αυτή βρίσκονται συγκεντρωμένα ορισμένα από τα πιο χαρακτηριστικά δείγματα γραφής του Μιχαήλ Μητσάκη. Τα αφηγήματα που εντάσσονται στην ενότητα «Αθηναϊκαί σελίδες» και αποτελούν σπαρταριστά σκίτσα που αναπαριστούν με χιούμορ, ακρίβεια, και οξυδερκή παρατήρηση την ανθρωπογεωγραφία και την τοπογραφία της Αθήνας στα τέλη του 19ου αιώνα. Η όψη της πόλης, ο ρυθμός της καθημερινότητας, τα χούγια, τα πάθη και οι σουσουδισμοί των κατοίκων, ιδωμένα με τη σατιρική ματιά ενός εστέτ, αλλά κι ενός γνήσιου τέκνου της πόλης, ενός ακούραστου περιπατητή της.

Ο «Αυτόχειρ», αναμφισβήτητα ένα από τα σημαντικότερα έργα του Μητσάκη, δημοσιεύτηκε λίγο πριν τον εγκλεισμό του συγγραφέα στο ψυχιατρείο και καταδεικνύει τον ευαίσθητο κι ιδιαίτερο ψυχισμό του, τον βαθύ πόνο και την ενσυναίσθηση για τη μοίρα των ανθρώπων. Ο συγγραφέας παρών ως περιπατητής αφηγητής, ακτινογραφεί κυριολεκτικά την γονατισμένη ανθρώπινη ψυχή σε αντιδιαστολή με την απάνθρωπη αδιαφορία των ανθρώπων. Ένας άνθρωπος αυτοκτονεί και ταυτοχρόνως οι ρυθμοί της πόλης συνεχίζονται αδιαφορώντας αμετάκλητα όμοιοι, ούτε το όνομά του δεν μαθαίνουμε.

«Το φίλημα», πάλι, εμπνευσμένο από την Ελληνική Επανάσταση, που αποτελεί ένα από τα πιο δημοφιλή κείμενα του Μητσάκη, επανεξετάζει το μείζον ζήτημα νικητή νικημένου, εφόσον στο Μανιάκι ο νεκρός Παπαφλέσσας παραμένει στο Χρόνο ο μοναδικός νικητής.

Ο Μιχαήλ Μητσάκης (Μέγαρα, 1863 – Αθήνα, 1916) αποφοίτησε από το Γυμνάσιο Σπάρτης και στη συνέχεια παρακολούθησε μαθήματα της Νομικής Σχολής στην Αθήνα. Ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία από τα μαθητικά του χρόνια, συντάσσοντας τοπική εφημερίδα σε χειρόγραφη μορφή. Στην Αθήνα άρχισε να δημοσιογραφεί στον Ασμοδαίο και συνεργάστηκε με πολλές εφημερίδες —πολιτικές και σατιρικές— και περιοδικά, υπογράφοντας με ποικίλα ψευδώνυμα τα κείμενά του. Το 1894 εκδηλώθηκαν τα πρώτα του συμπτώματα ψυχικής ασθένειας. Το 1914 ο αδελφός του τον περιμάζεψε κυριολεκτικά από τους δρόμους της Αθήνας και ο Μητσάκης εισήχθη στο Δρομοκαΐτειο, όπου παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του. Αν και ο Μητσάκης έδωσε δείγματα ποιητικής γραφής και ενδιαφέροντα κριτικά κείμενα, είναι κυρίως γνωστός για τα αφηγήματά του, που κινούνται ανάμεσα στα όρια του διηγήματος και του χρονογραφήματος. Σε αυτά περιγράφονται με διεισδυτικότητα στιγμιότυπα της αστικής ζωής στην Αθήνα, που άρχιζε τότε να διαμορφώνεται σε σύγχρονη μεγαλούπολη. Αν και ο Μητσάκης θεωρούνταν από τους περισσότερους από τους συγχρόνους του ιδιόρρυθμος, λόγω της απόκλισής του από τις λογοτεχνικές συμβάσεις της εποχής, ακριβώς αυτή η αλλόκοτη γραφή του, η μείξη των ειδών, καθώς και κάποια αυτοαναφορικά στοιχεία στην αφήγηση αποτέλεσαν λόγους για τους οποίους η γραφή του θεωρείται συχνά σήμερα προδρομική, γεγονός που έχει ανανεώσει το ενδιαφέρον για το έργο του.

 

Μιχαήλ Μητσάκης

 

Αποδεικνύοντας ότι μπορεί να υπάρξει υγιής τέχνη σε άρρωστο κορμί, και δη αριστουργηματική τέχνη, στη συγκεκριμένη περίπτωση λογοτεχνία, από τις εκδόσεις Πατάκη κυκλοφορούν, επίσης, για όσους ενδιαφέρονται και τα βιβλία:

«Εις τον οίκον των τρελλών», όπου περιλαμβάνονται πέντε σπονδυλωτά ταξιδιωτικά κείμενα με επίκεντρο την Κέρκυρα, την οποία ο Μιχαήλ Μητσάκης είχε επισκεφθεί στα 1886. Τα κείμενα αυτά είχαν δημοσιευθεί για πρώτη φορά στο περ. Εστία.

Και το «Παρά τοις δούλοις – Tα Iωάννινα», με δύο ανέκδοτα πεζά κείμενα του Μιχαήλ Μητσάκη. Το ένα έχει τον τίτλο «Παρά τοις δούλοις» και το άλλο «Τα Ιωάννινα». Και τα δύο γράφτηκαν την ίδια περίπου περίοδο και με την ίδια αφορμή: από ένα ταξίδι που πραγματοποίησε ο Μητσάκης στα Γιάννενα, ως απεσταλμένος, προφανώς, του διευθυντή της εφημερίδας Ακρόπολις, Βλάση Γαβριηλίδη. «Δούλοι» είναι οι κάτοικοι αυτής της τουρκοκρατούμενης, τότε, ηπειρώτικης πόλης, τήν οποία ο συγγραφέας επισκέφθηκε στα 1887. Η πόλη αυτή προβάλλει μέσα από ένα πληθυσμιακό κράμα το οποίο συνίσταται από Έλληνες, Τούρκους, Εβραίους και Αλβανούς. από αυτές τις φυλετικές ομάδες που απαρτίζουν την πολυπολιτισμική κοινωνία των Ιωαννίνων, η εκτενέστερη και λεπτομερέστερη αναφορά στρέφεται σ’ αυτή των Οθωμανών. Κι όλα αυτά με μια σπάνια αφηγηματική τεχνική, λογοτεχνική πρωτοτυπία και εκφραστική άνεση.

Όπως και να ‘χει η λογοτεχνική οξυδέρκεια του Μητσάκη, η πικρή ειρωνεία, ο πόνος για τα πάθη και τα λάθη των ανθρώπων, η διεισδυτική του ματιά και η αφηγηματική κομψότητα υπάρχει παντού σε όλα τα κείμενα του τόμου. Ειδικά δε στο διήγημα «Αυτόχειρ» σχεδόν ταυτίζεται με τον νεκρό ήρωα. Εξαιρετική γραφή. Υπέροχο βιβλίο με αρκετά κατατοπιστικό εισαγωγικό σημείωμα του Σπύρου Τσακνιά. Και με γλωσσάρι στο τέλος.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top