Σε συνδυασμό με εκπαιδευτική εφαρμογή

Γράφει η Αργυρώ Μουντάκη //

Νίκος Σιδέρης: «Τα Κοκορωνάκια κοσμοκατακτητές», Εκδόσεις Εύμαρος, 2021

Τα Κοκορωνάκια κοσμοκατακτητές: Μία πρόταση για ένα λογοτεχνικό εργαστήριο δεξιοτήτων.

Μπαμπέσης κορονοϊός

κορόιδο δεν με πιάνει

Να τρέχω εκεί που κρύβεται

κι όποιος τον βρίσκει χάνει!

[Νίκος Σιδέρης]

Τα «Εργαστήρια Δεξιοτήτων» είναι ένα νέο «μάθημα» στα σχολεία μας. Πρόκειται για ένα καινούριο πρόγραμμα του Υπουργείου Παιδείας, με στόχο να καλλιεργηθούν στους μαθητές και τις μαθήτριες Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, από το Νηπιαγωγείο έως και το Λύκειο δεξιότητες ψυχικές, συναισθηματικές, πνευματικές αλλά και πρακτικές.

Το βιβλίο του κου Σιδέρη ήρθε την κατάλληλη στιγμή λοιπόν, όταν εγώ ξεκινούσα με την τρίτη τάξη του νεοσύστατου 1^ου Πειραματικού Γυμνασίου Χανίων το «Εργαστήριο Δεξιοτήτων» με θέμα «Ψυχική Υγεία». Και επειδή τα τελευταία δύο χρόνια η ψυχική υγεία όλων μας μια μικρή ταραχή ή και… διαταραχή την έχει υποστεί, είτε άμεσα είτε έμμεσα, είτε λόγω απώλειας δικών μας ανθρώπων από αυτή την ασθένεια, είτε λόγω της συνταρακτικής αλλαγής της ζωής μας και του τρόπου ζωής μας, σκέφτηκα ότι θα ήταν χρήσιμο να μιλήσουμε με τα παιδιά γι’ αυτό το θέμα, τον Κορονοϊό μέσα από ένα λογοτεχνικό βιβλίο και μάλιστα γραμμένο από έναν από τους πιο καταξιωμένους ειδικούς της ψυχικής υγείας στην Ελλάδα, τον αφιερωμένο στον άνθρωπο με κάθε τρόπο, κ. Νίκο Σιδέρη.

Είναι πολλάκις ειπωμένο από τους ειδικούς ότι η συζήτηση είναι ο πιο εποικοδομητικός τρόπος για να αντιμετωπίσουμε ένα πρόβλημα. Μέσα από τη συζήτηση επέρχεται και η κάθαρση. Ας μην ξεχνάμε ότι αυτά τα παιδιά έχουν ζήσει τα τελευταία δύο χρόνια την πιο τρυφερή τους ηλικία μέσα σε αντισηπτικά, καραντίνες και webex. Τώρα φοιτούν στη Γ’ Γυμνασίου αλλά στην ουσία γυμνασιακά χρόνια κανονικότητας δεν έχουν ζήσει. Η τελευταία κανονικότητα που θυμούνται είναι στην έκτη Δημοτικού.

Επειδή λοιπόν ο καλύτερος σύμμαχος του δασκάλου είναι ο μαθητής…  μίλησα στα παιδιά στο πρώτο μάθημα για τη σκέψη μου να δουλέψουμε το βιβλίο «Τα κοκορωνάκια κοσμοκατακτητές» του κου Σιδέρη και ήταν πολύ πρόθυμα. Ομολογώ πώς ήμουν διστακτική για την αντίδραση τους καθώς πρόκειται για μεγάλα πλέον παιδιά και δεν ήξερα αν άλλο ένα «μάθημα» που θα περιείχε λογοτεχνία θα τα συγκινούσε. Κι όμως! Το βιβλίο το διάβαζα στα παιδιά κατά τη διάρκεια αυτού του μονόωρου εβδομαδιαίου μαθήματος που είχαμε και παράλληλα με τα εναύσματά του, τα οποία ήταν πολλά, συζητούσαμε. Το εντυπωσιακό είναι ότι αν και πρόκειται για ένα αρκετά ζωηρό τμήμα, την ώρα της ανάγνωσης του βιβλίου έκαναν απόλυτη ησυχία, ακούγοντας προσεκτικά και με ενδιαφέρον την ιστορία, και μάλιστα όταν διέκοπτα την ανάγνωση για να συζητήσουμε, αντιδρούσαν, ήθελαν να συνεχίσω αδιάκοπα την ανάγνωση, με λίγα λόγια τους χάλαγα την αναγνωστική απόλαυση. Κι εδώ ως συγγραφέας βιβλίων για παιδιά θα πω ότι δεν υπάρχει μεγαλύτερη επιβεβαίωση για έναν συγγραφέα από αυτό ακριβώς: να διαπιστώνει δηλαδή πόσο τα παιδιά απολαμβάνουν την ιστορία του, και ότι αυτή τα κρατάει εκεί ακίνητα και δίχως ανάσα.

