Στα κρυφά υπόγεια του υποσυνειδήτου

Γράφει η Κατερίνα Αθανασίου // *

Γρηγόρης Χαλιακόπουλος «Το Χρώμα της Απιστίας», εκδ. Καλειδοσκόπιο

Συγγραφέας μυθιστορημάτων, παραμυθιών, θεατρικών έργων, σεναρίων ντοκιμαντέρ, ποιητής, στιχουργός και αρθρογράφος, ο Γρηγόρης Χαλιακόπουλος είναι ένα άτομο πολυσχιδές. Στον ίδιο αρέσει να τον αποκαλούμε «ακτιβιστή συγγραφέα», μιας και έχει συνομιλήσει από κοντά με περισσότερους από 70.000 μαθητές σχολείων ανά την Ελλάδα, με στόχο να ενδυναμώσει την αυτοπεποίθηση των νέων παιδιών. Με το νέο του μυθιστόρημα «Το Χρώμα της Απιστίας» (εκδόσεις Καλειδοσκόπιο), επιδιώκει να μας ταξιδέψει στα κρυφά υπόγεια του υποσυνειδήτου, εκεί που αραχνιάζει το λαβωμένο συναίσθημα και οι απραγματοποίητες επιθυμίες.

Το μυθιστόρημα «Το Χρώμα της Απιστίας», αποτελεί μια δική του υποχρέωση και παράλληλα ένα στοίχημα με τον εαυτό του. Υποχρέωση απέναντι στους ανθρώπους που γνώρισε στο Θεραπευτήριο Δρομοκαΐτειο μετά από δέκα συνεχή χρόνια ερευνών. Μέσα από την έρευνα και μελέτη  αρχείων, της προ και μετά κατοχικής περιόδου, γνώρισε το παρελθόν σπουδαίων ανθρώπων που έζησαν εκεί μέσα ως τρόφιμοι. Προσωπικότητες όπως ο Γεώργιος Βιζυηνός, ο Ρώμος Φιλύρας, ο Νικόλαος Δραγούμης και άλλοι, βίωσαν την παράνοια και δημιούργησαν έργα μέσα στους χώρους του ψυχιατρείου. Το στοίχημα της συγγραφής αυτού του μυθιστορήματος είναι ο απαιτούμενος σεβασμός προς τους συνανθρώπους μας, που έζησαν ή ζουν εντός των τειχών μιας διαφορετικής και ίσως ξεχασμένης κοινωνίας.

Από το οπισθόφυλλο ο συγγραφέας αναρωτιέται, κατά το πόσο η σχέση που διατηρούμε με το είδωλό μας είναι ουσιαστική ή απλώς μία επιφανειακή σκερτσόζικη συμπεριφορά: «Άραγε, το είδωλό μας αποτελεί πάντα το πιστό μας αντίγραφο; Μήπως υπάρχουν στιγμές που επαναστατεί με μορφασμούς και σκιρτήματα, κι εμείς απλώς πιστεύουμε πως είναι κάποιο σκέρτσο του καθρέφτη μας. Πόσες φορές κιοτέψαμε σαν το κοιτάξαμε στα μάτια και ρίξαμε το βλέμμα μας αλλού;

Με αυτό του το ανατρεπτικό μυθιστόρημα «Το Χρώμα της Απιστίας» ο Γρηγόρης Χαλιακόπουλος, προκαλεί τον αναγνώστη να το διαβάσει, αναζητώντας αν πράγματι η «απιστία» έχει το δικό της χρώμα, όπως είναι ο τίτλος του βιβλίου του.

Ο Κωνσταντίνος, συγγραφέας επί χρόνια, έμαθε να βουτά την πένα του στο μελανοδοχείο των Θεών και των Δαιμόνων. Για όλους φαντάζει παρανοϊκός. Αυτός, όμως, αρνείται να κρίνει και να ερμηνεύσει τα συμβάντα της ζωής. Μ’ ένα γερό μακροβούτι στα κατάβαθα της συνείδησής του, απολαμβάνει τον έρωτα, το πάθος, την περιπέτεια, τη γνώση και τα καμώματα της μοίρας. Βιώνει την ευτυχία και την τραγωδία σαν αδελφές που εναγκαλίζονται καθημερινά στο ταξιδιάρικο μυαλό του. Μια νύχτα απιστεί απέναντι στο είδωλό του και το εγκαταλείπει. Η φυγή απ’ τη συμβιβασμένη ζωή του, φαντάζει ως η μόνη λύση. Επιλέγει τη Ρωσία των Τσάρων. Περιπλανιέται στις παγωμένες στέπες της, στα χιονισμένα τοπία της Σιβηρίας, αγαπά, αγαπιέται, βασανίζεται, δικάζεται, φυλακίζεται, ονειρεύεται και μια μέρα απελευθερώνεται. Τότε, επανασυνδέεται με το είδωλό του και δίχως ενοχές χρωματίζει την απιστία του απέναντί του…».

