✔ Όλγα Μπακοπούλου: «Όλοι μας έχουμε ευθύνη απέναντι στις συμβάσεις. Τις αποδεχόμαστε και τις συνεχίζουμε ή τις ξεπερνάμε;»

Συνέντευξη στη Τζένη Μανάκη //

 13+1 ερωτήσεις για ένα νέο βιβλίο και την συγγραφέα του: “LIPSTICK” Όλγα Μπακοπούλου, Εκδόσεις Δωδώνη

Η Όλγα Μπακοπούλου γεννήθηκε στο Johannesburg της Νοτίου Αφρικής και μεγάλωσε στην Αθήνα. Σπούδασε Κοινωνιολογία και  Αγγλική Φιλολογία και έχει μεταπτυχιακό τίτλο σπουδών στην Εφαρμοσμένη Παιδαγωγική από το Πανεπιστήμιο του Surrey.
Παρακολούθησε σεμινάρια σεναρίου, σκηνοθεσίας, και δημιουργικής γραφής, ενώ παράλληλα συμμετείχε στην παραγωγή ταινιών μικρού μήκους. Ολοκλήρωσε το πρόγραμμα εκμάθησης φωτογραφίας στη Focus και το 2017 ίδρυσε την οπτικοακουστική εταιρεία PHOTOLEXI.

Έχει διακριθεί σε διάφορους διαγωνισμούς φωτογραφίας και έχει λάβει μέρος σε ομαδικές φωτογραφικές εκθέσεις.

Το 2018-2019 συμμετείχε ως σεναριογράφος, σκηνοθέτης και μοντέρ στην τηλεοπτική σειρά ντοκιμαντέρ «Από το Μικρό στο Μεγάλο», παραγωγής Ε.Σ.Ε. Έχει επίσης γράψει σενάρια για ταινίες μικρού μήκους και τηλεταινίες. Το 2005 το σενάριο για την τηλεταινία «Γεια Χαρά» έλαβε το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό σεναρίου που οργανώθηκε από το ΙΕΚ ΑΚΜΗ και το περιοδικό ΣΙΝΕΜΑ. Το 2009 έγραψε το σενάριο για την ταινία μικρού μήκους «Πίσω από τα σύννεφα» η οποία έλαβε το βραβείο κοινού στο Φεστιβάλ Φανταστικού κινηματογράφου Αθήνας καθώς και του πρώτου αντρικού ρόλου στο Φεστιβάλ κινηματογράφου της Πάτρας. Από το 2016 είναι μέλος της Ένωσης Σεναριογράφων.

Το 2015 εκδόθηκε το μυθιστόρημά της «Μία ανάσα πριν» από τις εκδόσεις Μπατσιούλας- Momentum. Το  LIPSTICK είναι το δεύτερο μυθιστόρημά της.  

Καθημερινά περιστατικά, δημιούργησαν στη συγγραφέα την επιτακτική ανάγκη να μιλήσει για θέματα όπως: ο καρκίνος του στήθους, η μητρότητα και η απάντηση στο ερώτημα αν μια γυναίκα μπορεί να βρει την ολοκλήρωση και την ευτυχία μόνο μέσα από αυτόν τον ρόλο, η αναζήτηση της σεξουαλικής ταυτότητας, η γυναικεία ομοφυλοφιλία, ο ρατσισμός και η απόρριψη. 

Πώς να χρησιμοποιήσει η Αγγελική τις λέξεις, που τη μισούν τόσο βαθιά, για να περιγράψει τον έρωτά της για μια άλλη γυναίκα;

Πώς να τοποθετήσει η Κατερίνα τις λέξεις σε μία πρόταση για να περιγράψει στην τετράχρονη κόρη της τη μάχη που δίνει με τον καρκίνο;

Πώς ν’ αντέξει η Θάλεια ένα λάμδα που λιώνει σε ξένο στόμα και τονίζει την αδυναμία της ν’ αποκτήσει ένα παιδί;

