Fractal
Home / ΑΠΟΨΕΙΣ / Ο Ρόμπερτ Οπενχαϊμερ και η Αναρχία της Επιστήμης. Η θέση του Ρένου Αποστολίδη.
05/09/2023, 10:03 μμ

Ο Ρόμπερτ Οπενχαϊμερ και η Αναρχία της Επιστήμης. Η θέση του Ρένου Αποστολίδη.

Γράφει ο Κωνσταντίνος Μούσσας //

 

 

 

Ο Ρόμπερτ Οπενχαϊμερ και η Αναρχία της Επιστήμης. Η θέση του Ρένου Αποστολίδη.

«’Ο,τι κι αν έκανε, κι αν πρόσθεσε, η αμερικανική προπαγάνδα, που επιμελώς προσπάθησε- κι όταν πρωτοξέσπασε η «κρίση Οπενχαϊμερ», και μετά, κι ακόμα να εμφανίσει το ζήτημα σα «νοσηρή» περίπου και «φιλολογική εν πολλοίς» έκρηξη μιας «πλεγματικής» προσωπικής περίπτωσης, οι ιστορικοί κάποτε θα σταθούν στο «σημείο Οπενχαϊμερ», σα «σημείο αρχής» μιας νέας ιστορικής συνείδησης: της καθαρά προσωπικής απέναντι του Είδους, στο σύνολό του, της για πρώτη φορά έμπρακτα κι ανένδοτα εκδηλούμενης, σαν «επιστημονικής», και γι’ αυτό «καθολικής», και γι’ αυτό αντεθνικής, υπερεθνικής, πανανθρώπινης. Θα το θεωρήσουν-και δίκαια- σημείο έναρξης, αλήθεια πια, του αιώνα της Τεχνοκρατίας. Θα το θεωρήσουν συνάμα-γιατί θα είναι νοήμονες-και το σημείο της σύγχρονης Αναρχίας»1.

 

 

Με αυτά τα λόγια ο Ρένος Αποστολίδης- ήδη από το 1981- μας παρουσιάζει ένα από τα έξη πρόσωπα «κλειδιά», τα οποία υπήρξαν για εκείνον καθοριστικά για τη διαμόρφωση του δικού του τρόπου θεώρησης του κόσμου, στο ομότιτλο βιβλίο του (το οποίο μάλιστα αφιερώνει στη «μόνη Αρχή» του, τον πατέρα του!), και άρα είναι κρίσιμο και βασικό για όσους επιχειρούν να προσεγγίσουν τα απύθμενα βάθη της σκέψης του Ρένου. Ένα τέτοιο πολύτιμο κλειδί -λίγο απροσδόκητο και εξαιρετικά επίκαιρο- υπήρξε για τον αυστηρό και πάντα κριτικά επιφυλακτικό Αποστολίδη, ο Ρόμπερτ Οπενχαϊμερ. Ένα ακλόνητο «Όχι» στο Κράτος και μια μοναδική έκφραση «προσωπικής ευθύνης έναντι του Ανθρώπινου Είδους». Η άποψη αυτή του Ρένου δεν είναι καθόλου τυχαία, ούτε φυσικά και αποτέλεσμα ενθουσιασμού ή εύκολης ιδεολογικής ταυτολογίας. Αρκεί κανείς να τον έχει ακούσει να κατακεραυνώνει τάχα «αδιαμφησβήτητες φιλολογικές αξίες», να αποκαθηλώνει με αποδείξεις και ακλόνητα επιχειρήματα «ιερά τέρατα» της λογοτεχνίας, της πολιτικής, ακόμα και της επιστήμης, να κονιορτοποιεί με τον πιο ανελέητο αλλά και δίκαιο τρόπο, ιστορικές μορφές οι οποίες διαδραμάτισαν ξεχωριστό ρόλο στην εγχώρια αλλά κυρίως για στην παγκόσμια διανόηση. Κανένα βραβείο-ούτε καν αυτό το πολυπόθητο Νόμπελ-, καμιά ακαδημαϊκή ή άλλη ιδιότητα, καμιά κοινωνική αποδοχή, τίτλος ή βαρύτιμο αξίωμα δεν στάθηκαν ποτέ ικανά να επηρεάσουν στο ελάχιστό την κρίση του Αποστολίδη. Και μόνο αυτό το γεγονός θα πρέπει να αν όχι να μας πείσει, πάντως να μας ειδοποιήσει ότι ο Ρόμπερτ Οπενχαϊμερ υπήρξε πράγματι για εκείνον μια αληθινή αξία πρώτου μεγέθους, μια ποιότητα πράξης και όχι λόγου, ένας σηματωρός διαχρονικής εμβέλειας και ουσίας.

