✔ Άντζελα Λούτζιο: «Για τον ποιητή, το ίδιο το ποίημα είναι ταυτόχρονα το αίνιγμα και η λύση, αφού μέσα απ’ το ποίημα κατ’ ουσίαν πραγματώνεται ο ίδιος»

Συνέντευξη στην Ελένη Γκίκα //

 

«Θα χαρακτήριζα την επιμονή ενός ποιητή σε μια θεματολογία, περισσότερο ως μια ασυνείδητη συνθήκη με τα προσωπικά του βιώματα και τη στάση του απέναντι στη ζωή. Ως προς τη δική μου θεματολογία στο επίκεντρο είναι ο χρόνος, η φθορά, η κοινωνική ανισορροπία, αλλά και ο έρωτας, το φως και η άνοιξη με ό, τι αυτά αντικατοπτρίζουν, το “παιδί” που επιμένει κόντρα στις ματαιώσεις της ενηλικίωσης», λέει στο fractal η Άντζελα Λούτζιο με αφορμή την ποιητική συλλογή της «Επίμονα παράθυρα» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΑΩ.

«Τα παράθυρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το φως, την ανάσα που μεταγγίζεται από καθαρό αέρα, την προσφυγή σε ένα κόσμο έξω απ’ τα περιθώρια. Έτσι αναπόφευκτα, τα παράθυρα γίνονται το αντίδοτο στο σκοτάδι, στις παντός είδους ασφυξίες, στην περίκλειστη μοναξιά», υποστηρίζει η ποιήτρια που γεννήθηκε στην Αθήνα, είναι Ελληνίδα με ιταλική καταγωγή, σπούδασε στη Νομική Αθηνών και
ζει και εργάζεται ως δικηγόρος στην Αθήνα.

«Η ποίηση είναι πάντα ένα αίνιγμα χωρίς προδιαγεγραμμένη λύση. Ο εκάστοτε αναγνώστης θα αποκωδικοποιήσει το αίνιγμα αυτό με τα δικά του δεδομένα και μέσα. Για τον ποιητή, το ίδιο το ποίημα είναι ταυτόχρονα το αίνιγμα και η λύση, αφού μέσα απ’ το ποίημα κατ’ ουσίαν πραγματώνεται ο ίδιος.» Θα αναφερθεί μιλώντας για την ποίηση, τους ποιητές και το ποίημα.

-Κυρία Λούτζιο, να ξεκινήσουμε αποκωδικοποιώντας τον τίτλο;

Τα παράθυρα είναι άρρηκτα συνδεδεμένα με το φως, την ανάσα που μεταγγίζεται από καθαρό αέρα, την προσφυγή σε ένα κόσμο έξω απ’ τα περιθώρια. Έτσι αναπόφευκτα, τα παράθυρα γίνονται το αντίδοτο στο σκοτάδι, στις παντός είδους ασφυξίες, στην περίκλειστη μοναξιά. Στην ποιητική μου συλλογή τα παράθυρα σηματοδοτούν την ανάσα, τη παρηγοριά, τη διαφυγή, την κάθαρση, την παρατήρηση και την αναζήτηση της ομορφιάς. Κι αυτά τα παράθυρα μόνο επίμονα μπορούν να στέκουν, παντός καιρού και αμετακίνητα, κόντρα στις ματαιώσεις, στη φθορά, στις απώλειες, στη συνήθεια, στην περιρρέουσα ασχήμια και τοξικότητα. Ως μια βουβή ή άλλοτε σπαρακτική υπενθύμιση ότι η ζωή δεν έχει άλλη επιλογή απ’ το να επιμένει.

-Ένας τίτλος οφείλει να είναι ένα ποίημα εν δυνἀμει; Στα ποιήματά σας πως προκύπτουν οι τίτλοι;

Θεωρώ ότι το ποίημα είναι νοηματικά ένας πολυδιάστατος ζωντανός οργανισμός, που συνεχώς εξελίσσεται και διαμορφώνεται μέσα από τον τρόπο που γίνεται αντιληπτό, αλλά και σύμφωνα με το «αντίκρισμα» που βρίσκει στον εκάστοτε αναγνώστη.  Επομένως, μου είναι δύσκολο να αποδίδω τίτλους στα ποιήματά μου, συνοψίζοντάς τα και αποτυπώνοντας το νόημά τους επιγραμματικά. Σε κάθε περίπτωση και πάντα για τις ανάγκες της έκδοσης, προσπαθώ ο τίτλος να αποδίδει την κεντρική ιδέα του ποιήματος.