Από το απόσπασμα του οπισθόφυλλου γίνεται αντιληπτή η διελκυστίνδα του ανθρώπου με τον εαυτό του. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί την ψυχολογία του βάθους για να ανασύρει χαμένους θησαυρούς, μέσα από τη διαταραγμένη ζωή τού ήρωά του Κωνσταντίνου, αναδεικνύοντας το σκληρό τίμημα του δημιουργού έναντι του δημιουργήματος.

Ίσως η πλέον αντιπροσωπευτική στιγμή, είναι εκείνη κατά την οποία ο Κωνσταντίνος αποφασίζει να διακόψει την θεραπευτική αγωγή του, για να οδηγηθεί μοιραία στον απόλυτο κόσμο της παράνοιας. Στόχος του είναι να αποσυνδεθεί με κάθε μορφή λογικής έτσι ώστε να φαντασιωθεί εικόνες και να ακούσει λόγια από το μακρινό παρελθόν. Κι όταν οι γιατροί τον επαναφέρουν στη «σωφροσύνη», εκείνος αποτυπώνει στις σελίδες του βιβλίου του τα όσα βίωσε μέσα στους εγκεφαλικούς του θύλακες. Δηλαδή θυσιάζεται για να γράψει. Βασανίζεται για να λυτρωθεί. Είναι η θυσία του δημιουργού για να φέρει στην  επιφάνεια το δημιούργημά του.

Ο Γρηγόρης Χαλιακόπουλος θεωρεί προσωπικό του επίτευγμα το γεγονός ότι ολοκλήρωσε το βιβλίο του, καθώς δηλώνει πως η προσπάθεια να περιγράψεις τις φαντασιώσεις ενός ψυχικά διαταραγμένου ανθρώπου είναι ιδιαίτερα δύσκολη, επίπονη και ψυχοφθόρα: «Είμαι ικανοποιημένος που ολοκλήρωσα την ιστορία μου και δεν την εγκατέλειψα. Είναι σαν να ζητάς από έναν ηθοποιό που βλέπει, να υποδύεται επί σκηνής για μήνες έναν τυφλό. Ακόμα πιο δύσκολο να πρέπει να ταυτιστείς με την απόλυτη παράνοια, μέχρι να καταλάβεις ότι μπήκε η τελεία και η παύλα στον επίλογο. Πιστεύω όμως ότι για να καταφέρω να βιώσω συγγραφικά την παραφροσύνη, σίγουρα διαθέτω ένα μεγάλο φορτίο απ’ αυτήν μέσα στα ψυχικά και νοητικά μου δώματα. Πάντα θεωρούσα την αποκαλούμενη “τρέλα” ως μια ιερή δυναμική που προσφέρει η ζωή σε κάποιους ανθρώπους με υψηλότατο τίμημα. Όσοι νομίζουμε ότι είμαστε υγιείς και χλευάζουμε τους διαφορετικούς και τους ασυνήθιστους, δεν έχουμε παρά να ανοίξουμε το ντουλαπάκι του φαρμακείου μας για να διαπιστώσουμε πόσα ηρεμιστικά ή αγχολυτικά καταναλώνουμε σαν στραγάλια. “Το Χρώμα της Απιστίας” με δίδαξε ότι η λογική με την τρέλα είναι ένα τσιγάρο δρόμος, ο δε αγώνας ενός δημιουργού να αποτυπώσει την έμπνευσή του σε μια κόλλα χαρτί ενδέχεται πολλές φορές να είναι αιματηρός και εξουθενωτικός».

Η αιρετική πρόθεση του συγγραφέα διαφαίνεται και από την αφιέρωση στην αρχή του βιβλίου: «Στους αλλόφρονες, τους παρανοϊκούς, τους διαφορετικούς».

Οι έννοιες της Αγάπης, του Έρωτα και της Πίστης αποτελούν σημαντικές πτυχές του μυθιστορήματος, ενώ η επιδιωχθείσα έμπνευση όταν την αναζητά ένας συγγραφέας, μπορεί να τον οδηγήσει στην πλέον ακραία πρακτική μόνο και μόνο για να ολοκληρώσει την ιστορία του.

Η έμπνευση είναι σαν μια ασθένεια, και όταν συγκεντρωθεί, μπορεί να μολύνει άλλους ανθρώπους. Είναι μια  συναισθηματική κατάσταση,  γοητευτική, δημιουργεί την επιθυμία να ακούει και να ακολουθεί, να συμμετέχει, με  έντονες και επίμονες εκδηλώσεις. Είναι στιγμή παραφροσύνης, όπως είπε ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης.

