Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η εκκωφαντική ελευθερία των ανέμων
23/08/2017, 11:27 πμ

Η εκκωφαντική ελευθερία των ανέμων

Γράφει η Λίλια Τσούβα // *

 

Άγκυρες είναι τα λόγια

όταν σαλπάρεις δεν τα χρειάζεσαι

Μόνο λευκά πανιά σιωπής

όρτσα στην εκκωφαντική

ελευθερία των ανέμων

 

Αγγέλα Καϊμακλιώτη «Αειθαλής θάλασσα», εκδ. Μελάνι, 2017, σελ. 32

 

Η Αγγέλα Καϊμακλιώτη με την «Αειθαλή θάλασσα», τη  νέα της ποιητική σύνθεση, σαλπάρει για τις θάλασσες της Μεσογείου σ’ ένα σαγηνευτικό ταξίδι εικόνων και αισθήσεων αφιερωμένο στην ελευθερία. 11 ποιήματα στήνουν ένα μαγικό παιχνίδι λέξεων: Θ, Αφροδίτη, Γυναίκα, Άμπωτη, Ανάδυση, Τρικυμία, Ανατολή, Ταξίδι, Νησί, Αειθαλής θάλασσα, Αποδημία. Μνήμες, παλινωδίες, αναζητήσεις προσωπικές και υπαρξιακές. Στο τέλος η ανάδυση κυοφορείται, η αθανασία κερδίζεται και οι λέξεις πλημμυρίζουν φως.

Ποιήματα ποιητικής, αυτοαναφορικά και σχετικά με τα σύγχρονα γεγονότα στην Κύπρο και τη Μεσόγειο. Ο αρχαίος κόσμος σε μια συνομιλία με τη σύγχρονη εποχή. Η Ουρανία από το Καρπάσι της κατεχόμενης Κύπρου ενώνεται με την Ουμ Χαράμ που βρίσκεται θαμμένη στο Κίτιο. Η Παναγιά η Κανακαριά η Αφέντρικα, η μισοκατεστραμμένη εκκλησιά στην Καρπασία, συναντιέται με τα νεκρά παιδιά της Μεσογείου σ’ ένα μουσείο αποδημίας, σε μια πινακοθήκη ζώντων εκθεμάτων. Η Ανατολή και η πολύπαθη Κύπρος. Η Μεσόγειος κι οι λαοί της. Η ελιά, το παντοτινό σύμβολο της ειρήνης. Όλα ενωμένα σ’ ένα ποιητικό ταξίδι γλυκόπικρο, αυτογνωσίας και θλίψης.

Συνειρμική εναλλαγή στίχων, έντονος λυρισμός, εμφανής ή υποφώσκουσα παρουσία του ελληνικού στοιχείου. Σε πρωτοπρόσωπη και τριτοπρόσωπη γραφή, με περιορισμένη στίξη και χαλαρή λογική ακολουθία, μετωνυμική χρήση του λόγου και ιδιαίτερη εικονοποιία, που ξαφνιάζει.

Το υλικό των ποιημάτων πλασμένο από αρχαίο πηλό. Αμφορείς, σπείρες, μαίανδροι και λήκυθοι το διακοσμούν. Ένα εντυπωσιακό περιβάλλον ελληνικής παράδοσης δημιουργείται. Αναδίδει τη μυρωδιά του βρεγμένου χώματος και φωτίζει τα γήινα χρώματα, τα μεσογειακά. Ο αναγνώστης ορά και ευφραίνεται. Η μνήμη, βέβαια, δεν παύει να αιμορραγεί ανακαλώντας οδύνες. Η ποίηση με τη μαγική της δύναμη όμως επουλώνει τα τραύματα. Έτσι, το ποιητικό υποκείμενο παραμένει διαρκώς αισιόδοξο.

Νερό και χώμα το ποίημα

να πάρει σώμα στον τροχό

τα χέρια να του δώσουν σχήμα

να γίνει πλάσμα ζωντανό

 

Γυρίζει ο δίσκος πήλινο θραύσμα

στην πεθαμένη Σαλαμίνα

βαθιά στο στόμα κρύβω το τραύμα

το εναποθέτω σε μια βιτρίνα

 

Στον κλίβανο το ποίημα εξαγνίζω

με αλοιφές που αντέχουν προδοσία

αγγείο βαθύ οξυπύθμενο σκαλίζω

περιρραντήριο για τη λατρεία

 

Έχω ένα ποίημα πήλινο

βαθύ και το λαξεύω

η σπείρα και ο μαίανδρος

κρατούν το αποτύπωμα

 

Κραδαίνω καπνιστήρι πήλινο

θυμίαμα το ποίημα

η μνήμη αιμορραγεί

με καθαιρεί και με καθαίρει

 

