Fractal
Home / ΒΙΒΛΙΟ / Ομοφυλόφιλες υποκουλτούρες στο διχασμένο Βερολίνο
05/09/2023, 9:58 μμ

Ομοφυλόφιλες υποκουλτούρες στο διχασμένο Βερολίνο

Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη //

 

 

 

Στο πρόσφατο βιβλίο του ‘Κράτη χειραφέτησης: Ομοφυλόφιλοι άνδρες μεταξύ δικτατορίας και δημοκρατίας στη Γερμανία του Ψυχρού Πολέμου’ (States of Liberation: Gay Men between Dictatorship and Democracy in Cold War Germany’, University of Toronto Press, 2022), ο Αμερικανός ιστορικός Σάμιουελ Κλόους Χουνέκε (Samuel Huneke) παρακολουθεί και ερευνά τα παράξενα, δύσβατα, μπερδεμένα, σαστισμένα, πολυσύνθετα και εκπληκτικά, είναι αλήθεια, μονοπάτια της ζωής των ομοφυλόφιλων και των δικαιωμάτων τους στα δύο γερμανικά κράτη του περασμένου αιώνα.

Εντυπωσιακά, ο συγγραφέας δείχνει ότι η απελευθέρωση των ομοφυλόφιλων είναι ιστορικά εξαρτημένη και δεν πρέπει να συνυφαίνεται απροβλημάτιστα με ιστορίες επιτυχίας που εξυμνούν τα πλεονεκτήματα και την ανωτερότητα των καπιταλιστικών φιλελεύθερων δημοκρατιών. Εξάλλου, η Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Federal Republic of Germany, FRG), σε αντίθεση με την Ανατολική Γερμανία, διατήρησε την εθνικοσοσιαλιστική εκδοχή της παραγράφου 175 (National Socialist version of Paragraph 175), τον νόμο περί σοδομίας, εντελώς αμετάβλητη μέχρι το 1969. Αμφισβητώντας τους χαρακτηρισμούς της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας (GDR) ως αμείλικτα εχθρικούς στους γκέι και τις λεσβίες, ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η πολιτική απάντηση στα μέσα έως τα τέλη της δεκαετίας του 1980, αποκαλύπτει «μια δικτατορία που ενεργεί προς τα κοινωνικά συμφέροντα των πολιτών της, ανταποκρινόμενη εποικοδομητικά στη δημόσια πίεση από μια αφοσιωμένη ομάδα ακτιβιστών». Ενώ ο Χουνέκε σε καμία περίπτωση δεν προσφέρει κάποια απαλλακτική περιγραφή της εν λόγω δικτατορίας, μας υπενθυμίζει ότι «ο καταναλωτικός καπιταλισμός δεν πρέπει να είναι το κριτήριό μας για την πρόοδο», ένα μήνυμα που αξίζει να ακουστεί και να στοχαστεί, πολύ πέρα από το πεδίο της queer ιστορίας.

Ακόμα και για το ανεκπαίδευτο μάτι, φυσικά, η απελευθέρωση των ομοφυλόφιλων στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες ήταν αναπόφευκτη. Αν η ομοφοβία τελείωνε κάπου, θα ήταν πρώτα στα φιλελεύθερα δημοκρατικά καπιταλιστικά δυτικά κράτη. Έτσι, η λογική συνεπάγεται να υποθέσουμε ότι δεν θα μπορούσε να υπάρχει χώρος για την απελευθέρωση των ομοφυλόφιλων σε μια κομμουνιστική δικτατορία χωρίς ελευθερία και ευημερία. Η καινούργια συναρπαστική μονογραφία του Σάμιουελ Χουνέκε, όμως, καταρρίπτει αυτές τις υποθέσεις. Χρησιμοποιώντας τις αλληλένδετες ιστορίες της Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας, ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η απελευθέρωση των ομοφυλόφιλων στα δύο κράτη μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980 είχε παράδοξα και απροσδόκητα αποτελέσματα. Οι Δυτικογερμανοί πέτυχαν την κοινωνική και πολιτιστική απελευθέρωση χωρίς μεγάλη αλλαγή πολιτικής μετά το 1969. Οι Ανατολικογερμανοί κέρδισαν την κρατική αναγνώριση και από αυτή την άποψη, αφού αποδείχτηκαν προοδευτικότεροι από τους δυτικούς ομολόγους τους, αλλά συνέχισαν να στερούνται συγκρίσιμων κοινωνικών εικόνων. Για τους ομοφυλόφιλους κατοίκους κάθε γερμανικού κράτους, η άλλη Γερμανία αντιπροσώπευε ένα κράτος απελευθέρωσης.

