Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / “…μπροστά σου είναι όλα. Έλα να παίξουμε”
15/11/2022, 10:25 μμ

“…μπροστά σου είναι όλα. Έλα να παίξουμε”

Γράφει η Κυριακή Αν. Λυμπέρη // *

 

Μαργαρίτα Παπαγεωργίου «Εξωτικά είδη», εκδ. Σαιξπηρικόν

 

Η ποιήτρια που μας άφησε θετική εντύπωση με την πρόοδο της στη δεύτερη ήδη συλλογή της, έρχεται τώρα με την τέταρτη συλλογή να συνεχίσει τα βήματά της, μακριά από  καθημερινές και τετριμμένες διατυπώσεις -ακόμα και τότε που τα θέματα αφορούν την καθημερινότητα- και να υπηρετήσει έναν σχετικά αφηρημένο αλλά πλήρη εικόνων ωστόσο στοχασμό. Και ο λόγος μου δεν έχει να κάνει με τον τίτλο της συλλογής που είναι ΕΞΩΤΙΚΑ ΕΙΔΗ, αλλά με το πνεύμα της.

Γενικά η οπτική της, τόσο στα παλαιότερα όσο και στα νεώτερα έργα της, βασίζεται σε δυο πόλους, όχι κατ’ ανάγκην αντιτιθέμενους. Με τη μια πλευρά της οικειοποιείται έννοιες από επιστημονικές θεωρίες από τις οποίες ερανίζεται ασυνήθιστες εκφράσεις που εντάσσει στην ποιητική της, καταδεικνύοντας ένα πνεύμα θετικό και με την άλλη επιτελεί μια συνομιλία με το φυσικό περιβάλλον, τις σχέσεις και τα εσωτερικά συμβάντα, αποδείχνοντας μια ρομαντική ματιά και προαίρεση. Από τη μια υποσωματίδια, νηκτόν, πλαγκτόν, βένθος, κυανοβακτήρια, ινοκυστικά πλοκάμια, πυροκλαστικές ροές, λέξεις και εκφράσεις όχι τόσο συχνές στην ποίηση και ίσως και λίγο εξεζητημένες, αλλά που φανερώνουν την πολυμέρεια των ενδιαφερόντων της και την προσωπική της συγκρότηση, από την άλλη φεγγάρια, πτηνά, ηλιοβασιλέματα, ρεματιές, αγριολεβάντες, ηφαίστεια, τζιτζίκια, ο φυσικός κόσμος που εισέρχεται σε παραλληλία προς τα αισθήματα και τις σκέψεις προσδίδοντας μια εκλέπτυνση στα περιγραφόμενα. Μοιάζει σαν να εννοεί με τις παράλληλες αυτές διατυπώσεις ότι όλα έχουν τη σημασία τους για την οντότητα άνθρωπος, να επιχειρεί μια σύνθεση των κόσμων του πνεύματος και της ύλης.