Και η Βίβιαν, με ποιες λέξεις θα περιγράψει τι σημαίνει να είσαι ήδη τσαλακωμένος από τη στιγμή που συνειδητοποιείς ότι είσαι διαφορετικός;
Η Αθήνα φλέγεται. Το κόκκινο κραγιόν, στριφογυρνώντας, αναδύεται από το πλαστικό περίβλημα. Οι λέξεις γλιστρούν απ’ τον τοίχο, πέφτουν με κρότο στο πλακάκι, σπάνε, και τα κομμάτια τους συμπληρώνουν τις προτάσεις των τεσσάρων γυναικών.

Ένα απόσπασμα από το lipstick:

Να σου στερούν ένα αξιοπρεπές αντίο. Το δικαίωμα μιας εξήγησης, τυπικής έστω. Τον σεβασμό στο άτομό σου. Για να βγουν αλώβητοι αυτοί, ατσαλάκωτοι, να μη ρισκάρουν ούτε μια τσάκιση. Εσύ, έτσι κι αλλιώς χαμένος από χέρι. Τσαλακωμένος ήδη από τη στιγμή που συνειδητοποιείς ότι είσαι αλλιώτικος, διαφορετικός. Το ελαττωματικό κομματάκι του παζλ. Τι να σε κάνουν; Μήπως θα συμπλήρωνες την εικόνα τους; 

«Απορρίπτω Αγγελική, απόρριψη, απορρίμματα, κοινώς σκουπίδια. Σε πετάω, σε ξεφορτώνομαι». Τέντωσε τη γροθιά της μπροστά και άνοιξε τη χούφτα της σαν να πέταγε κάτι. «Τώρα, αν θα διαλέξεις να μείνεις μέσα στον σκουπιδοντενεκέ ή όχι, είναι δική σου δουλειά». Την χάιδεψε απαλά στον ώμο και σηκώθηκε. Έκανε μερικά βήματα και γύρισε πάλι προς τη μεριά της. «Ξέρεις τι λέω κάθε μέρα στον εαυτό μου, Αγγελική; Να γίνεις εσύ η γυναίκα που θα ‘θελες να ερωτευτείς».

-Κυρία Μπακοπούλου, μιλήστε μας για το νέο βιβλίο σας. Αναφέρεστε σε τρία βασικά ζητήματα που απασχολούν τις σύγχρονες κοινωνίες με βασικό άξονα τη διαφορετικότητα. Ποιο ήταν το έναυσμα της συγγραφής του; 

Το βασικό θέμα του μυθιστορήματος lipstick δηλώνεται ήδη από τον τίτλο του, καθώς στην αργκό ο όρος «lipstick» αναφέρεται στην θηλυκή λεσβία. Οι άλλοι δύο θεματικοί του άξονες είναι ο καρκίνος του στήθους και η μητρότητα σε συνδυασμό με τις εξωσωματικές. Στον πυρήνα του βιβλίου βρίσκεται η σύγχρονη γυναίκα και η κοινωνία μέσα στην οποία ζει. Συνεπώς δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό που μου έδωσε την αφορμή της συγγραφής αλλά μια σειρά από μικρά καθημερινά ερεθίσματα.

–Ανάμεσα στις ηρωίδες σας, η πόλη, η καθημαγμένη Αθήνα, πρωταγωνιστεί έμμεσα στο μυθιστόρημά σας. Είναι το μπακγκράουντ που φιλοξενεί τις ψυχικές εντάσεις των ηρωίδων σας. Υπάρχει πολιτική χροιά, πλην των άλλων, στο βιβλίο σας; 

Η ιστορία του βιβλίου εκτυλίσσεται στα τέλη του 2008, και κορυφώνεται την Δευτέρα 8 Δεκεμβρίου, δύο μέρες μετά την δολοφονία του Αλέξανδρου Γρηγορόπουλου με τις εκτεταμένες ταραχές στο κέντρο της Αθήνας που συγκλόνισαν την Ελληνική κοινωνία. Επιλέγοντας τον συγκεκριμένο χώρο και χρόνο θέλησα να τονίσω αφενός την ψυχική αναταραχή των ηρωίδων μου και αφετέρου την συμμετοχή τους στο κοινωνικό γίγνεσθαι.