Είμαι διάτρητο αγγείο

φλοίσβος σε λήκυθο λευκή

πλάσμα και πλάστης

Είμαι η Κύπριδα- Δεν θα χαθώ

 

Αγγέλα Καϊμακλιώτη

 

Το ταξίδι είναι θαλασσινό. Στα νερά της Μεσογείου όμως ζει η Κύπριδα. Αναδύθηκε από τη θάλασσα. Έτσι την ονόμασε ο Όμηρος. Οι Έλληνες κλασσικοί την είπαν Αφροδίτη. Και είναι η αιώνια ομορφιά. Στην Κύπρο «τη θαλασσοφίλητη» λατρεύονταν, ενώ προσωποποιούσε τον έρωτα, τη γονιμοποίηση, την ηδονή. Ο ‘Ίμερος και η Πειθώ ήταν οι συνοδοί της. Το ποιητικό υποκείμενο καταφεύγει στο μύθο. Έναν μύθο όμως που προσαρμόζεται στις σύγχρονες συνθήκες. Γιατί η μεγάλη Θεά απλωμένη στο ανάχωμα, στις μέρες μας είναι αναδυόμενη μετανάστρια, επαναστάτρια οπλισμένη, μάρτυρας πληγών. Βρίσκει «ματωμένο το φεγγάρι στην Ανατολή, μαρμάρινο το κεφάλι στη Δύση».

Εξαιρετική σύνθεση το ποίημα Θ, με παρήχηση του γράμματος, αφιερωμένο στη Θεά της Μεσογείου.

Χάρη στην κεντητή της ζώνη

θάμπωνε τους θνητούς

και τους αθάνατους

η Κύπριδα

Το Θέλγητρον

την καθιστούσε ποθητή

Η θελκτική της ικανότητα

το σώμα το αειθαλές

το θηλυκό της θάμπος

Θαλασσογέννητη

Θαλασσοκράτειρα

Θαλασσοπούλι

Όχι Θεά

Μια θαλπωρή για τους θνητούς

στο θολοσκέπαστο θαλάμι

Μια θαρραλέα θεατρίνα

Θήλυ και θήκη και θηλή

Θνητή που νίκησε το θάνατο

την κάθειρξη και τη θλιβή

θάλλοντας την αθανασία

 

Ο ήλιος. Η θάλασσα. Το αιγαιακό φως, που με τη δύναμή του αποκαλύπτει την αέναη κίνηση του πνεύματος. Ενός πνεύματος που ξεκινά δυναμικά από τον Όμηρο, για να συνεχίσει να συλλαμβάνει αλήθειες πρωτογενείς, δίκαιες, ανθρωπιστικές, απελεύθερες, ακόμη και σήμερα.

Η «Αειθαλής θάλασσα» λούζεται από το φως της αλήθειας και της ομορφιάς. Οι νύχτες είναι πανσέληνες. Ρόδο δαμασκηνό μεγαλώνει στον κήπο. Γεύση αρμυρή. Ζεστός ο γαλαξίας. Ο συνειρμός κατ’ ανάγκη παραπέμπει στην Κύπρο που ανασαίνει στον ίδιο χάρτη. Με την ελληνικότητα και την ομορφιά της. Αλλά και με το σπαρακτικό της πόνο, από το 1974 έως σήμερα.

Μια χαμηλόφωνη προσωπική εξομολόγηση που φέρνει στο φως έναν εαυτό θρυμματισμένο. Ένας υπόρρητος ερωτισμός που εκφράζει τον αναζητητικό εαυτό, αλλά και ένα εσωτερικό κλάμα, βουβό, σπαραξικάρδιο, για την πατρίδα και την ιστορία της.

Κράτησα μια απόσταση ασφάλειας

από το Φόβο και τον Ίμερο

Τους έστελνα την άλλη μου ψυχή

με την ανεστραμμένη γέφυρα

Μήτρα και όαση εκείνη

αίμα και χτυποκάρδι

Αφουγκραζόμουν στις σκιές

το ξόδεμα και την ανάγκη

 

Καθήμενη σε δείπνα μυστικά

τους έβλεπα με Βούδα και Χριστό

με τους προδότες μαθητές

και με τις πόρνες αλήθειες

να συναγελάζονται

Τα βράδια μάζευα ρωγμές

θρύψαλα και φαρμάκι

έβαφα κόκκινα φτερά

και τους νανούριζα

μια ψυχή μαριονέτα

ένας δούρειος ήχος

στην οικτρή ενοχή τους

 

Τα φθαρμένα πρόσωπα, ο ραγισμένος καθρέφτης, η υποκριτική θλίψη του καλοζωισμένου δυτικού για  την τραγωδία που παίζεται καθημερινά στη Μεσόγειο: «δήθεν δακρύσαμε, δήθεν πονέσαμε, τα πνίξαμε κι ύστερα φτιάξαμε κολιέ με το μαργαριτάρι τους δήθεν πενθούντες». Η θάλασσα στη Μεσόγειο ξεβράζει «παιδιά νεκρά κοχύλια». Ο πόνος για την έκπτωση του ανθρώπου κατατρύχει το ποιητικό εγώ.

