Με τοπογραφία και θεματογραφία ελληνική
Από τον Κωνσταντίνο Μπούρα // *
Μαρία Παπαϊωάννου, «Burn out», εκδόσεις Νίκας, Αθήνα 2020, σελ. 176
Το αλλόκοτο, όταν είναι και μακάβριο, είναι δύο στοιχεία που λειτουργούν ως εξαιρετική πρώτη ύλη για αθάνατες λογοτεχνικές λειτουργίες. Εκτός όμως από τους μεγάλους πεζογράφους της Λατινικής Αμερικής, ελάχιστοι Ευρωπαίοι κατάφεραν να αρθούν στο ύψος των συγγραφικών περιστάσεων. Η Μαρία Παπαϊωάννου, γεννημένη το 1984 στην Αθήνα, “όπου και μεγάλωσε”, όπως γράφει στο αυτί του βιβλίου, είναι μια αποκάλυψη. Πρώτον γιατί δεν μιμείται ξένα πρότυπα, δεν εισαγάγει ληγμένες πρωτοπορίες. Δεύτερον γιατί η ονοματοθεσία, η τοπιογραφία και η θεματογραφία της είναι ελληνική, χωρίς να χάνει την παγκοσμιότητα και την διαχρονικότητα που προαπαιτούν τα μεγάλα πνευματικά έργα. Η Μαρία Παπαϊωάννου είναι μια αποκάλυψη. Περιμένοντας να την απολαύσουμε σε μεγάλα, εκτενή αφηγήματα με κινηματογραφικές δομές και θεατρικές αξιώσεις, αρεσκόμεθα να επαναλαμβάνουμε ως επαρκείς αναγνώστες μία άλλη κάθε φορά συνδημιουργική ανάγνωση αυτών των ταχυδραμάτων με τόση καυστική ειρωνεία που καταλήγει σάτιρα των μικροαστικών μας ηθών και των μικρονοϊκών προκατασκευασμένων μας πεποιθήσεων για τη ζωή και τον θάνατο.
Η αποτέφρωση των νεκρών στο καινούργιο “εργοστάσιο” της Ριτσώνας έθεσε πολλά θέματα, θρησκευτικά, βιολογικά, δεοντολογικά, πολιτισμικά αλλά και υπαρξιακά. Η εκ γενετής βεβαιότητα του θανάτου λειτουργεί άλλοτε ως οίστρος ζωής κι άλλοτε ως παραλυτικός παράγοντας που οδηγεί από την μελαγχολία στην θλίψη, από την θλίψη στην κατάθλιψη, από την κατάθλιψη στην νωχέλεια και από την νωχέλεια στην πλήρη αδράνεια μέχρι …τελικής πτώσεως. Ενδιαφέρουσα η λογοτεχνική αντιστροφή αυτής της τόσο συνηθισμένης για κουρασμένους ηλικιωμένους αλλά και για νέους ανθρώπους ψυχογενούς διαδικασίας προκαλεί αυτό που λέμε “τραγική ειρωνεία”, αφού μια ενδεχόμενη επιστημονική επίτευξη της βιολογικής αθανασίας δεν θα έλυνε αυτόχρημα και όλα τα υπαρξιακά αδιέξοδα του ανθρώπου, όπως φαίνεται στο εμπνευσμένο διήγημα “Άφυλη φυλή”. Ακόμα και από αυτόν τον τίτλο φαίνεται πως η ιδιοφυής γλωσσοπλάστις λογοτέχνις δημιουργεί πνευματικά προϊόντα είδωλα της καθημερινής μας φρεναπάτης. Χαρακτηριστικό δείγμα τα καφκικά και μπορχικά “γεωχταπόδια” της (σελ. 128). Αλλά και στη σελ. 139 δεν διστάζει να ειρωνευτεί τον πρωτοπρόσωπο αφηγητή βάζοντας το δραματικό της πρόσωπο (ή προσωπείο) να αυτοσαρκαστεί αποκαλύπτοντας την λογοτεχνική σύμβαση και περιπαίζοντας έτσι κάθε σύμβαση.
Μαρία Παπαϊωάννου
Αντικομφορμιστικός, αντισυμβατικός, ασυμβίβαστος λόγος, παραπέμπει υπογείως και διακειμενικώς στο “Άκου ανθρωπάκο!” του Βίλχεμ Ράϊχ, όμως η σεμνή συγγραφέας δεν αίρεται πάνω από τον κοινό άνθρωπο. Συμπάσχει, συνειδητοποιεί το χάλι μας και συναισθάνεται πως όλη μας τη ζωή μοιρολογάμε για τον επικείμενο θάνατό μας, όμως ελάχιστοι λαμβάνουν και παρέχουν παιδεία θανάτου. Οι περισσότεροι μωρολογούν αδιέξοδα κι αυτό ο κλαυθμυρισμός είναι αξιοκατάκριτος, όταν δεν γίνεται κλαυσίγελως και βακχικός διονυσιασμός όπως εδώ, σε αυτό το ιδιαίτερα πολύπλοκο κείμενο, παρά την γαλήνια επίφαση καθημερινότητας που ιριδίζει στην επιφάνειά του. Οίστρος ζωής και επανάσταση κατά της ελπίδας για κάθε μεταθανάτια αποζημίωση. Τι θα κερδίσει ο άνθρωπος αν χάσει τη ζωή του ολάκερη περιμένοντας απροετοίμαστος τον θάνατο; Αυτό μοιάζει να είναι το τραγικό και αναπότρεπτο ερώτημα που τίθεται στις πλούσιες σελίδες του σφυρηλατημένου με χαρμολύπη βιβλίου που υπογράφει η Μαρία Παπαϊωάννου. Προσέξτε αυτό το όνομα. Κρατήστε το. Όσο κοινό κι αν ακούγεται κρύβει μια γνήσια πνευματική φωνή και μια λογοτεχνική φλέβα αστείρευτη. Όσο κι αν αργήσει το επόμενο πόνημά της θα το περιμένουμε με φιλοπερίεργο ενδιαφέρον, έμπλεοι θαυμασμού. Δεν είναι εύκολο να γράφεις απλά για τόσο βαθιά νοήματα. Είναι επίτευγμα και κλίση.