Παρότι δεν υπάρχει πολιτική χροιά στο βιβλίο, το πολιτικό στοιχείο διακρίνεται καθώς καθορίζει ούτως ή άλλως τις πράξεις και τις αποφάσεις όλων μας.

–Μπορεί το σοκ που προκαλεί μια ασθένεια να μετατραπεί σε “ευκαιρία” για αλλαγή πλεύσης μιας ζωής; 

Πολλοί άνθρωποι μετά από μια σοβαρή ασθένεια αναθεωρούν τον τρόπο ζωής τους. Μέσα από τις συνεντεύξεις που έγιναν κατά τη διάρκεια της έρευνας για το μυθιστόρημα, πολλές γυναίκες μου εκμυστηρεύτηκαν ότι μετά από αυτήν την εμπειρία επαναπροσδιόρισαν την κοσμοθεωρία τους, βρήκαν δύναμη να ξεφύγουν από κοινωνικούς περιορισμούς και αντιμετώπισαν το μέλλον με αισιοδοξία. Αυτός ήταν άλλωστε και ο βασικός λόγος που επέλεξα το συγκεκριμένο θέμα.

–Ποια είναι η θέση σας, ως σύγχρονου ανθρώπου, όχι μόνον ως συγγραφέα, στο ζήτημα της μητρότητας; Είναι τελικά πανάκεια η μητρότητα για τη σύγχρονη γυναίκα ή είναι ένα ζήτημα επιλογής;

Η μητρότητα συνδέεται άμεσα με την θέση της γυναίκας στην κοινωνία και την δομή της οικογένειας. Πολλές φορές ασκούνται πιέσεις με άμεσους και έμμεσους τρόπους και οι γυναίκες αναγκάζονται, για να εκπληρώσουν τον μητρικό τους ρόλο, να μπουν σε διαδικασίες ιδιαίτερα απαιτητικές ψυχικά και σωματικά.

Οι περισσότερες γυναίκες επιλέγουν τον ρόλο της μητρότητας, σε αυτή την κατηγορία ανήκω κι εγώ. Πιστεύω όμως ακράδαντα ότι η κάθε γυναίκα πρέπει να έχει και το δικαίωμα της αντίθετης επιλογής. Η αντίληψη για την ολοκλήρωση μίας γυναίκας δεν θα πρέπει να εξαρτάται μόνο από αυτόν τον ρόλο.

–Ποια είναι η αίσθησή σας σχετικά με την αποδοχή της σεξουαλικής διαφορετικότητας στη σύγχρονη κοινωνία μας; 

Στο lipstick ήθελα να αναφερθώ στην έννοια της διαφορετικότητας και στον τρόπο που την αντιμετωπίζει η κοινωνία. Επέλεξα την σεξουαλικότητα ως ένα επίκαιρο θέμα, με σκοπό να αναδείξω συγκεκριμένες πτυχές της.

Τι ακριβώς όμως σημαίνει «διαφορετικός»; Μπορεί να έχουμε διαφορετικά εξωτερικά χαρακτηριστικά, να εκφραζόμαστε με διαφορετικούς τρόπους, να αντιδρούμε σύμφωνα με την ιδιοσυγκρασία μας, αλλά η ουσία είναι η ίδια. Όλοι είμαστε άνθρωποι. Αγαπάμε, πονάμε, κλαίμε, χαιρόμαστε, ερωτευόμαστε. Η μόνη διαφορά είναι τα κοινωνικά πλαίσια, τα κάθε λογής «πρέπει» και οι αντιλήψεις που καθορίζουν τι είναι «σωστό», ποιος γίνεται αποδεκτός και ποιος όχι. Όλοι μας έχουμε ευθύνη απέναντι στις συμβάσεις. Τις αποδεχόμαστε και τις συνεχίζουμε ή τις ξεπερνάμε; Η κοινωνία μας δείχνει ότι έχει κάνει αρκετά βήματα προς την ανοχή αλλά μένει ακόμα πολύς δρόμος για την αποδοχή.