Ας πούμε όμως δύο λόγια για την ιστορία και μέσα από την ιστορία θα σας παρουσιάσω και τα διάφορα «ζουμερά» σημεία για τις συζητήσεις μας.

Έχουμε μία φυλή λοιπόν, τη φυλή των Κοκόρωνις. Με μυριάδες μέλη, μέλη που εμφανισιακά είναι σφαιρικά με κεραίες ολόγυρα, μικροσκοπικά και υποτίθεται τόσο αμελητέα, που είναι παντελώς αόρατα. Μια μέρα λοιπόν που είχαν πάει για πικ νικ στο ξέφωτο γύρω από τη βελανιδιά και περνούσαν πολύ όμορφα, ο καιρός χάλασε και ένας κεραυνός τα χτύπησε πολύ άσχημα. Ξαφνικά άλλαξαν συμπεριφορά και από ευγενικά και φιλικά που ήταν έγιναν άλλα πλάσματα! Άρχισαν να ισχυρίζονται ότι είναι τα πιο σπουδαία πλάσματα αυτού του κόσμου και ότι θα κυριεύσουν τον κόσμο.  Σταμάτησαν να λένε και τα «παρακαλώ» και τα «ευχαριστώ» και τα «συγγνώμη»! Και να που ήδη από την αρχή είχαμε την ευκαιρία με τα παιδιά να μιλήσουμε για τις 3 αυτές τόσο απλές λέξεις που όμως κάνουν τη ζωή μας καλύτερη και μας απαλύνουν την ψυχή! Συνεχίζοντας στο βιβλίο έχουμε δύο κοκορωνάκια που δεν χτυπήθηκαν μάλλον από τον κεραυνό, δύο μικρά που παρέμειναν χαριτωμένα κοκορωνάκια ο Ρωνάκις 701 και η Ρωνορίτα 1011. Αυτά τα δύο κοκορωνάκια προσπάθησαν απεγνωσμένα να θυμίσουν στους υπολοίπους ότι πάντα ήταν καλά και ευγενικά πλάσματα και ότι τους έχουν πει οι μεγαλύτεροι να μη βγαίνουν από το λημέρι τους γιατί εκεί τα έχουν όλα και δεν τους λείπει τίποτα. Και φυσικά αν πάνε να κάνουν κακό σε κάποιον, δεν ξέρουν πώς εκείνος θα αντιδράσει και οι ίδιοι τι θα πάθουν. Άλλο ένα ωραίο θέμα προς συζήτηση λοιπόν… Τι θα συμβεί αν κάποιος πειράξει κάποιον άλλον; Ξέρουμε πώς θα αντιδράσει ο κάθε ένας από αυτούς και πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση;

Τα κοκορωνάκια όμως είχαν πάθει παραφροσύνη με την επιθυμία κατάκτησης του κόσμου, να εξουσιάσουν τους πάντες και ιδιαίτερα τους ανθρώπους. Μάλιστα ξεπήδησαν και αρχηγοί και υπαρχηγοί και υπασπιστές και στρατιώτες πρόθυμοι να πάνε στον νέο πόλεμο για την κατάκτηση του κόσμου! Ο Κοκοκάκις πήρε αρχηγικό ρόλο, πίσω του ακολουθούσαν μιλιούνια τα κοκορωνάκια σε μια έξαλλη έξαρση παραφροσύνης και ενθουσιασμού για τον πόλεμο. Καταστρώσανε και σχέδιο μάχης: Ξεκίνησαν μολύνοντας τα ζώα που έβρισκαν στον δρόμο τους, συνέχισαν με τους ανθρώπους. Τους ανθρώπους τους είχαν άχτι γιατί αυτοί πίστευαν μέχρι τότε, ότι ήταν οι κυρίαρχοι του κόσμου και μάλιστα αυτοί, οι άνθρωποι είχαν βάλει πλώρη και για άλλους πλανήτες! Τόσο υπερφίαλοι! Τα κοκορωνάκια λοιπόν ήθελαν να αρπάξουν τη δύναμη και την εξουσία από τους ανθρώπους, γιατί «γνωρίζουν ότι σε αυτόν τον κόσμο το μόνο που μετράει είναι η δύναμη και η εξουσία!». Και αυτή είναι πλέον δική τους. Κι εδώ παρατηρούμε τη μάχη για εξουσία ανάμεσα σε δύο διαφορετικά πλάσματα της φύσης. Η εξουσία και η διαχείρισή της αποτελεί πάντα ένα θέμα που ενδιαφέρει τα παιδιά να συζητήσουν καθώς και εκείνα μπλέκονται σε τέτοιες διαδικασίες. Μάλιστα και με την αφορμή των εκλογών που γίνονταν εκείνη την περίοδο για τα πενταμελή συμβούλια της τάξης  και το δεκαπενταμελές είχαμε την ευκαιρία να συζητήσουμε πώς τα παιδιά – καθώς είχαμε πολλούς υποψηφίους από την τάξη αυτή – θα διαχειρίζονταν αυτή την ευθύνη εξουσίας που θα αναλάμβαναν.