Στο βιβλίο αυτό εκφράζει την επιθυμία να ταξιδέψει σε μέρη μακρινά του βορρά και του νότου, σε μέρη εξωτικά που θα τις προσφέρουν νέες εμπειρίες, ωστόσο στο τέλος καταλαβαίνει ότι το πραγματικό ταξίδι γίνεται μέσα από τα πρόσωπα, τα αισθήματα και μέσα από την εξέταση του εσωτερικού εαυτού. Παρατηρώντας τη φύση νοιώθει κάποτε να συμμετέχει βιωματικά στην ομορφιά της, μετατρέπεται σε ένα τζιτζίκι (η έννοια του ποιητή-τραγουδιστή) ή “κολιμπρί μές στη γύρη να συνηχεί τα νέκταρ όλου του κόσμου”. Ωστόσο η φύση δεν είναι μόνο μνημείο ομορφιάς, η ποιήτρια έχει γνώση της ευθραυστότητας των πραγμάτων, της φθοράς, του εφήμερου των όντων. Η ζαργάνα κυνηγάει το σμήνος τα αθερινάκια, ο γλάρος ο υψιπετής των ουρανών πολλές φορές γκρεμίζεται από τα ύψη του. Η φύση συχνά είναι σκληρή για τα πλάσματά της. Γι’ αυτό λοιπόν μοιάζει απαραίτητη η καταφυγή στα όνειρα “ένα φτερό λευκό κάτω απ’ το μαξιλάρι” ή αλλιώς η υπενθύμιση της πτήσης με την μορφή της ποίησης. Στο ποίημα “PANTHERA TIGRIS ή ΛΕΥΚΗ ΓΟΝΙΔΙΑΚΗ ΜΕΤΑΛΛΑΞΗ” το ζώο (ο άλλος δυναμικός εαυτός; η ποίηση η ίδια;) νοιώθει να την οδηγεί δια μέσου της αναζήτησης στην ελευθερία του πνεύματος. Αλλού όμως ο πάνθηρας, παρ’ όλη τη δύναμή του, διστάζει να βγει από την ανοιχτή πόρτα του κλουβιού, ή όταν το αποτολμήσει αυτοκαταστρέφεται. Μα και άλλα ζώα ή πτηνά χρησιμεύουν σαν υποδείγματα ανθρωπίνων ιδιοτήτων και συμπεριφορών. Τα φλαμίνγκο πχ.  συμβολίζουν  για την ποιήτρια την ποίηση την ίδια και τους ποιητές.

Αρκετά θέματά της συλλογής αυτής έχουν μυθολογικές αναφορές ή αλληγορικές σημασίες. Γενικά τα σύμβολά της ξεφεύγουν από τα συνηθισμένα, αυτό όμως στην ποιητική τέχνη προσδίδει στους στίχους μια γοητεία κι ας μην είναι πάντα εύκολη η πλήρης αποκωδικοποίηση. Στο  ποίημα  με τίτλο “ΛΑΒΡΥΣ”, γίνεται αναφορά στον διπλό πέλεκυ των Μινωιτών, λατρευτικό κατ’ αρχήν αντικείμενο συνδεδεμένο με θηλυκές θεότητες που λέγεται ότι στα κρητικά μυστήρια συμβόλιζε την ένωση ουρανού και γης, την ένωση των δυο δυνάμεων της φύσης, της παραγωγικής και της γονιμοποιού και για τους μύστες είχε τη σημασία της αποφυγή των λαθών και της ανόδου της ψυχής σε ανώτερες πνευματικές σφαίρες. Στους στίχους του τέλους του ποιήματος αυτού θα διαβάσουμε “κι ο διπλός πέλεκυς σταυρός ματωμένος/ πληρωμή για κάποιο λάθος· δε θυμάμαι/ τι πρέπει να κάνω/ να εξαγνιστώ ή να πεθάνω”. Μια πιθανή κατάδυση στα άδυτα του εσωτερικού εαυτού, μια αυτοτιμωρία ίσως για κάποιο παλιό συμβάν ή και ταυτοχρόνως ένας εξορκισμός του κακού. Ή και μια πορεία ολοκλήρωσης του εαυτού. Και πλήθος υπαινικτικές αναφορές στη σημειολογία των φύλων (“αρσενικός ή θηλυκός πάνθηρας”, “ήμουν μια κοπέλα, μια άνδρας”, “ένα αγόρι  κοίταζε τον εαυτό του, εμένα”), θέλοντας  όμως να τονίσει την πλευρά του γυναικείου ψυχισμού και των ποικίλλων δοκιμασιών του θήλεος, ή απλά να αποτυπώσει ίσως όλες τις θέσεις που λαμβάνει ο ποιητής για να διηγηθεί την ανθρώπινη κατάσταση. Στο ωραίο μακροσκελές ποίημα με τίτλο “ΠΟΛΥΞΕΝΗ” (μην ξεχνάμε την ομηρική αναφορά της γυναικείας θυσίας στην ιστορία της Πολυξένης), παρουσιάζεται μια γυναίκα-γοργόνα που, καταδυόμενη στα βάθη των νερών -ή στον εαυτό της ή στην ποίηση ή στο χρόνο- ζει τον έρωτα αλλά και μαθαίνει να συνδέει μέσα της όλον τον παρελθόντα και τον μέλλοντα κόσμο προσδοκώντας έναν τόπο ονειρικό, “έναν τόπο που δε γερνάς ποτέ”, “εκεί που όλα ζουν σταματημένα…στο εδώ και τώρα”. Διότι η πάλη με τον χρόνο είναι το μεγάλο στοίχημα του ανθρώπου και η δοκιμασία του.