–Ποια σκηνή του έργου, σας προκάλεσε τη μεγαλύτερη δυσκολία στη γραφή της ή στο συναισθηματικό σας κομμάτι;

Ήταν πολύ δύσκολο για μένα συναισθηματικά να περιγράψω την ψυχική κατάσταση της Κατερίνας, η οποία είναι η ηρωίδα που πάσχει από τον καρκίνο του στήθους. Υπήρξαν ιδιαίτερα φορτισμένες στιγμές. Ο λόγος όμως που είχα επιλέξει από την αρχή να ασχοληθώ με αυτή την ιστορία, ήταν επειδή πιστεύω ότι μέσα από όλες τις δοκιμασίες, ακόμα και τις πιο δυσάρεστες, μπορούμε τελικά να εξελιχθούμε και να νικήσουμε.

-Έχετε δηλώσει κάποτε: «Λάτρεψα την λογοτεχνία, ερωτεύτηκα τον κινηματογράφο, εθίστηκα με τις φωτογραφίες». Είναι γνωστό ότι είστε πολυπράγμων, συνεχίζετε ν’ ασχολείστε και με τα τρία είδη τέχνης, έχετε ήδη στο ενεργητικό σας αρκετά σενάρια, ταινίες, εκθέσεις φωτογραφίας, έχετε βραβευτεί. Ποια είναι η μεγαλύτερη αγάπη σας; 

Μπορεί να υπάρχουν διαφορετικές μορφές τέχνης, αλλά ο πυρήνας της δημιουργίας είναι κοινός. Μια διαρκής διαλεκτική με τον εαυτό μας. Μία συνεχής προσπάθεια να κατανοήσουμε τις πλευρές που γνωρίζουμε και να ανακαλύψουμε αυτές που μας διαφεύγουν. Η εικόνα, μου δίνει την επαφή με τον εξωτερικό κόσμο και η λέξη με τον εσωτερικό. Η κάθε μορφή τέχνης με βοηθάει να εξελίσσομαι και καλύπτει τις εκφραστικές ανάγκες μου, οπότε τις αγαπάω όλες το ίδιο.

-Στο προηγούμενο βιβλίο «ΜΙΑ ΑΝΑΣΑ ΠΡΙΝ» η ηρωίδα σας είναι μια δυναμική, αποφασιστική σύγχρονη γυναίκα που αναγκάζεται να επιλέξει ανάμεσα σε δύο ζωές. Έχω την αίσθηση ότι τα διλήμματα σας ελκύουν ιδιαίτερα, προφανώς επειδή ως συγγραφέα σας δίνουν την ευκαιρία μιας καταβύθισης στον ψυχισμό των χαρακτήρων. Μιλήστε αναλυτικότερα για αυτή την επιλογή σας; 

Τα διλήμματα είναι συνυφασμένα με την ζωή μας και οι επιλογές που κάνουμε καθορίζουν το ποιοι είμαστε ουσιαστικά. Πάνω σε αυτήν την αρχή είχε βασιστεί το ΜΙΑ ΑΝΑΣΑ ΠΡΙΝ. Με ελκύουν συγγραφικά οι σύνθετοι χαρακτήρες που έρχονται σε σύγκρουση με τον βαθύτερο εαυτό τους και τα τραύματά τους. Στο lipstick το αόρατο νήμα που συνδέει τους χαρακτήρες μου είναι η απόρριψη και η εσωτερική διαδρομή τους προς την αποδοχή και την ολοκλήρωση.