Στο πρώτο κεφάλαιο, ο Χουνέκε εκθέτει την ιστορία της ομοφυλοφιλίας στη Γερμανία από τη Γερμανική Αυτοκρατορία έως τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Ενώ οι ομοφυλόφιλοι άντρες απειλούνταν συνεχώς με σύλληψη για παραβίαση της §175, της διάταξης τουτέστιν του Ποινικού Κώδικα που απαγόρευε τις ανδρικές ομοφυλοφιλικές πράξεις, η ομοφυλοφιλική υποκουλτούρα άνθιζε στις μεγάλες γερμανικές πόλεις. Η εποχή της Βαϊμάρης έκλεισε το 1933, όταν ανέλαβαν οι Ναζί. Το κεφάλαιο αυτό τελειώνει εξηγώντας την επιβολή του §175 στην κατεχόμενη Γερμανία. Τα κεφάλαια δύο και τρία ακολουθούν δείχνοντας πώς λειτούργησε το συγκεκριμένο ζήτημα στη Δυτική και Ανατολική Γερμανία. Τα κεφάλαια τέσσερα και πέντε καλύπτουν τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, μια περίοδο συγκατάθεσης, αλλά όχι αποδοχής. Το τέταρτο κεφάλαιο ασχολείται με τη μεταρρύθμιση της §175 το 1969 στη Δυτική Γερμανία. Για να επιτύχουν την αποποινικοποίηση, πολλοί γκέι Δυτικογερμανοί υποστήριξαν την επιστημονική και φιλελεύθερη ιδεολογία της ομοφυλοφιλίας, προβάλλοντας το επιχείρημα ότι η επιθυμία του ιδίου φύλου ήταν έμφυτη και υποστηριζόταν από την επιστήμη. Ταυτόχρονα, πολλοί από αυτούς, δεν συγχωρούσαν ούτε την ομοφυλοφιλία ούτε τη νομιμοποίησή της. Στο τέλος, οι Δυτικογερμανοί αποποινικοποίησαν την ομοφυλοφιλία, αλλά αυτό δεν την έκανε ευρέως αποδεκτή.

 

 

Εν τω μεταξύ, η ΛΔΓ απέρριψε την §175 το 1968, χωρίς πολλή συζήτηση. Η αφαίρεση της τιμωρητικής παραγράφου δεν σήμαινε, ωστόσο, ότι η κυβέρνηση της Ανατολικής Γερμανίας είχε ξεχάσει την ομοφυλοφιλία. Αντίθετα, όπως εξηγείται στο κεφάλαιο πέντε, η Στάζι χρησιμοποίησε γκέι κατασκόπους και πληροφοριοδότες για να διεισδύσει σε ομάδες και σε ομοφυλοφιλικές υποκουλτούρες στην Ανατολική και Δυτική Γερμανία. Ως αποτέλεσμα, υποστηρίζει ο συγγραφέας, το «anti-gay animus» έγινε ισχυρότερο στη ΛΔΓ μετά από μια περίοδο σχετικής αδιαφορίας για τους γκέι. Τα κεφάλαια έκτο και έβδομο βυθίζονται στη δεκαετία του 1970 στην Ανατολική και Δυτική Γερμανία, μια περίοδο επαναστατική και στάσιμη για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων. Μετά την κατάργηση του §175 στη Δυτική Γερμανία, η στάση απέναντι στους γκέι σταδιακά χαλάρωσε. Ο νέος ριζοσπαστισμός των απελευθερωτικών κινημάτων της δεκαετίας του 1970 μετέτρεψε το ρεύμα από την αποποινικοποίηση στην αποδοχή. Το έκαναν αυτό επαναπροσδιορίζοντας τους εαυτούς τους ως πολίτες για τους οποίους η σεξουαλικότητα ήταν «πρωταρχικός παράγοντας στις κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές αποφάσεις που έπαιρναν καθημερινά». Εν τω μεταξύ, ένα παράλληλο απελευθερωτικό κίνημα των ομοφυλόφιλων της Ανατολικής Γερμανίας αναπτύχθηκε τη δεκαετία του 1970, όπως περιγράφεται στο έβδομο κεφάλαιο. Παρ’ όλο που το έργο των ομοφυλόφιλων και λεσβιών ακτιβιστών τελικά δεν αναγνωρίστηκε από το καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας την δεκαετία εκείνη, το γεγονός ότι οργανώθηκαν εξ’ αρχής ήταν σημαντικό γεγονός. Τέλος, τα κεφάλαια οκτώ και εννέα, διερευνούν τα παράδοξα της χειραφέτησης στις διαιρεμένες Γερμανίες. Το όγδοο κεφάλαιο εξετάζει τα εμπόδια που αντιμετώπισε η Δυτικογερμανική απελευθέρωση των ομοφυλόφιλων στη δεκαετία του 1980. Η αποκατάσταση της συντηρητικής πτέρυγας των κεντροδεξιών Χριστιανοδημοκρατών, η κρίση της πληγής του συνδρόμου της επίκτητης ανοσολογικής ανεπάρκειας (aids) και τα γκέι σκάνδαλα, εμπόδισαν τις πολιτικές φιλοδοξίες του απελευθερωτικού κινήματος των ομοφυλόφιλων της δεκαετίας του 1970. Εν τω μεταξύ, στη ΛΔΓ τη δεκαετία του 1980, μια νέα ομάδα απελευθέρωσης ομοφυλόφιλων εμφανίστηκε υπό την αιγίδα της Προτεσταντικής Εκκλησίας, ένα καταφύγιο σε ένα κατά τα άλλα αυταρχικό κράτος επιτήρησης. Σε αντίθεση με προηγούμενες ομάδες ακτιβιστών, αυτή οργανώθηκε σε εθνικό επίπεδο και ήταν πιο απροκάλυπτα συγκρουσιακή, με την Στάζι να παλεύει απεγνωσμένα να απαντήσει σε όλα αυτά!

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top