Νίκος Σιδέρης

Για να δούμε τη στρατηγική όμως που ακολούθησαν τα κοκορωνάκια… είχαν σχέδιο βέβαια! Ανέβαιναν σε στέγες, σε μπαλκόνια, σε κλαδιά και σε άλλα ψηλά σημεία και όποτε περνούσε από κάτω άνθρωπος, πηδούσαν πάνω του και τον αρρώσταιναν! Η πιο ύπουλη τακτική τους ήταν μάλιστα η ακόλουθη: πηδούσαν από το σώμα του ενός ανθρώπου στον άλλον άνθρωπο όταν αυτοί οι δύο βρίσκονταν αρκετά κοντά σωματικά. Και έτσι μόλυναν μεγάλους πληθυσμούς πολύ εύκολα! Και έπειτα αυτοί οι άνθρωποι μετακινούνταν, από χωριό σε χωριό, από πόλη σε πόλη, από χώρα σε χώρα και έτσι μετακινούνταν και τα κοκορωνάκια παντού σε όλον τον κόσμο, η λεγόμενη επιχείρηση Διασπορά για τα κοκορωνάκια!

Πολύ ενδιαφέρον βρήκαμε στο βιβλίο τις ονομασίες των κοκορωνακίων που μας θύμισαν τους υπαρχηγούς του Χίτλερ όπως ο Γκεγκεμπελάκις 666 και ο Χιχιμλεράκις 166. Τα ονόματα και οι τακτικές τους ήταν απόλυτα φασιστικές, τακτικές επιβολής, πλύσης εγκεφάλου και απαίτησης τυφλής πειθαρχίας, που φυσικά μας θύμισε τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο. Είναι άραγε αυτό που κάνουν τα κοκορωνάκια ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος; Βρίσκουμε παραλληλίες; Ποια είναι τα κοινά σημεία και ποιες οι διαφορές;

Ένα απόσπασμα από τη σελίδα 43 μας καταδεικνύει πώς κατέληξαν ο Ρωνάκις και η Ρωνορίτα αιχμάλωτοι και σε καταναγκαστική εργασία να καταγράφουν το ημερολόγιο πολέμου ενώ Γκεγκεμπελάκις 666 τους προειδοποιούσε: «Αν όμως επαναλάβετε το λάθος σας, τότε θα σας θεωρήσω εχθρούς της αυτοκρατορίας και θα είμαι δίκαιος, δηλαδή αμείλικτος. Συνεννοηθήκαμε;» (Σελ. 43).

Και μια και είμαστε εργαστήριο ψυχικής υγείας αναρωτηθήκαμε: Αυτές οι συμπεριφορές υπάρχουν μόνο σε συνθήκες πολεμικών συρράξεων; Στην καθημερινότητα μας μήπως πρέπει να αντιμετωπίσουμε τέτοιες συμπεριφορές; Πώς τις διαχειριζόμαστε; Πώς αντιδρούμε; Και υπάρχει λύση τελικά;

Όμως δεν μιλήσαμε για τη δομή του βιβλίου. Γιατί το βιβλίο έχει και μια ωραία δομή, συνάμα απλή και πολύπλοκη που το κάνει ακόμα πιο ενδιαφέρον. Το πρώτο μισό είναι μία γραμμική περιγραφή των γεγονότων που εξιστορήσαμε κι εμείς ως τώρα. Το δεύτερο μέρος είναι μία παράλληλη εξιστόρηση μέσα από δύο διαφορετικά ημερολόγια πολέμου, τα οποία καταγράφουν οι δύο καλοί της ιστορίας μας, τα καλά κοκορωνάκια, η Ρωνορίτα 1011 και ο Ρωνάκις 701. Κι έτσι βλέπουμε το αμιγώς πολεμικό ημερολόγιο, το φανερό, που είχε εκφράσεις και θέσεις τους Γκεγκεμπελάκις, και το άλλο το κρυφό, το δικό τους ημερολόγιο, το οποίο παρουσίαζει την κατάσταση όπως τη βίωναν τα ίδια τα δύο καλά κοκορωνάκια. Βλέπουμε λοιπόν στο ημερολόγιο εκστρατείας όπως το ονόμασαν, από τη μία τον άγριο πόλεμο των κοκορωνακίων, και από την άλλη την οπτική των δύο καλών κοκορωνακίων, των αιχμαλώτων. Μας παρουσιάζουν όλες τις φάσεις από τις οποίες πέρασε η ανθρωπότητα ως το σημείο έκδοσης του βιβλίου, πώς στην αρχή νόμιζαν ότι είναι μία γρίπη ή ένα συνάχι, τη μάχη στα νοσοκομεία, το σαπούνι και το οινόπνευμα…