Ακούστε τον ίδιο το Ρένο σχετικά με την επιλογή αυτών των έξι προσωπικοτήτων -κλειδιών και πείτε μου ύστερα αν μπορεί τα τεθεί ζήτημα ευθυκρισίας και ειλικρίνειας ακόμα κι από τον πιο κακόπιστο ή και δύσπιστο:

 

«Έτσι μελετώ, έτσι βλέπω. Έτσι θέλω να βλέπω τους έξη των Κλειδιών μου.

Ήθελα να ζω τον καιρό του Κρόμβελ και να ‘χυνα πύρινα δάκρυα στις κατανυκτικές μας προσευχές στο έρεβος. Ν ακολουθώ στα βήματα του τον Κοσμά*, στους άγραφους μας τόπους. Να βοήθαγα το Χωρομέτρη ν’ αγνοεί τον Πύργο, τη Δίκη, της ραπτομηχανή της Ποινής, και με τον Μπερνάρ Σω να στραπατσέρναμε πιο ξεκαρδιστικά τα ψιμυθιωμένα πρόσωπα της Συντηρήσεως. Και να ‘ξερα Επιστήμη πάνω κι από τον Οπενχαϊμερ -που να φτιάχνει βόμβες Συντήξεως, όχι Διασπάσεως και μαζί με το γέρο-Πάστερνακ να τα λέγαμε στη φωτισμένη ντάτσα** του, τη νύχτα που έτσι εξευτελίσαμε με το πενάκι μας όλες τις Λογοκρισίες του κόσμου! […] Ειν’ αληθινά κλειδιά για μένα-και περίπου, δοσιλογώ μ’ αυτά γιατί νοώ μ’ αυτά» .2

Ανάμεσα σ’ αυτές τις φωτισμένες κι ανεπανάληπτες μορφές, τις επαναστατικές, τις φύση και θέση αναρχικές, τοποθετεί ο Αποστολίδης και τον Οπενχαϊμερ:

«Γιατί ο Οπενχαϊμερ κι επιστήμονας είναι -και για την εφηρμοσμένη Επιστήμη διεκδικεί σαφώς το απόλυτο βέτο έναντι της Εξουσίας-και αναρχικός είναι -και από προσωπική αναρχική βάση η ανένδοτη κριτική κι ένστασή του- εφ’ ω και δεν «εντάσσεται» μήτε «βολεύεται» από τον σύστοιχο διεθνή Κομφορμισμό, «Δεξιάς» κι «Αριστεράς».[…] Για πρώτη φορά μέσα στον «υπερδυναμικό» μεταπολεμικό κόσμο, όπου η Εξουσία λατρεύεται σ’ όλες τις μορφές, σχεδόν απ’ όλους, ανεξάρτητα απ’ τις μεταξύ τους τάχα «διαφωνίες»- «Ανατολή» και «Δύση», «Δεξιά» κι «Αριστερά», πιστούς και μισητές του «Ολοκληρωτισμού» ή της «Δημοκρατίας»-τινάχτηκε απροσδόκητα και καρφώθηκε ορθό στην παγκόσμια συνείδηση ένα πανίσχυρο βέτο, μια έσχατη κι απεγνωσμένη ένσταση από ένα πρόσωπο -αλλά τι πρόσωπο, κι από ποια θέση; εντελώς πρώτου γοήτρου!- με συνέπειες τερατώδεις και καθώς δείχτηκε ήδη, ισοσθενείς περίπου, αν μη κ’ ισχυρότερες, από εκείνες που εξαπόλυσε η καθαυτό «ατομική απειλή».

Η καθαρά επαναστατική και πρωτοφανής άρνηση του κορυφαίου Αμερικανού επιστήμονα, (και μάλιστα την εποχή όπου στις Η.Π.Α κυριαρχούσε ο τρόμος του στυγνού και αδυσώπητου Μακαρθισμού), να παραχωρήσει εκούσια τη μοιραία Γνώση της εφαρμοσμένης πυρηνικής φυσικής στην «Εξουσία», την οποιαδήποτε εξουσία, αυτή ή την άλλη, αρκεί για τον Αποστολίδη ώστε να αποθέσει τον Οπενχαϊμερ στον ίδιο μαρτυρικό βράχο του Καυκάσου, δίπλα στον τραγικό Προμηθέα. Μια πρωτοποριακή στάση που δεν εκφράστηκε γενικώς και αορίστως από τον σπουδαίο φυσικό, όπως έκαναν άλλοι διανοητές και φιλοσόφους, αλλά υποστηρίχθηκε έμπρακτα μέχρι το τέλος της ζωής του, με τεράστιο προσωπικό κόστος.