Αλλά και προσωπικοί μετεωρισμοί. Στα πεζοδρόμια του πόθου φορά ενοχές ψηλοτάκουνες. Παλίρροιες πλημμυρίζουν την κοιλιά. Μα εκείνο περιστρέφεται σε λευκή χορογραφία δερβίσηδων. Γράφει ποιήματα πύρινα. Γυρνά ανυπόδητο το καλοκαίρι. Μαζεύει φως που περισσεύει. Πλέκει δερμάτινο χιτώνα να ντύνει το γυμνό χειμώνα. Θρέφει με τα ζωντανά του στήθια παιδιά και ανταμώνει ποιητές. Άλλοτε, πλέοντας χωρίς σωσίβιο, νικιέται από το ηδονικό μεθύσι των κυμάτων. Όσο για την ποίηση, μειδιά, γιατί γνωρίζει πλέον πως «δολοφονούν σχεδόν αναίμακτα δίχως αποτυπώματα οι ποιητές υπό το φως της πανσελήνου μνήμης».

Πίνακες του Σαγκάλ ή του Νταλί οι στίχοι. Εξπρεσιονισμός και υπερρεαλισμός σε μια παράξενη και υπέροχη σύνθεση. Η Ελληνική φύση. Η  ιστορία. Η αίσθηση της ζωής. Μια ποιητικά αναπλασμένη πραγματικότητα κι ένας μεθυστικός χορός υπό τον ήχο των λέξεων. Η «Αειθαλής θάλασσα».

Η θάλασσα είναι γυναίκα

Τα ζωντανά βαθιά νερά είναι αλμυρά

Μην πιείς ακόμα κι αν πεθαίνεις από δίψα

Αν είναι ήρεμη μπορείς να νιώσεις καπετάνιος

Αν αγριέψει γίνε πειρατής

Τα μυστικά κρατά βαθιά κρυμμένα

Για να μάθεις γίνε δύτης

ή ψάρι αν προτιμάς

Οι νίκες της είναι ναυάγια

Όσα καράβια την παλέψανε

κι έφτασαν στα λιμάνια

δεν τα θυμάται πια

Είναι της γης εκείνα πεθαμένα

Η θάλασσα είναι γυναίκα

είναι γυναίκα η θάλασσα

 

Η θάλασσα φοράει δαντέλα

κάθε παλίρροια μέρα

κάρβουνο απλώνει στις σκιές

σαν έρθει άμπωτη σελήνη

φωτοδός να μαρτυρήσει βάθη εβένινα

Η θάλασσα αιμορραγεί

τις ώρες της θλιβής

κυοφορώντας την ανάδυση

 

Αειθαλής η ποίηση. «Μείγμα εύγευστων δηλητηρίων, σε χρυσά δελεαστικά ποτήρια. Δαίμονας που μπαίνει ξαφνικά στο σώμα προκαλώντας γόνιμο σεληνιασμό». «Αειθαλής» και η «θάλασσα» της Αγγέλας Καϊμακλιώτη. Έξοχος ποιητικός σκοπός  χαρμολύπης που τον τραγουδάει άγγελος γονατιστός κάτω από μιαν ελιά, με εκτυφλωτικό ήλιο, αύρα θαλασσινή και γλώσσα ελληνική.

Ο αναγνώστης γεύεται την ηδονή της ποίησης μέσα από το υπέροχο εκχύλισμα φωτός που εκπέμπει η συλλογή. Κερδίζει όμως και την αισιοδοξία μιας αθανασίας ποιητικού χαρακτήρα. Γιατί το ποιητικό υποκείμενο μπορεί να καταβυθίζεται  σε τόπους αλγεινούς, όμως δηλώνει αθάνατο. «Ευτυχώς ο πόνος αφορά τις νευρικές απολήξεις και ο πνιγμός είναι το ασφυκτικό τετέλεσται μόνο των ζωντανών οργάνων. Ως εκ τούτου βυθιζόμενη παραμένω αθάνατη».

 

 

* Η Λίλια Τσούβα σπουδάζει Δημιουργική Γραφή στο ΕΑΠ. Είναι πτυχιούχος του Τμήματος Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών του ΑΠΘ. Ασχολείται με το δοκίμιο και την κριτική. Κείμενά της έχουν δημοσιευτεί στον έντυπο και ηλεκτρονικό τύπο.

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top