Σε ένα άλλο απόσπασμα της σελίδας 54 βρήκαμε συνδέσεις με το αντιεμβολιαστικό κίνημα: «Από την υπεροψία πολλών αρχηγών, αλλά και πολλών ανθρώπων, που τους κάνει να νιώθουν άτρωτοι. Αυτή η φαντασίωση παντοδυναμίας ενισχύει την άρνησή τους να δεχτούν ότι κάτι πολύ κακό τους απειλεί, που αν δεν το γνωρίσεις δεν μπορείς να το αντιμετωπίσεις. Δυστυχώς γι’ αυτούς, οι άνθρωποι πάντα είναι έτοιμοι να κλείσουν τα μάτια παρά να αντικρίσουν το κακό που τους βρήκε. Κι έτσι, η αφροσύνη των αρχηγών έτρεφε και τρεφόταν από την αδυναμία των πολλών να δεχτούν την πραγματικότητα και να φυλάγονται όπως πρέπει».

Δεν θα αναλύσω περαιτέρω την ιστορία, είναι όμως σίγουρο ότι θα σας δώσει πολλά εναύσματα και για περαιτέρω συζήτηση. Ένα στοιχείο μόνο θα αναφέρω, κάτι που μου είπε μία μαθήτρια μου, η Μαρία: «Κυρία βλέπουμε ότι το καλό νικάει τελικά, όσο οργανωμένοι κι αν είναι οι κακοί».

Μετά την ανάγνωση και ανάλυση του βιβλίου, είδαμε και άλλα είδη του γραπτού λόγου, στα οποία διακρίνεται με μεράκι ο κύριος Σιδέρης, τα χαϊκού και φυσικά τις δικές μας κρητικές μαντινάδες! Συζητήσαμε για τη δομή τους και προσπάθησαν τα παιδιά να γράψουν τις δικές τους δημιουργίες είτε εμπνευσμένα από το βιβλίο είτε ελεύθερα.

Ορίστε μερικές από τις δημιουργίες των παιδιών:

Τα Κορωνάκια εμφανίστηκαν

Στον κόσμο μας παντού

Μα έλα που καταστράφηκαν

Από σαπούνι και βουντού

Ομαδικό

Ο Κορονοϊός εβάλθηκε

Στα σπίτια μας να μπει

Και έτσι μας καταδίκασε

Σε θάνατο και φυγή

Αλεξάνδρα Παπαδάκη

Ο κόσμος άλλαξε

σε μία καραντίνα

Μα η επιστήμη φρόντισε

Να μην είμαστε πια το θύμα

Ρέα Χυσάι

Η καραντίνα εξαπλώθηκε

Μέσα σε λίγο χρόνο

Μα κοίτα που νικήθηκε

Από το εμβόλιο μόνο.

Βάγια Χωλοπούλου

Το εργαστήριο όμως μπορεί να γίνει και με τη συνεργασία και άλλων ειδικοτήτων: Του μαθήματος των καλλιτεχνικών, όπου τα παιδιά μπορούν να δημιουργήσουν τέχνη με αφορμή το βιβλίο, αλλά και της μουσικής, όπου τα παιδιά μπορούν να μελοποιήσουν τους στίχους τους. Και σίγουρα μπορούν να γίνουν δραματοποιήσεις, θεατρικό παιχνίδι, θεατρικό έργο και πολλές άλλες ενδιαφέρουσες και δημιουργικές δράσεις. Το δικό μας σεμινάριο έκλεισε με ένα ωραίο βίντεο που φτιάξαμε στο σχολείο!

Το βιβλίο, μας άφησε μια γλυκιά επίγευση… την αίσθηση, που ίσως είναι και βεβαιότητα ότι θα τα καταφέρουμε! Και ναι, θα τα καταφέρουμε!

Υγ. Οι μαθητές μου περιμένουν με αγωνία τη συνέχεια του βιβλίου!