Αναφέρει ο Αποστολίδης: «Γιατί, επιτέλους όσα κι αν είπαν οι Σάτρ, οι Καμύ κι οι άλλοι, «φιλολογία» λίγο πολύ παραμένουν. Κρίσεις ορθές, λαμπρές ίσως και θαρραλέες, από αφετηρίες όμως θεωρητικές, όλες του Λόγου και στο πεδίο του Λόγου σταθερά αγκυροβολημένες. Είναι δε τόσο στενό πια το πεδίο αυτό – κι ό, τι μένει στη «Διανόηση», στο κενό περίπου μένει, και δε δρα, λιμνάζει.

 

Robert Oppenheimer

 

 

*(Σ.τ.Σ, εννοεί τον Άγιο Κοσμά τον Αιτωλό).

*(Σ.τ.Σ, Ρωσικό εξοχικό κατάλυμα το οποίο συνήθως περιβάλλεται από μεγάλο κήπο.

Ενώ του Ρόμπερτ Οπενχαϊμερ η απροσδόκητη και σθεναρότατη ένσταση για το «που πάει λοιπόν η ατομική δύναμη που αποδεσμεύσαμε;- που εμείς οι επιστήμονες αποδεσμεύσαμε, και μόνο εμείς ωστόσο, οι υπεύθυνοι, δεν χειραγωγούμε- ήταν πράξη!

Και μάλιστα -σήμερα, που οι πράξεις μόνο μιλούν (τα λόγια σωπαίνουν)- ήταν πράξη γινόμενη απ’ τον κατεξοχήν επικίνδυνο αν την έκαμνε: τον ίδιο, που με τη Βόμβα του δημιούργησε το «Δέος της Εποχής»! Και λοιπόν αυτός ακριβώς την έκανε! Τέτοια πράξη πρώτου μεγέθους- και πρώτου κινδύνου για κάθε Πολιτική Εξουσία! Είπε απλούστατα: Όχι! […] Το Όχι αυτό του Ρόμπερτ Οπεχαϊμερ ήταν μια δεύτερη Έκρηξη, με ακόμα πιο τρομερό το «μανιτάρι» των συνεπειών. Αλλ’ αυτή τη φορά ήταν η Έκρηξη της «Απαντήσεως», δοσμένης από την καρδιά του κόσμου, όχι από τον άσοφο δίχως αυτή νου, σ’ εκείνους- όλους: της «Ανατολής» και της «Δύσης», της «Ελευθερίας» ή της «Ειρήνης»- που, παρά τα όσα λεν, φυτεύουν ανεύθυνα τόσα «μανιτάρια» στον πλανήτη, κι απειλούν παράφορα τη ζωή της «φλούδας» του, για τις αιτίες που καμμιά τους δεν είναι τόσο σοβαρή, και σκοπούς που ουτ’ ένας δεν αξίζει «να έλθει εις πέρας» μέσω τέτοιου, συμπαγούς, καθολικού και αδιάκριτου θανάτου.

Κι ο Ρένος Αποστολίδης, σχεδόν διορατικά, έστω και με εκείνη την απαραίτητη δόση ρομαντισμού του πραγματικού αναρχικού, καταλήγει: «Γιατί, αύριο, μεθαύριο, μέρα με την ημέρα όλο και περισσότεροι τον ακολουθούν, σ’ όλους τους τομείς, τον προφητικό Ρόμπερτ Οπενχαϊμερ -μυριάδες πράγματι υπεύθυνοι, στα ίδια γενναία βήματα- και τ’ «Όχι» τους την ανευθυνότητα των μικρών μαθητευόμενων μάγων της παρανοϊκής Κρατικής Εξουσίας πυργώνεται σιγά σιγά σε φράγμα οριστικής αναστολής του τρομερού «Δέους της Εποχής». Μοιάζει, σαν ένα χέρι αμάχητο ν’ απλώθηκε απροσδόκητα προς τον «Γενικό Διακόπτη», και να κατεβάζει σταθερά το «μαχαίρι» αποσοβώντας τον Κίνδυνο. Αυτή την «αρχή» οφείλουμε στον Ρόμπερτ Οπενχαϊμερ»3.

 

1 «Κλειδιά», (Οππενχαϊμερ), σελ. 129. Ρ. Η. Αποστολίδη, Δεκέμβριος 1981, ιδιωτική έκδοση.

2 «Κλειδιά», σελ. 8. (πρόλογος), Ρ. Η .Αποστολίδη, Δεκέμβριος 1981, ιδιωτική έκδοση.

3 «Κλειδιά», (Οππενχαϊμερ), σελ. 129-135, (αποσπάσματα). Ρ. Η. Αποστολίδη, Δεκέμβριος 1981, ιδιωτική έκδοση.

 

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top