Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Το βιβλίο κι ο συγγραφέας του: Η περίληψη του Κόσμου του
21/11/2023, 9:30 μμ

Το βιβλίο κι ο συγγραφέας του: Η περίληψη του Κόσμου του

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

 

 

Μανόλης Πρατικάκης «Σατόρι ή Η στιγμή της Φωτοσύνθεσης», εκδ. Αρμός

 

«Ο ίδιος ρυπαρός κόσμος που εμείς τάχα πολεμούμε, λειτουργεί εντός μας./ Και από εκεί μάς στέλνει τις αδιάκοπες ανταποκρίσεις του…»

«Δεν καραδοκεί πλέον στα στενά της Κακιάς Σκάλας ο μυθικός Προκρούστης./ Αλλά το άρρωστο μυαλό μας εγκαλεί προκρούστεια το κάθε καινοτόμο».

Ο ψυχίατρος και βραβευμένος ποιητής Μανόλης Πρατικάκης στην καινούργια ποιητική του σύνθεση «Σατόρι ή Η στιγμή της Φωτοσύνθεσης» ατενίζει κατάματα και σε μεγάλο ψυχαναλυτικό βάθος τον Κόσμο μας. Και η κατάληξή του πάντα η ίδια: «Καθώς περισσότερο από μια χώρα κατοικούμε μια γλώσσα…/ Και πατρίδα μας πλέον η ξενιτιά…»

Μπορούμε πλέον να μιλάμε για το μεγάλο έργο του. Καθώς μέσα του εμπεριέχει όλα τα προηγούμενα, όσα είδε, γνώρισε, κατανόησε και αποτέλεσαν το ποιητικό σύμπαν του, το τρίτο μέρος μιας τριλογίας, αρχής γενομένης από την «Κιβωτό» και στη συνέχεια τον «Λιθοξόο», και αποτελώντας όπως ο ίδιος ο ποιητής αναγνωρίζει «έναν ενιαίο άξονα, τόσο θεματικά όσο και αισθητικά, με τη φύση στο κέντρο, τους φυσικούς φιλοσόφους (τους λεγόμενους προσωκρατικούς) σε συνδυασμό με την ανατολική σκέψη και φιλοσοφία, που κατά βάθος είναι μεγάλη ποίηση (όπως και των προσωκρατικών), μπολιασμένη με τη σύγχρονη ευαισθησία».

Πρόκειται για μια ποιητική (και νοηματική) συνομιλία με όλα τα προηγούμενα, με πυκνή ύφανση, κοινούς αρμούς, ένα ανεξάντλητο μεγάλο ποίημα.

Αναγνωρίζοντας εξαρχής πως «Το ανέγγιχτο είναι η προέκταση των χεριών μου», εκείνο προσπαθεί και επιτυγχάνει σ’ αυτή την ποιητική σύνθεση ο ποιητής. Μια σε βάθος συνομιλία με το ανέγγιχτο και το αθέατο του κόσμου. «Να αποσπάς το άφθαρτο μέσα από των πραγμάτων /τη φθαρτότητα. Απ’ το εφήμερο, εκείνο που φθέγγεται παντοτινό», η παραίνεσή του κι έτσι γίνεται.

Σε διαρκή συνομιλία και επαφή με τη φύση, λυρικός και φιλοσοφικός και ψυχαναλυτικός συνάμα, κουβαλώντας τη σοφία ελλήνων και ανατολικών ποιητών και φιλοσόφων, ο Μανόλης Πρατικάκης μας παραδίδει την ψίχα των πραγμάτων:

«Πιάνουν τη λέξη που περνά σαν αστραπή μπροστά τους’ / Άγνωστο ελάφι τ’ ουρανού βόσκει στην κάμαρά τους»…

«Μόνο χωρίς υπάρχοντα το ανάστημα ψηλώνει. Χωρίς αγάπη και στοργή ποτέ δεν ξημερώνει»…

«Λέξη τη λέξη αστρική λαλιά στο στήθος του αβγαταίνει. Πορτούλα στον παράδεισο του ανοίξανε και μπαίνει»….

«Να μη θέλω να μου ανήκει τίποτα’ ιδού το αυτοκρατορικό μου στέμμα»…

«Μόνο όταν δεν είσαι πια κανείς όλη ανθρωπότητα θα βηματίζει μέσα σου»…

«Μόνο όταν δεν επιδιώκεις τίποτα σου προσφέρεται το σύμπαν»…

Θα μπορούσε να πει κανείς ότι το «Σατόρι ή Η στιγμή της φωτοσύνθεσης» που μόλις κυκλοφόρησε είναι η Περίληψη του Κόσμου του.  Το Ποιητικό Σύμπαν του Μανώλη Πρατικάκη.

Με θέα στο αθέατο, ακρόαση στο άφατο, επίγνωση που διαρκεί για την ολότητα των πραγμάτων με όποιο πρόσωπο, αγγίζοντας τα ανέγγιχτα βάθη της ανθρώπινης ψυχής, συμπληρωμένες τέσσερις δεκαετίες ο Ποιητής Μανόλης Πρατικάκης στήνει το Ποιητικό του Σύμπαν γνωρίζοντας έστω και υποσυνείδητα εξ’ αρχής:

Ότι «Το ποίημα είναι, κατά βάθος, το αυθεντικότερο, το δραστικότερο πρόσωπό μας».

Ότι «είμαστε πλάσματα πολυσύνθετα, είμαι αυτό που δεν μπόρεσα να γίνω, αυτή η εκκωφαντική και γεμάτη άλγος έλλειψη».

‘Ότι «Η Κόλαση είμαστε εμείς που κατά βάθος είμαστε Άλλοι».