-Μας επιλέγει το ποίημα ή το επιλέγουμε;

Ο ποιητής είναι κατά την άποψή μου ένας άγρυπνος παρατηρητής του κόσμου, αλλά ταυτόχρονα κι ένα σύνολο βιωμάτων και αντιλήψεων. Υπό αυτό το πρίσμα, ο ποιητής είναι συνάμα ένας διαρκής πομπός και δέκτης. Μέσα από αυτή τη διεργασία, προσωπικά έρχονται και με βρίσκουν πρώτα οι λέξεις. Μετά οι λέξεις γίνονται στίχοι και οι στίχοι ποίημα. Έχω πάντα μαζί μου πρόχειρο χαρτί και μολύβι, για να μη χαθεί καμία λέξη και κανένας στίχος. Έχω λοιπόν την αίσθηση ότι το ποίημα τελικά επιλέγει.

-Μια ποιητική συλλογή οφείλει να είναι ένας κύκλος; Να διαθέτει κοινή συνισταμένη ή όχι απαραίτητα;

Νομίζω ότι αυτό δεν είναι απαραίτητο. Ωστόσο, στην περίπτωση που συμβαίνει, εκούσια ή ίσως και ακούσια μερικές φορές, μπορεί να προσδώσει  στην ποιητική συλλογή ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον, ειδικά για τον αναγνώστη.

-Υπάρχει εμμονή στην ποίηση, όσον αφορά την θεματολογία, όπως και στην πεζογραφία; Και αν υπάρχει η δική σας;

Θα χαρακτήριζα την επιμονή ενός ποιητή σε μια θεματολογία, περισσότερο ως μια ασυνείδητη συνθήκη με τα προσωπικά του βιώματα και τη στάση του απέναντι στη ζωή. Ως προς τη δική μου θεματολογία στο επίκεντρο είναι ο χρόνος, η φθορά, η κοινωνική ανισορροπία, αλλά και ο έρωτας, το φως και η άνοιξη με ό, τι αυτά αντικατοπτρίζουν, το «παιδί» που επιμένει κόντρα στις ματαιώσεις της ενηλικίωσης.

-Υπήρξε ποιητής που σας έκανε να πείτε «αυτό θα γίνω;» Ποιητές που υπήρξαν σημείο αναφοράς σας;

Σίγουρα ό, τι αγαπάμε να διαβάζουμε, αφήνει ένα αποτύπωμα εντός μας. Το αν αυτό το αποτύπωμα μεταγγίζεται στη γραφή ενός ποιητή, θεωρώ ότι είναι πιθανό να συμβεί, αλλά ασυνείδητα και μη ηθελημένα. Αγαπώ πάρα πολλούς ποιητές, αλλά δεν έχω κάποιον ως σημείο αναφοράς. Η ποίηση είναι για μένα πρωτίστως μια εσωτερική ανάγκη. Δεν οραματίστηκα επομένως ποτέ να γίνω ποιήτρια, απλά από πολύ νωρίς ένιωσα την ανάγκη να γράφω ποίηση.

-Ποίημα που ποτέ δεν ξεχνάτε; (άλλου ποίημα)

Η «Ἁνορεξία της Ύπαρξης» της Κατερίνας Αγγελάκη Ρουκ έπαιξε ένα ξεχωριστό ρόλο στην πορεία της ποιητικής μου διαδρομής. Ήταν η αφορμή για να ξεκινήσω πάλι να γράφω, μετά από μία παύση μερικών ετών που οφειλόταν σε προσωπικούς λόγους. Αφιερωματικά λοιπόν ο στίχος: «… η μόνη μου συμμετοχή στο στροβίλισμα του κόσμου είναι η ανάσα μου που βγαίνει σταθερή…» από την «Ἁνορεξία της Ύπαρξης» κοσμεί την εισαγωγή στο βιβλίο μου «Επίμονα Παράθυρα».

-Ποιοι στίχοι σας, υπήρξαν για εσάς έκπληξη; (γεννήθηκαν απρόσμενα, ήταν σα να τους έγραψε άλλος, σας ξάφνιασαν κάπως;)

Θα έλεγα οι περισσότεροι, όσο κι αν ακούγεται παράδοξο. Πολλές φορές διαβάζοντας τα ποιήματά μου, αναρωτιέμαι για το πώς δημιουργήθηκαν. Ξέρω όμως σίγουρα το γιατί δημιουργήθηκαν. Για παράδειγμα, από το ποίημα «Αστοχία υλικών», ο στίχος: «…πάσχουμε από την ίδια αστοχία υλικών όπου μας αγγίζουν γινόμαστε τρίμματα σε τσέπες περαστικών…» ἠ από το ποίημα «Ευπειθώς αναφέρω»: «…δεν ήθελα δα και τίποτα σπουδαίο μόνο να γερνούσαμε μαζί αργά και ανεπαίσθητα σαν τα ξεχασμένα ροδοπέταλα στα φεγγερά εσώφυλλα των βιβλίων…».

