Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Ίσκιοι, ρόδα και τσουκνίδες
04/02/2020, 11:59 μμ

Ίσκιοι, ρόδα και τσουκνίδες

Της Σοφίας Διονυσοπούλου //

 

«Πλάι σε γοργά νερά θα περπατήσω», Ζαν-Μπατίστ Παρά, Μετάφραση: Τιτίκα Δημητρούλια, Εκδόσεις Γκοβόστη 2019, Σελ.191

 

Ίσκιοι νεκρών ή ζωντανών, ίσκιοι από μνήμη ή από ύλη, ψίθυροι και αφουγκρασμοί, άνεμοι, ρόδα και τσουκνίδες, λάβαρα βάρκες, βάλτοι, χώμα αποτελούν κάποια από τα στοιχεία που συνθέτουν την εικονοποιΐα του Παρά. Ποίηση μεταφυσική και ταυτόχρονα πολιτική, που καταργεί τα φυσικά και χρονικά όρια, συνομιλώντας ταυτόχρονα με το παρελθόν και το μέλλον, αλλά και με τα εσωτερικά και εξωτερικά τοπία. Ποίηση της δημιουργίας, της Ιστορίας, του έρωτα, της άνευ θεού ή θεών «νεογέννεσης».

Είναι αδύνατο να μιλήσει κανείς ολοκληρωμένα για μια τόσο πυκνή ποίηση. Θα περιοριστούμε λοιπόν σε κάποια στοιχεία της θεματικής της.

Το βιβλίο ανοίγει και κλείνει με δύο ποιήματα όπου ο άνεμος και το κόκκινο χρώμα /πολιτική συνείδηση / αίμα κατέχουν δεσπόζουσα θέση. Το πρώτο τιτλοφορείται «Ανατολικός άνεμος»:

 

Για λάβαρό μας είχαμε

Μια σκέψη που ματώνει στα βάθη του μέλλοντος

Το τελευταίο είναι άτιτλο, καθώς η σύνθεση «Ιαρομίρα» αποτελεί μη διακοπτόμενη πνοή ανέμου.

Παραθέτουμε τους δύο πρώτους στίχους:

Το κουρελιασμένο κόκκινο πανί

Δεν άσπρισε στη μνήμη μου

 

Στο πρώτο ποίημα ο άνεμος είναι αμείλικτος μαντατοφόρος, αλλά και αυτός που φέρει τη λύση και την καθαγίαση, στο τελευταίο γίνεται το λάιτ μοτίβ της «Ιαρομίρας». Το ποίημα τελειώνει όπως και τα υπόλοιπα της συγκεκριμένης σύνθεσης: Κι ο άνεμος θα είναι το σπιτικό μου. Ο ποιητής ενώνεται πλέον, έστω και σε μελλοντικό χρόνο –προείπαμε άλλωστε ότι ο χρόνος εδώ είναι ένα αμάγαλμα– με το αγαπημένο του στοιχείο, τη φωνή της στέπας.

Το κομμάτι της δημιουργίας κατέχει σημαντική θέση, είτε πρόκειται γι’ αυτό που αποκαλέσαμε πριν «νεογένεση» είτε για τη γέννηση ενός ποιήματος. Το ποίημα είναι κάματος, πόνος και παραμύθι: έτσι, ποίηση βγαίνει μέσα από τη σιωπή και από την άλαμπη αλυσίδα της «Ωραίας κοιμωμένης», αλλά κι απ’ τη μυστηριώδη φωνή στο «Περασμένοι καιροί», ποίημα εμπνευσμένο από το παραμύθι με τους έξι κύκνους: Θα πισωπατήσω μες στη λάσπη / θα ράψω των τσουκνίδων τον χιτώνα γιατί, όπως διαβάζουμε στο «Χαμηλός πυρετός», Το ποίημα μαθαίνεται μες στις τσουκνίδες πίστομα». Και, στο «Κοντράτι Ρυλέγεφ», Με τα πόδια τυλιγμένα σ’ ένα τσουβάλι / γράφει το ποίημά του με μια βελόνα/ πάνω σε ένα φύλλο από σφεντάμι. Πόνος και Φύση, χώμα και άνεμος, αλληλεξάρτηση ζωής και θανάτου, όλα στροβιλίζονται σε έναν χθόνιο χορό.

Το υγρό στοιχείο δρα σε συνδυασμό με τη γη υπό μορφή λάσπης ή συγχωνευμένο σχεδόν μαζί της: Ένα ποτάμι κάτω από ένα σεντόνι / και μια σιωπή ώς σύρριζα στο χώμα. Θολό και βαλτωμένο, άλλοτε στάσιμο άλλοτε γοργό, διατρέχει την ποίηση του Παρά απ’ άκρη σ’ άκρη, με τη μορφή βαλτότοπου σε ακινησία χρόνου, που σχίζεται από άλλους χρόνους, άλλοτε αστραπιαίους και διαπεραστικούς, άλλοτε αργά παρασυρμένους Μόνη μάς ξεπλένει μια βροχή. / Οι φωνές μας είναι βάρκες λυτές. Ή: Ήμασταν ξαπλωμένοι πόδια με κεφάλι στη βάρκα / χωρίς να ξέρουμε ότι είχε λευκάνει κιόλας στην ανατολή ο ουρανός. Ένας μοναχικός γερανός διέσχισε τη λίμνη, έβγαλε μια μακρόσυρτη κραυγή {…}. Το θέμα της βάρκας συνομιλεί και με τον έρωτα και με τον θάνατο: Τραβάμε στην άμμο την καλαφατισμένη βάρκα. / Αφήνουμε τη φωτιά να σιγοκαίει ώς το πρωί. / Η αγωνία ανηφορίζει μέσα από τη γη. Ή {…} η θύμηση, κάποιες στιγμές, μπορεί κι ανασέρνει / την ψευδαίσθηση του θανάτου όπως βάρκα μες απ’ την άμμο; Και ακόμη: Λαμνοκόπε, δεν θέλω να πεθάνω. / Μένω μόνος με τα μάτια μου.

 

Jean Baptiste Para

 

Τελειώνοντας δεν θα  μπορούσαμε να μην αναφερθούμε στο φόρο τιμής στην ποίηση της Ανατολής, με το εμβληματικό γκαζάλ, αφιερωμένο στη Ρόζα Λούξεμπουργκ, Δώστε μου ένα μέτρο μαύρο τούλι / Τα μάτια μου να κλείσω σαν γεράκι, αλλά και σε στίχους του Παρά που παραπέμπουν σε γκαζάλ, όπως: Λίγο αν χιονιστεί το ρόδο, λίγο το χιόνι αν ροδίσει.

Η χωμάτινη μετάφραση της Τιτίκας Δημητρούλια, με επιλογές λέξεων όπως πίστομα, φουσκονεριές, βίδρες, μούσκλα, χλοάζουν, σταχοχώραφα, βουτάει ζωικά στα μεταφυσικά νερά του Παρά δημιουργώντας ένα σύννεφο από έντομα, που ο αναγνώστης καλείται να το διασχίσει ερωτικά όπως στο αντίστοιχο ποίημα.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top