Κι ότι «Το Φως είναι παντού, αν δεν είσαι τυφλός. Είναι το μόνο πράγμα που καταργεί το σκοτάδι».

Με βαθύτατη επίγνωση ότι «όλα έχουν μια συνέχεια, μια καταγωγή» και «η μνήμη είναι μια φαντασμαγορική αιωνιότητα», με πατρίδα τη γλώσσα, τα παιδικά χρόνια, αντικρίζοντας τις ζωές των ανθρώπων και των πεπρωμένων τους σε απευθείας θέαση με την πάσχουσα ψυχή, η ποίησή του ήταν οντολογική από την αρχή.

 

Μανόλης Πρατικάκης

 

Ως προς την ποιητική του φιλοσοφία, οι άξονες παραμένουν οι ίδιοι, από «Το σώμα της γραφής» το 1975 και τη «Γενεαλογία» το 1985 μέχρι «Το αόρατο πλήθος» το 2007, την «Κιβωτό» το 2012 και τον «Λιθοξόο» το 2016: Η Φύση στην οντολογική της διάσταση. Η ανατολική φιλοσοφία σε συνδυασμό με τους προσωκρατικούς φιλοσόφους. Η ψυχανάλυση, η αλλοτρίωση των καιρών μας και η εικονική πραγματικότητα που εκτοπίζει τη ζώσα.

Η ποιητική του πορεία υπήρξε μια μακριά πορεία με πολλούς πειραματισμούς, μα ωστόσο την ίδια εσωτερική γνώση από τον πρώτο στίχο, από τον πρώτο ποιητικό κύκλο, την πρώτη σελίδα.

Το υλικό του, τεράστιο, υπογράφει ποιήματα- μικρούς ποταμούς με ροή ονειρική, ενίοτε παραληρηματική [Παραλοϊσμένη, Γενεαλογία].

Με την «Οντοφάνεια» και τη «Μαγεία της μη διεκδίκησης» ανακαλύπτει τη μαγεία των φυσικών όντων, δίνει σε εκείνα φωνή, να μας αποκαλύψουν το μυστήριο του ερχομού τους, ζητά να ανιχνεύσει την πρώτη πατημασιά.

Ο Αρανίτσης θα γράψει για τη «Λήκυθο» πως είναι «Μια αργόσυρτη προσευχή στην ενότητα των φυσικών όντων».

Ολόκληρο το ποιητικό σώμα του Πρατικάκη μοιάζει με μυστική προσευχή, με το «Νερό» του προκύπτει ένας κατακλυσμός, έτσι ή αλλιώς η σχέση του με τη Φύση είναι σημαντική, καθώς και ο πόνος του για τ’ ανθρώπινα και το κοινωνικό γίγνεσθαι [Νύχτα εφημερίας, Μεγάλος Ξενώνας].

Όσον αφορά τη μορφή, αλλάζει η βαρύτητα των λέξεων, στοχαστικότητα και απλότητα, πολυμορφία στο ίδιο βιβλίο όπου και συνυπάρχουν ο λυρισμός με την ποιητική πρόζα και τα στοιχεία της παράδοσης με τα γλωσσικά μορφώματα της λαϊκής σοφίας, χωρίς να απουσιάζουν ο προφορικός λόγος, ο μοντερνισμός, η ειρωνεία, η φάρσα και το χιούμορ.

Είχα την σπάνια τύχη, εκτός από την ακριβή του ποίηση, -είναι ο σημαντικότερος Έλληνας ποιητής εν ζωή,- να συνομιλήσω μαζί του σχεδόν σε κάθε ποιητική του ενότητα.

Κι έτσι θα μπορούσα μετά λόγου γνώσεως να πω πώς «εκείνα που παραμένουν τα ίδια είναι η πίστη στη δημιουργία, η αγάπη στα φυσικά όντα και τη γλώσσα, η βαθύτερη γνωριμία του γενέθλιου τόπου. Ακόμα, τα παλιά εργαλεία, αυτά καθαυτά σαν μνημεία εφευρετικότητας αλλά και σαν ποιητικά σύμβολα. Και τέλος το πείσμα να μη σβήσει από μέσα μας η παιδική αθωότητα και αμεριμνησία. Εκείνα που μας εμπιστεύτηκαν να τα καλλιεργήσουμε στο έπακρον για τις επόμενες γενιές. Καθώς η γλώσσα και οι ηθικές αξίες που εμπεριέχονται είναι αξίες διαχρονικές.»
Με αποκορύφωμα την «Κιβωτό», τον «Λιθοξόο» του και το «Σατόρι ή Η στιγμή της φωτοσύνθεσης»,  που αποτελούν ένα κάλεσμα σε καιρούς χαλεπούς να σωθεί ό,τι είναι αυθεντική πηγή ζωής. Ένα κάλεσμα από τον «ασπρομάλλη Νώε που γεμάτος γνώση ακούει της αφθονίας και της αποξένωσης τον επερχόμενο κατακλυσμό» για να διασώσει τα Τιμαλφή.

Στο Σατόρι ωστόσο τα καταφέρνει κι αγγίζει το Φως. Η ανθρώπινη φύση μέσα από το ποιητικό του σύμπαν, επιτέλους, μεταβολίζεται: «Σαν μια μυστηριώδης ανταπόδοση που ξαναφέρνει πίσω εκείνο άφθαρτο/ που ενυπάρχει στην αρχέγονη φύση σου….»

 

Υγ. Σατόρι (ιαπωνικά: 悟り‎, [[satoɽi]]) είναι ο ιαπωνικός βουδιστικός όρος για τη φώτιση στο Βουδισμό Ζεν. Η κυριολεκτική σημασία της λέξης είναι «κατανόηση».

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top