✓ Θάνος Κονδύλης: «Η μνήμη είναι αυτή που κρατάει ζωντανή τους ανθρώπους»

Συνέντευξη στη Βιργινία Αυγερινού //

 

Ο Θάνος Κονδύλης γεννήθηκε στην Αθήνα. Το 2006, ύστερα από πολυετείς σπουδές στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, αναγορεύτηκε διδάκτωρ Ιστορίας στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών. Μιλάει αγγλικά, γαλλικά και ιταλικά. Το 1996 και το 2002 τιμήθηκε από τη Βουλή των Ελλήνων για το συγγραφικό του έργο, ενώ το 2015 βραβεύτηκε από το Πανεπιστήμιο Αθηνών η διδακτορική διατριβή του σχετικά με το μεσαιωνικό Ναύπλιο. Διακρίνεται για την αγάπη που έχει για το βιβλίο και ασχολείται αποκλειστικά με τη δημιουργική γραφή.

Έχει συγγράψει με επιτυχία περισσότερα από σαράντα βιβλία (μυθιστορήματα, βιβλία για παιδιά και εφήβους, διηγήματα, ιστορικά έργα και δοκίμια), μερικά εκ των οποίων έχουν ήδη μεταφραστεί στο εξωτερικό.

Πριν από ένα μήνα, κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, το νέο του έργο με τίτλο ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΣΜΥΡΝΗ, ένα ιστορικοκοινωνικό μυθιστόρημα της  Μικρασιατικής Καταστροφής, το οποίο και ήταν η αφορμή για την συνέντευξη που ακολουθεί και που πρόθυμα μας παραχώρησε ο συγγραφέας.

-Το νέο σας βιβλίο με τίτλο Γράμματα από τη Σμύρνη κυκλοφόρησε μόλις από τις εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ και είναι ένα ακόμα βιβλίο σας στο οποίο αναφέρεστε στη Σμύρνη και το οποίο κυκλοφόρησε φέτος με την ευκαιρία της συμπλήρωσης των 100 χρόνων από την καταστροφή της Σμύρνης. Έχετε κάποια καταγωγή από εκείνα τα μέρη ή απλώς είναι ένα θέμα που σας συγκινεί βαθιά;

Πρώτα και πάνω από όλα είναι θέμα καταγωγής αλλά και συναισθηματικού δεσίματος με την πόλη αυτή. Όπως είχα πει και στο πρώτο μου βιβλίο “Η αρχόντισσα της Σμύρνης” που πάλι κυκλοφόρησε το 2010  από τις εκδόσεις Ψυχογιός, εντελώς τυχαία ανακάλυψα τότε ότι ένας κλάδος της οικογένειάς μου καταγόταν από τη Σμύρνη και έφτασε στην Ελλάδα το 1922 μετά την καταστροφή. Τότε ξεκίνησαν μία έρευνα στα αρχεία και αυτό που αρχικά φαινόταν ως μία απλή φήμη, αποδείχτηκε ότι ήταν πραγματικότητα μιας και ανακάλυψα στοιχεία για τη διαμονή της οικογένειας στη Σμύρνη. Το συναισθηματικό δέσιμο έγινε ακόμα μεγαλύτερο και γέννησε αυτές τις ιδέες πού έγιναν τα βιβλία για τη Σμύρνη.

-Στο βιβλίο σας το ιστορικό στοιχείο είναι έντονο. Χρειάστηκε να κάνετε έρευνα για να το ολοκληρώσετε και πόσο χρόνο ασχοληθήκατε με τη συγγραφή του;

Ειδικά για το πιο πρόσφατο βιβλίο μου για τη Σμύρνη, το “Γράμματα από τη Σμύρνη”, χρειάστηκαν περίπου δυόμιση χρόνια για τη συγγραφή του. Σε αυτά περιλαμβάνεται ένας χρόνος έρευνας σε διάφορα αρχεία προσπαθώντας να ανακαλύψω στοιχεία και τεκμήρια που θα επιβεβαίωναν όσα γνώριζαν για την καταστροφή της πόλης είτε από άλλα βιβλία είτε από διηγήσεις, είτε από φήμες. Το να γράψει κανείς ένα ιστορικό μυθιστόρημα αποτελεί μεγάλη ευθύνη για τον συγγραφέα απέναντι στους αναγνώστες του. Και εγώ με αυτό το βιβλίο ήθελα όχι απλώς να τους προσφέρω μία ιστορία, αλλά να τους προσφέρω και την πραγματική ιστορία της καταστροφής της πόλης.

