Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Η σαγήνη του Baudrillard
12/12/2023, 10:03 μμ

Η σαγήνη του Baudrillard

Γράφει ο Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης //

 

 

 

Jean Baudrillard, «Περί σαγήνης», μετάφραση Ευγενία Γραμματικοπούλου, εκδόσεις Εξάντας-Νήματα, Αθήνα 2009

 

Ο Γάλλος κοινωνιολόγος και φιλόσοφος Jean Baudrillard (1929-2007) δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός στην Ελλάδα. Τα βιβλία του αναλύουν την σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία, τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και την υψηλή τεχνολογία,  την τέχνη, την ποπ κουλτούρα, τις σχέσεις των φύλων, την κοινωνική ιστορία και οικονομία, εισάγοντας τις έννοιες της προσομοίωσης και της υπερπραγματικότητας.  Ο Baudrillard πιστεύει ότι η σύγχρονη μετανεωτερική κοινωνία διέπεται από την κυριαρχία του «σημείου» και του αντικειμένου σε βάρος του υποκειμένου και της αυτονομίας του. Το έργο του συνδέεται με τον μεταμοντερνισμό και οι επιρροές του είναι από τον Μισέλ Φουκώ, τον Ρολάν Μπάρτ, τον Κάρλ Μάρξ, κ.ά.

Στο βιβλίο του Περί σαγήνης διερευνά την έννοια της σαγήνης, ξεκινώντας από τη σχέση των δύο φύλων, αμφισβητώντας τον φεμινισμό και την ψυχαναλυτική θεωρία του Freud. Ξεκινώντας από τον Freud επαναναδιατυπώνει τη θεωρία του, συμφωνώντας ότι η σεξουαλικότητα και η λίμπιντο είναι ιδιότητες μόνο του αρσενικού. Η δύναμη του θηλυκού είναι η σαγήνη. Το αρσενικό και το θηλυκό δεν λειτουργούν με όρους αντίθεσης, δηλαδή με την απολυτότητα της συμπλήρωσης ή/και σύγκρουσης των δύο φύλων, διότι το θηλυκό έxει μια σαγηνευτική αναστρεψιμότητα. Στη σαγήνη δεν υπάρχει ανατομία, δεν υπάρχει ψυχολογία, όλα τα σημεία είναι αναστρέψιμα. «Άρα η γυναίκα δεν είναι παρά εντύπωση. Και το θηλυκό ως εντύπωση είναι αυτό που ακυρώνει το βάθος του αρσενικού». Με άλλα λόγια, η γυναίκα δεν έχει καμία θηλυκότητα, απλά μετατρέπεται σε φανταστικό υποκείμενο για τον άνδρα.

Η σαγήνη βασίζεται στο φαντασιακό παιχνίδι της απώθησης και της απελευθέρωσης, είναι μια διαδικασία άκρως τελετουργική. Αυτή είναι η ομορφιά της, η τελετουργική όχι η φυσική και φυσικά η γοητεία της. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τον  σύγχρονο σωματικό πολιτισμό, την «κουλτούρα της πρόωρης εκσπερμάτισης», που έχει ως αποκλειστικό στόχο την πραγματοποίηση μιας επιθυμίας μέσα σε μια ηδονή.  Το κέντρο βάρους της σεξουαλικής σχέσης έχει μετατοπιστεί σε μια «λιβιδινική οικονομία», όπου κυριαρχεί η σεξουαλική εκδοχή του πορνό με όρους υπερρεαλιστικούς, διότι το πορνό είναι παραπάνω από το πραγματικό, καθιστώντας το σεξ ποταπό χωρίς καμιά γοητεία.  Είναι μια απομαγεμένη προσομοίωση, δηλαδή μια οφθαλμαπάτη. Αυτή η οφθαλμαπάτη υπάρχει στην τέχνη της Αναγέννησης, όπου η διάσταση της προοπτικής είναι η κακή συνείδηση του σημείου απέναντι στην πραγματικότητα. Το ίδιο ισχύει για τον υπερρεαλισμό και τον φονξιοναλισμό του 20ου αιώνα. Ουσιαστικά η σαγήνη αφορά μια λιγότερη διάσταση και  μπορεί να εμφανιστεί στο τραγούδι, στο βλέμμα, στην απουσία, στην ομορφιά ή ακόμα και στον θάνατο. «Το να σαγηνεύεις θα πει να πεθαίνεις ως πραγματικότητα και να εμφανίζεσαι ως ψευδαίσθηση». Με άλλα λόγια, η στρατηγική της σαγήνης είναι αυτή τη πλάνης. Γι’ αυτό τη συναντούμε και στα ΜΜΕ, ενώ η κοινωνικότητα έχει αντικατασταθεί σε μεγάλο μέρος από την προσομοίωση.

 

Jean Baudrillard

 

Εν κατακλείδι, θα λέγαμε ότι το Περί σαγήνης του Baudrillard είναι ένα προκλητικό βιβλίο, το οποίο όμως είναι πιο επίκαιρο από ποτέ, καθώς ανατρέπει τις συμβάσεις του νεωτερικού πολιτισμού. Αυτό όμως είναι το τίμημα του σύγχρονου τεχνοκρατικού πολιτισμού με την τεχνητή νοημοσύνη, τη βιολογική γενετική και τις ανακαλύψεις τους, οι οποίες δημιουργούν τον απομαγεμένο κόσμο του 21ου αιώνα.

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: , ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top