-Θυμάστε το πρώτο σας ποίημα;

Ξεκίνησα να γράφω από την παιδική μου ηλικία. Δυστυχώς, δεν μπορώ να ανακαλέσω στη μνήμη μου εκείνο το πρώτο άγουρο ποίημα, αν και θα το ήθελα τόσο πολύ.

-Έχετε απαντήσει στο ερώτημα «τι είναι ποίημα»;

Πολύ δύσκολο η απάντηση στο ερώτημα αυτό να αποδοθεί με κάποιες λέξεις. Επιχειρώντας να δώσω μία, κατά προσέγγιση απάντηση, θα έλεγα ότι ποίημα είναι το φως που κάποιος ανάβει αναζητώντας να βρει τη θέση του στον κόσμο κι αυτό το φως ίσως είναι αρκετό για να φωτίσει τις διαδρομές και άλλων ανθρώπων.  Ακόμα κι όταν αναδεικνύεται μέσα από σκιές και σκοτάδια, το φως εν τέλει είναι αυτό που πάντα νικά.

-Ξεκινώντας από την τελευταία σας συλλογή, μια μικρή ανασκόπηση στην ποιητική δουλειά σας;

Μέχρι την έκδοση της πρώτης μου ποιητικής συλλογής «Επίμονα Παράθυρα» το 2022 από τις ΑΩ Εκδόσεις, τα ποιήματά μου ήταν σε κάποιο συρτάρι. Κάποια από αυτά ενίοτε τα μοιραζόμουν στο διαδίκτυο. Η ανταπόκριση που έβρισκαν διαδικτυακά, ήταν για μένα το βασικό ερέθισμα για να σκεφτώ να τα εκδώσω. Αισθάνομαι πολύ τυχερή που τα ποιήματά μου αντάμωσαν την ζεστή φροντίδα και την εξαιρετική αισθητική των ΑΩ Εκδόσεων κι έτσι προέκυψε αυτό το βιβλίο.

-Από πλεόνασμα γράφουμε ή από περίσσευμα;

Νομίζω ότι κατά τη διεργασία της γραφής το πλεόνασμα και το έλλειμμα  είναι δύο συγκοινωνούντα δοχεία. Το συναισθηματικό έλλειμμα του ποιητή, ως μια εσωτερική ανάγκη εξωτερίκευσης και μοιράσματος, τροφοδοτείται ταυτόχρονα από το πλεόνασμα βιωμάτων, συναισθημάτων, εικόνων και ανησυχιών που ο ίδιος φέρει.

-Και «η ποίηση το καταφύγιο που φθονούμε;» Η σημαντική ποίηση πότε γράφεται; Σε αντιποιητικούς καιρούς ή σε εποχές ευμάρειας;

Γράφουμε ποίηση όταν το συναίσθημα ασφυκτιά και ζητά να εκτονωθεί. Μπορεί το συναίσθημα να ασφυκτιά μέσα σε μια κατάσταση θλίψης, αγωνίας, προσωπικού ή κοινωνικού ελλείμματος, αλλά μπορεί και σε μια κατάσταση ευθυμίας, αισιοδοξίας και πληρότητας. Ποτέ δεν γνωρίζεις πότε το ποίημα θα βρει χώρο και χρόνο μέσα σου.

-Ο Νάνος Βαλαωρίτης υποστήριζε ότι η ποίηση είναι χρησμική, εσείς τι πιστεύετε;

Η ποίηση είναι πάντα ένα αίνιγμα χωρίς προδιαγεγραμμένη λύση. Ο εκάστοτε αναγνώστης θα αποκωδικοποιήσει το αίνιγμα αυτό με τα δικά του δεδομένα και μέσα. Για τον ποιητή, το ίδιο το ποίημα είναι ταυτόχρονα το αίνιγμα και η λύση, αφού μέσα απ’ το ποίημα κατ’ ουσίαν πραγματώνεται ο ίδιος.

-Θα επιλέξετε για μας ένα ποίημά σας; 

ΕΝ ΡΙΠΗ ΟΦΘΑΛΜΟΥ

Δεν είναι τίποτα περισσότερο
Μια ριπή οφθαλμού
Τα ιερά δευτερόλεπτα
που καταπίνει το κλείστρο
ανοιγοκλείνοντας
Το διαμπερές ξάφνιασμα
απ’ τις διαθλάσεις
που εκπνέουν στο φωτόμετρο
Η αιώνια ριπή οφθαλμού
Αναλόγως
Πόσο φως κράτησες
ή πόσο φως άντεξες
Τελικά