-Η ηρωίδα σας επιστρέφει στη Σμύρνη για να βρεθεί μπροστά σε μια μεγάλη περιπέτεια ζωής. Πιστεύετε ότι η επιστροφή στις χαμένες πατρίδες θα παραμείνει πάντα ο συλλογικός πόθος που θα γιατρέψει το τραύμα;

Όσο και αν αυτό αποτελεί μία χίμαιρα, ένα απραγματοποίητο όνειρο, όμως πάντα θα συγκινεί κάθε Έλληνα που έχει δεσμούς κυρίως με την Ανατολή και τη Μικρά Ασία. Από την άλλη αυτή η διανοητική ενέργεια και σχέση με τις χαμένες πατρίδες κρατάει ζωντανές τις μνήμες μας και την ιστορία μας.

-Ο έρωτας και η αυτοθυσία τι ρόλο παίζουν στο μυθιστόρημά σας;

Ίσως τον μεγαλύτερο. Η ηρωίδα μου, η Πελαγία, αγάπησε έναν μόνο άντρα και μία φορά στη ζωή της. Δεν ήταν ποτέ δυνατόν να παραιτηθεί από αυτόν παρά τις δυσκολίες που συνάντησε μπροστά της στη διάρκεια της καταστροφής της πόλης το 1922 από τους Τούρκους. Για αυτό επιστρέφει πάλι στην αγαπημένη της γενέτειρας ψάχνοντας τον ένα και μοναδικό μεγάλο της έρωτα.

-Τα γράμματα που βρίσκονται από το μακρινό 1922 είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο του βιβλίου που καθορίζει τη μνήμη αλλά και το μέλλον των πρωταγωνιστών. Πόσο σημαντική είναι η μνήμη όταν η απώλεια και ο πόνος αλλάζουν τις μοίρες των ανθρώπων;

Η μνήμη είναι αυτή που κρατάει ζωντανή τους ανθρώπους, τους δίνει δύναμη και ελπίδα για να συνεχίσουν τη ζωή τους. Όσα βάσανα και όσες κακοτοπιές αν συναντήσει κάποιος στη ζωή του, πάντοτε θα θυμάται με νοσταλγία τις καλές στιγμές που πέρασε. Αυτή ακριβώς η μνήμη είναι που μας δίνει ώθηση να συνεχίζουμε τη ζωή μας και να επιτυγχάνουμε τους στόχους μας. Οι λαοί χωρίς μνήμη είναι προορισμένοι να εξαφανιστούν, όπως έχει αποδείξει και η ιστορία πολλές φορές.

-Ο έρωτας παίζει μεγάλο ρόλο στα έργα σας. Πιστεύετε ότι είναι ο καταλυτικός παράγοντας στη ζωή των ανθρώπων;

Χωρίς τον έρωτα δεν υπάρχει ζωή. Ο έρωτας είναι αυτός που ωθεί τις καταστάσεις πολλές φορές στα άκρα και μάλιστα σε σημείο που να καθορίζει τις ζωές των ανθρώπων με τρόπο που αυτοί δεν μπορούν να ελέγξουν.

-Μιλήστε μας λίγο για τον τρόπο που γράφετε. Γράφετε γραμμικά ή μπορείτε να παραλείψετε τη σειρά και να γράψετε μελλοντικές σκηνές; Τι έρχεται πρώτο όταν ένα έργο αρχίζει να σχηματίζεται. Η πλοκή ή οι χαρακτήρες;

Όταν ξεκινάω να γράφω ένα βιβλίο, το πιο βασικό από όλα είναι να έχω στο μυαλό μου το θέμα του. Δηλαδή τι θέλω να πω στον αναγνώστη. Πάνω σε αυτό το θέμα θα δομήσω την ιστορία και τους χαρακτήρες της. Ο τρόπος γραφής κάθε συγγραφέα είναι διαφορετικός. Σε γενικές γραμμές πρώτα κάνω ένα σχεδιάγραμμα των κεφαλαίων πάνω στα οποία πατάω για να αναπτύξω την υπόθεση του έργου. Βέβαια αυτή η δομή του βιβλίου δεν είναι η οριστική και συνήθως στη διάρκεια της συγγραφής αλλάζει μέρα με τη μέρα.