 

Μαργαρίτα Παπαγεωργίου

 

Θα παρατηρήσουμε βέβαια ότι  κάποτε η κατάχρηση του στοιχείου της παρήχησης ή της συνεχούς επανάληψης μιας λέξεως με όλα τα συνθετικά της συλλήβδην μέσα στο ίδιο ποίημα, οδηγεί σε αντίθετα από τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Όμως δεν μπορούμε να μην εντοπίσουμε και  πολύ ωραίους συχνά στίχους αποφθεγματικού τύπου μάλιστα, όπως  “η ομίχλη των λέξεων η χειρότερη μοναξιά” ή “πώς ο θηρευτής του ανέφικτου γίνεται το θήραμα του εαυτού του” ή “η άμμος παίρνει πάντα πίσω αυτό που της ανήκει”. Η ποιήτρια δείχνει από την αρχή της ποιητικής της δημιουργίας μια τάση ρομαντική με όλη την ευγένεια της σημασίας και μία αύρα ερωτισμού διαποτίζει συχνά τους στίχους της (άλλωστε η τρίτη συλλογή της είχε εξ ολοκλήρου θέμα ερωτικό). Δείχνει να χρειάζεται ένα εσύ για να συνομιλήσει και από την πρώτη της ήδη σελίδα μας παρουσιάζει την πρόθεσή της: “…μπροστά σου είναι όλα. Έλα να παίξουμε”. Μας καλεί εμάς τους αναγνώστες ή απλώς τον κάποιον που επιθυμεί να συμμετάσχουμε στο  νοητικό και συναισθηματικό της κόσμο. Το ταξίδι που επιχειρεί αυτή τη φορά θα ήθελε, όπως προείπαμε, να είναι σε μέρη εξωτικά, τροπικά και περίεργα. Ο εξωτισμός άλλωστε -ας θυμηθούμε- ήταν ανάμεσα στα προτάγματα του ρομαντικού κινήματος. Ο εξωτισμός των τόπων, των συμπεριφορών, των λέξεων. Και με αυτόν συχνά συγκινούνται οι ποιητές.

Ωστόσο, στον εξωτισμό κάποιος μπορεί να οδηγηθεί και μέσα από το δωμάτιό του χρησιμοποιώντας τη φαντασία του και τη σκέψη που ταξιδεύει με ταχύτητα υπερβολική. Το εξωτικό τελικά, επειδή στον κόσμο συμβαίνουν παρόμοια πράγματα, δεν είναι καθόλου μακριά, είναι η ζωή, φυτική, ζωική και ανθρώπινη, γύρω μας, δίπλα μας, μέσα μας. Τη μεγαλύτερη αξία την έχει ο διπλανός μας, η γειτονιά μας, το σπίτι μας. Τα πρόσωπα που σχετιστήκαμε, οι συγκινήσεις που ζήσαμε. Ακόμα και μέσα σε ένα κλίμα πόθων και προσδοκιών και των παράλληλων τους διαψεύσεων, που έτσι κι αλλιώς αποτελούν φυσικά συμβάντα ενός ανθρώπινου βίου.

 

 

* Η Κυριακή Αν. Λυμπέρη είναι ποιήτρια

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top