Γρηγόρης Χαλιακόπουλος

Μπορεί να μην έγινε πιλότος στην Ολυμπιακή.. (όπως ήταν το όνειρο του) αλλά με όχημα τα βιβλία του, μας έχει χαρίσει ένα μοναδικό διαρκείας εισιτήριο να ταξιδεύουμε μαζί με τους ήρωες και τις ηρωϊδες του στις ξεχωριστές χώρες του μυαλού και της ψυχής τους. Από την Βαλεριάνα (στο βιβλίο του «Το Ανάθεμα, η Νάντια της Γιόλακας»), στην Χίο (στο βιβλίο «Αγαπώ τη δυσλεξία σου»), στον κόσμο της Ανατολής του Αντώνη Αιθεριάδη (στην «Καρδιά του Δότη»)… ο Γρηγόρης Χαλιακόπουλος είναι ένας πιλότος.. ε συγγνώμη…συγγραφέας που με την σπάνια διεισδυτική του  ματιά μας ταξιδεύει με μαεστρία στα άδυτα της ανθρώπινης ψυχής και στις δύσβατες περιοχές του νου που ταλανίζεται από διλήμματα και αντιφάσεις.  Είναι σίγουρα πιλότος στην αφήγηση και εμείς θα δωρίσουμε τα βιβλία του πολλές φορές σε πολλούς ανθρώπους. Τον ευχαριστούμε γι΄ αυτό και ευχόμαστε σύντομα να επιβιβαστούμε στο επόμενο ταξίδι!

Αν θα έπρεπε να περιγράψω τη σχέση μου με τούτο το βιβλίο θα ήταν με δυο – τρία βήματα

Το πρώτο: άνοιξα το βιβλίο

Το δεύτερο: διάβασα τις πρώτες δυο τρεις σελίδες

Και το τρίτο: μαγεύτηκα και το διάβασα με μιαν ανάσα.

Όταν το έκλεισα, χάιδεψα το εξώφυλλο, φαντάστηκα πως θα είναι ο Κωνσταντίνος, τακτοποίησα νοερά το κρεβάτι του, του έσιαξα τα μαλλιά, και του έδωσα υπόσχεση ότι θα είναι καθημερινά στη σκέψη και στην καρδιά μου.

Και επειδή στο ερώτημα «Τι θέλει να πει ο ποιητής;», η απάντηση είναι υποκειμενική, θα απαντήσω πως εμένα το βιβλίο τούτο με έκανε να ψάξω πιο βαθιά τη ψυχή μου. Να περάσω μέσα από δύσβατα και σκοτεινά μονοπάτια, που μέχρι πριν δεν το είχα κάνει, και δεν το πολύ-πίστευα, για να είμαι ειλικρινής. Μου έδειξε πόσο ευάλωτη, φοβισμένη και μόνη είναι η ανθρώπινη ψυχή. Πόσο είναι στη φύση του ανθρώπου να κατασκευάζει (ανεπίγνωστα) μια εικόνα του εαυτού του, που είναι συνήθως άρτια από κάθε πλευρά και που γι’ αυτό τον λόγο, δεν δέχεται να την θίξει κανείς από καμμιά της πλευρά. Αλλά η ιδιόμορφη αυτή αντίδραση του εαυτού μας στην εικόνα του εαυτού του, ισοδυναμεί με μια προδοσία και με μια απάτη και παραπλάνηση. Προδίδεται ο εαυτός μας από τον εαυτό του. Απατά αυτός εαυτόν. Αυταπατάται! Ζει και δρα μέσα σε ψευδαισθήσεις και αυταπάτες. Ήρθε, λοιπόν, το βιβλίο τούτο σαν ένας σεισμός (μπορεί τεκτονικός.. δεν ξέρω), με κλόνισε και με συγκλόνισε. Άρχισε να μου δημιουργείται η επιθυμία  να συναντήσω τον εαυτό μου, να του κλείσω ένα ραντεβού μήπως και περπατήσω στο εσώτερο βάθος  και να ξεκινήσω τον διάλογο βαθιά μέσα στη σπηλιά.

Είναι αλήθεια πως ο άνθρωπος αντιδρά ανακλαστικά στη θέα του βάθους του εαυτού του. Ο σύγχρονος άνθρωπος δίνει καθημερινά πληθωρικές αποδείξεις για το γεγονός ότι… αποφεύγει τον εαυτό του! Για όλα όσα είναι μέσα του καλά κρυμμένα/ απ΄ τους παλιούς καιρούς (όπως ερμηνεύει η Βούλα Σαββίδη σε ένα τραγούδι της Βάσως Αλαγιάννη «Καθένας μόνος»).. Είναι παγιδευμένος στο φαύλο αυτό κύκλο: είναι τελείως μόνος με τον εαυτό του και συγχρόνως αφάνταστα μακριά από τον εαυτό του. Ο διάλογος με τον εαυτό του, οσάκις τον απειλεί, τον αναστατώνει και τον τρομάζει.

Το βιβλίο αυτό σε κάνει να θέλεις να δεις κατάματα τον εαυτό σου. Να συγκρουστείς με αυτόν για να ξαναγεννηθείς!

Ας πετάξουμε, λοιπόν τα προσωπεία, τις προφάσεις και τα προσχήματα και ας ασχοληθούμε με τον εαυτό μας, με το ξεσκέπασμα του εσωτερικού μας κόσμου. Γρηγόρη, σε ευχαριστώ, που με αυτό το βιβλίο σου με οδήγησες σε αυτόν τον δρόμο!

(Απόσπασμα από την ομιλία κατά την παρουσίαση του βιβλίου σε εκδήλωση στη Θεσσαλονίκη 23/5/2022)/

* Η Κατερίνα Αθανασίου είναι δημοσιογράφος