-Έχετε σκεφτεί να ασχοληθείτε και με κάποιο άλλο λογοτεχνικό είδος και αν ναι ποιο είναι αυτό; Υπάρχει κάποιο είδος που δε θα σκεφτόσασταν ποτέ να ασχοληθείτε;

Μέχρι σήμερα έχω ασχοληθεί και με άλλα λογοτεχνικά είδη, όπως για παράδειγμα την αστυνομική λογοτεχνία αλλά και την παιδική και εφηβική λογοτεχνία. Θεωρώ ότι ένας συγγραφέας πρέπει συνεχώς να δοκιμάζει τις δυνάμεις του μέχρι να κατασταλάξει σε κάποιο είδος που τον ενδιαφέρει περισσότερο. Αυτό δεν σημαίνει ότι πρέπει να είναι μονοκόμματος, αλλά να ασκείται συνέχεια σε νέους τρόπους γραφής, σε νέα κείμενα και να έχει ανοιχτούς τους ορίζοντές του.

-Τι θα συμβουλεύατε έναν νέο συγγραφέα που θέλει να μπει στον χώρο;

Πρώτα και πάνω από όλα θα πρέπει να έχει ένα όραμα για τον εαυτό του. Εννοώ να αποφασίσει ότι αυτός είναι ο σκοπός της ζωής του, η συγγραφή και η λογοτεχνία. Μετά θα πρέπει να έχει κάποιες καλές ιδέες που μπορεί να τις κάνει βιβλία. Τέλος το σημαντικότερο από όλα, θα πρέπει να έχει υπομονή και επιμονή, και να μην απογοητεύεται με τις πρώτες πιθανές εμπορικές αποτυχίες των βιβλίων του.

-Τώρα που μένετε στην Κύπρο πώς βλέπετε την κυπριακή λογοτεχνία σε σχέση με το ελληνικό λογοτεχνικό τοπίο;

Ποτέ δεν θεώρησα ότι η Κύπρος είναι μία ξεχωριστή χώρα, αλλά μία περιοχή της Ελλάδας, ένα μεγάλο νησί, όπως και τόσα άλλα που έχει η Ελλάδα. Όπως και άλλες επαρχιακές περιοχές της Ελλάδας έτσι και η Κύπρος έχει τα δικά της προβλήματα σε σχέση με τη λογοτεχνία και τη συγγραφή. Είχα την αγαθή τύχη να γνωρίσω εξαιρετικούς ποιητές και συγγραφείς της Κύπρου. Δυστυχώς είναι λίγο δύσκολο για τον Κύπριο συγγραφέα να καταφέρει να βρει μία αξιόλογη λογοτεχνική στέγη στην Ελλάδα μιας και οι απαιτήσεις των Ελλήνων εκδοτών είναι αρκετά μεγάλες, ίσως όχι και άδικα, αφού στις μέρες μας λίγο-πολύ σχεδόν όλοι θέλουν να αυτοαποκαλούνται συγγραφείς ή ακόμα και λογοτέχνες. Η Κύπρος είναι μία χώρα με εξαιρετικά συγγραφικά ταλέντα και λαμπρό μέλλον στο ελληνικό λογοτεχνικό τοπίο.

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ

«Η γιατρός Πελαγία Αντωνιάδη φτάνει στη σύγχρονη Σμύρνη. Ακολουθώντας τις οδηγίες που της άφησε η συνονόματη γιαγιά της, θα ανακαλύψει έναν χαμένο θησαυρό: τα κρυμμένα από το 1922 γράμματα αλλά και το ημερολόγιο της γιαγιάς.

Αρχίζει να τα διαβάζει και μέσα από αυτά θα γνωρίσει την παλιά πόλη, αλλά και τον μεγάλο έρωτα της γιαγιάς Πελαγίας, τον γιατρό Αλέξανδρο Καλλέργη, που της είχε σώσει τη ζωή. Και μετά ήρθε η μεγάλη φωτιά και η καταστροφή. Η Πελαγία, έχοντας χάσει τα πάντα, ακόμα και τον αγαπημένο της, φτάνει κυνηγημένη στην Αθήνα. Με πολύ κόπο θα σταθεί στα πόδια της. Όμως ποτέ δε θα ησυχάσει και μια μέρα θα βάλει σε εφαρμογή το παράτολμο σχέδιό της: θα επιστρέψει και πάλι στην κατεστραμμένη Σμύρνη για να ξαναβρεί τον Αλέξανδρο.

Ωστόσο δεν ξέρει ότι έχει μπει στη μεγαλύτερη περιπέτεια της ζωής της. Γιατί η πορεία της στη Μικρά Ασία θα είναι μια πορεία προς το άγνωστο… ίσως και προς τον θάνατο.

Μια ιστορία γεμάτη από τα αρώματα της παλιάς Σμύρνης και την αυτοθυσία μιας γυναίκα για τον αγαπημένο της.»