Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ανθρώπινες ιστορίες
03/05/2022, 11:45 μμ

Ανθρώπινες ιστορίες

Γράφει ο Θανάσης Αντωνίου //

 

Ιωάννης Ψάρρας: «Το βλέμμα», εκδ. Σύνθεσις

 

Μικρά, πεζά κείμενα και ποιήματα συνθέτουν το νέο λογοτεχνικό έργο του Ιωάννη Ψάρρα ο οποίος, μεταξύ άλλων, διευθύνει τον εκδοτικό οίκο Σύνθεσις. Η ιδιότυπη, εσωτερική γραφή του, συνταιριάζει τη βιωματική εξιστόρηση, την ιστορική αφήγηση, το υπερβατικό στοιχείο και τη μεταφυσική. Κάθε ένα από τα κείμενα της μικρής αυτής συλλογής είναι ένα ενθύμημα από μια ιστορική φάση του νεώτερου ελληνισμού.

Η μητρώα γη της Μικρασίας (απ’ όπου κατάγονται οι γονείς του ποιητή) είναι παρούσα στο έργο του Ψάρρα, στον ίδιο βαθμό όμως σκιαγραφείται και ο ελλαδικός χώρος όπου οι πρόσφυγες κατέφυγαν μετά το 1922 μεταφέροντας τα σύμβολα, τις αξίες και τις παραδόσεις τους. Αλλά και το οδυνηρό ψυχολογικό φορτίο που ήταν εγκατεσπαρμένο στις ξεριζωμένες ψυχές τους.

Ελληνικές γεωγραφίες

Πειραιάς, Καβάλα, Καλάβρυτα, Κρύα Βρύση Ευβοίας, Πάχη Μεγάρων κ.ά. είναι οι γεωγραφικοί σταθμοί που διανύει το έργο του Ιωάννη Ψάρρα. Προορισμοί του προσφυγικού κύματος του 1922 αλλά και ταπεινά σημεία της ενδοχώρας αποτελούν τις σκηνές στις οποίες ο λογοτέχνης εξυφαίνει τις ιστορίες του. Οι άνθρωποι είναι, φυσικά, οι πρωταγωνιστές των ιστοριών αυτών.

Ο λογοτέχνης Ιωάννης Ψάρρας περιδιαβαίνει την ελληνική ιστορία των τελευταίων 100 χρόνων και αντικρίζει μια χώρα ταραγμένη, γεμάτη πόνο, αναχωρήσεις, χωρισμούς και θάνατο˙ χώρα κουρασμένη από τις ματαιωμένες προσδοκίες. Επιλέγει τα ιστορικά συμβάντα στα οποία θέλει να αναφερθεί (Μικρασιατική Καταστροφή, ολοκαύτωμα στα Καλάβρυτα, Εμφύλιος Πόλεμος κ.ά.) για να ρίξει πάνω τους το προσωπικό του ‘βλέμμα’. Στέκεται με σεβασμό απέναντι στο βάρος των γεγονότων, δεν γράφει όμως ιστορία, γράφει λογοτεχνία.

Μέσα από τις ανθρώπινες ιστορίες που διηγείται – με ποιητικό ή πεζό λόγο-, μέσα από τις εικόνες που ανασυνθέτει, μέσα από το σύνολο των ‘βλεμμάτων’ που συγκεντρώνει διατρέχοντας την πρόσφατη ελληνική περιπέτεια, ο συγγραφέας αναδεικνύει την τραγωδία αλλά και το μεγαλείο του τόπου μας. Οι διωγμοί, η πείνα κι ο ξεριζωμός από τη μια πλευρά, η μετοίκηση, τα όνειρα και η δημιουργία από την άλλη, σταθερές συντεταγμένες της προσφυγιάς όπου γης, συνθέτουν στο έργο του Ψάρρα ένα δυνατό δίδυμο αντιθετικών δυνάμεων. Αυτό το δίδυμο χαρακτηρίζει τον ελληνισμό που κάποτε απλωνόταν στις δύο πλευρές του Αιγαίου.

 

Ιωάννης Ψάρρας

 

Για τον Πειραιά της πίκρας

Στο ποίημά του ‘Αύγουστος ήταν’, ο Μικρασιάτης στην καταγωγή λογοτέχνης αποτυπώνει με δωρικό τρόπο της 87χρονη πορεία ενός πρόσφυγα από την Μικρασία που κυνηγημένος από τους παρακρατικούς τσέτες διαφεύγει, παιδί ακόμα, στην Ελλάδα, εγκαθίσταται στον Πειραιά και ζει τη μοίρα του ξεκληρισμένου ελληνισμού κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα. Μέχρι το 2002 που φεύγει για πάντα.

Η ζωή του είναι συνδεδεμένη με την τραγωδία της Μικρασιατικής Καταστροφής, τους πολέμους και τις εμφύλιες συγκρούσεις, τη μεταπολεμική φτώχεια και την κακουχία του ελληνικού λαού, τις ψευδείς υποσχέσεις  των πολιτικών και τα ανεκπλήρωτα όνειρα που στοίχειωσαν κάποιους από αυτούς που κατέφυγαν στη μητέρα πατρίδα.

Επιλέξαμε το συγκεκριμένο ποίημα γιατί σ’ αυτό ο Ψάρρας αποτυπώνει όλο το μεταπολεμικό κλίμα στον Πειραιά της προσφυγιάς και της φτώχειας, τον Πειραιά της καθημερινής βιοπάλης. Τον Πειραιά των μεγάλων υποσχέσεων για μετατροπή του σε …παγκόσμιο ναυτιλιακό κέντρο. Ο ποιητής με εκλεπτυσμένη ειρωνεία και μπόλικη δόση κυνισμού θα αποφανθεί περί της ουτοπίας που έταζε η μεταπολεμική αστική τάξη:

«Μου θέλανε οι εφοπλιστές να κάνουνε Λονδίνο την

Ξαβερίου, το γκουντ μπάι και τον Άη Νικόλα.

Τρομάρα τους!

Γίνεται, μπρε, η πίκρα λόμπυ;»

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top