Οι παντοειδείς ανατροπές των κάθε λογής στερεότυπων επιτυγχάνονται μέσα από την λελογισμένη χρήση της κοινοτοπίας. Θέλει πολύ θάρρος, ομολογουμένως, για να τολμήσεις να εκτεθείς σε έναν κόσμο πλημμυρισμένον από σοφολογιότατους παρά-μορφωμένους. Ουδεμία πεποιημένη διανοητικότης. Και η όποια διακειμενικότητα είναι ομοιογενώς πλασμένη στο ενδιαφέρον αμάλγαμα με τον συμβολικό τίτλο “burn out”.
* Ο Δρ Κωνσταντίνος Μπούρας είναι ποιητής, θεατρολόγος και κριτικός (www.konstantinosbouras.gr)
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ένα νέο λογοτεχνικό «τοπίο»;
16/04/2024, 9:09 μμ -
Παρακείμενα: «Το παρήγορο συναίσθημα της εσωτερικής έκλαμψης»
16/04/2024, 9:08 μμ -
Η δύναμη του πεπρωμένου
16/04/2024, 9:06 μμ -
Παραμύθια από ζάχαρη, μέλι και ποίηση
16/04/2024, 9:05 μμ -
Ψυχολογικά περάσματα προς τη βιολογική ολοκλήρωση
16/04/2024, 9:00 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Η τοξίνη των λέξεων και το ύψιστο μάθημα Θανάτου
Γράφει η Ελένη Γκίκα // Κική Δημουλά «Άνω τελεία», εκδ. Ίκαρος, σελ. 48 «Μακρύ κουραστικό ταξίδι το πεπρωμένο μα το χειρότερο πας ή έρχεσαι δεν ξέρεις». Το συνηθίζει και με τα ελάχιστα κτίζει τα μέγιστα: με
Περισσότερα -
Το ποίημα που έγινε καθρέπτης
Γράφει η Ελένη (Α.Λ.) Γκίκα // * Βασίλης Λαδάς, «Το πλοίο του Κ. Π. Καβάφη», εκδ. Μανδραγόρας, 2021 Στις αρχές της δεκαετίας του ’80, φτάνει στα χέρια του Βασίλη Λαδά ένα μονόφυλλο από αυτά που τύπωνε στην Αλεξάνδρεια
Περισσότερα -
«Αν η μουσική είναι τροφή του έρωτα, παίξε»
Γράφει η Ασημίνα Ξηρογιάννη // Άλλαν Πέρσυ «Σαίξπηρ για ερωτευμένους», Μετάφραση: Αγαθή Δημητρούκα, εκδ. Πατάκη, σελ. 190 Ο Σαίξπηρ, ίσως ο σπουδαιότερος θεατρικός συγγραφέας όλων των εποχών, είναι απών, αλλά πάντα παρών στις συνειδήσεις των ανθρώπων .Πλουραλιστικός, ανεξάντλητος,
Περισσότερα -
Διήγημα: “Est deus in nobis”
Της Παρασκευής Μάρκου // * Η βροχή έπεφτε ορμητικά πάνω στο πρόσωπό μου, τόσο ορμητικά που θαρρούσα πως κάποιος μου ρίχνει αδιάκοπα νερό με απώτερο στόχο τον πνιγμό μου. Επιταχύνω το βήμα μου, όσο μπορώ, και κυριολεκτικά αδύναμος
Περισσότερα -
Δύο ποιήματα
Γράφει ο Γρηγόριος Παπαϊωάννου // * Του καιρού γυρίσματα Κάποτε οι χωματερές ήταν η λύση για παραπάνω κέρδος Οι λέξεις που πονούσαν σιωπούσαν! Ήταν όλα τόσο καλά που ο θόρυβος από τα πλοία που
Περισσότερα -
23 από το 2014.
Από τη Μαρία Μαρκουλή // * Θέλει η μουσική λίστες; Θέλει η μουσική τάξη; Θέλει σειρές και προτεραιότητες; Θέλει μετρήματα από κάτω προς τα πάνω; Τζόγο, ξεμάτιασμα και ένα… καλό παιδί να’ ναι; Κουβέντα να γίνεται και να’ ναι
Περισσότερα -
Δώρα πολύτιμα οι λέξεις, οι εικόνες, η φαντασία των συγγραφέων!
Γράφει η Ελένη Μπετεινάκη // * Μυστικά και ψέματα, αλήθειες και φαντασία μοναδική. Διαφορετικές ιστορίες όλες που ακουμπούν το σήμερα, τα προβλήματα στις σχέσεις, τις οικογένειες και την σύγχρονη κοινωνία. Εκτός και αν σου αρέσει το διάβασμα. Τότε
Περισσότερα