–Υπάρχουν συχνά πραγματικοί άνθρωποι πάνω στους οποίους στηρίζετε τους χαρακτήρες των μύθων σας;

Από ανθρώπους που γνωρίζω δανείζομαι συνήθως κάποιο χαρακτηριστικό ή μία ιδιαιτερότητα, αλλά οι χαρακτήρες μου είναι εντελώς φανταστικοί. Επειδή με ενδιαφέρει ιδιαίτερα η αληθοφάνεια και η συνέπειά των ηρώων μου και στα δυο μυθιστορήματα χρησιμοποίησα ψυχολόγους ως βασικούς συμβούλους.

–Πως επιλέγετε τα ονόματα των χαρακτήρων στα έργα σας, υπάρχει κάποια σημειολογία;

Προτιμώ τα καθημερινά ονόματα για τους χαρακτήρες μου. Συνήθως όταν φαντάζομαι έναν ήρωα, μου συστήνεται με το όνομά του. Όταν γνώρισα την Θάλεια μου άρεσε η μελωδικότητα του ονόματός της. Άρχισα να χρησιμοποιώ συμβολικά το «λ» από το όνομά της για να περιγράψω την ερωτική έλξη που ένιωθε για αυτήν η Αγγελική. Τελείως τυχαία κατά τη διάρκεια της συγγραφής ανακάλυψα ότι το «λ» χρησιμοποιείται ως το διεθνές σύμβολο για τα ομοφυλόφιλα και λεσβιακά δικαιώματα!!! Το θεώρησα ευκαιρία να το χρησιμοποιήσω ευρύτερα μέσα στην ιστορία μου.

Στο lipstick επίσης η βασική ηρωίδα, η Αγγελική, έχει τις σημειολογικές προεκτάσεις του αγγέλου.  Ένα τατουάζ φτερών στην πλάτη και τη βαθύτερη επιθυμία της να πετάξει.

–Τι είδους έρευνα σας ελκύει να κάνετε, εννοώ στο διαδίκτυο, σε βιβλιοθήκες σε ιστορικά αρχεία ή σε εφημερίδες, ή σε όλα αν χρειαστεί, και πόσο χρόνο είστε διατεθειμένη να ξοδέψετε προκειμένου να γράψετε ένα βιβλίο;

Η έρευνα παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην διαμόρφωση των μυθιστορημάτων μου. Χρησιμοποιώ οποιοδήποτε μέσο κρίνω απαραίτητο για να λάβω την πληροφορία που αναζητώ. Ξεκινάω διαδικτυακά και σταδιακά ανατρέχω σε διάφορες πηγές, ανάλογα με τις ανάγκες που παρουσιάζονται. Χρησιμοποιώ επίσης σχετική βιβλιογραφία, φωτογραφίες, ταινίες και επιστημονικούς συμβούλους. Στο lipstick η σημαντικότερη πηγή έρευνας ήταν οι συνεντεύξεις με γυναίκες που είχαν προσωπικά βιώματα. Συναντήσεις που με σημάδεψαν και με συγκλόνισαν βαθιά.

Ο σκοπός της έρευνας μου δεν είναι απλά να μάθω μια πληροφορία. Αυτό που αναζητώ κυρίως είναι να κατανοήσω τον περιβάλλοντα χώρο στον οποίον κινούνται οι ήρωες μου και να «βιώσω» τα βιώματά τους.

–Μπορείτε να αναφέρετε μια εμπειρία σας μέσα από την οποία διαπιστώσατε τη δύναμη της γλώσσας; 

Η δύναμη της γλώσσας και του χειρισμού του λόγου μου αποκαλύφθηκε σταδιακά. Στην αρχή ως αναγνώστρια και στην συνέχεια συνδυαστικά με την εικόνα, μέσα από την σεναριογραφία.

Όταν ξεκίνησα να γράφω το ΜΙΑ ΑΝΑΣΑ ΠΡΙΝ, που αρχικά προοριζόταν για σενάριο, διαπίστωσα την μοναδική δυνατότητα που μου έδινε να εκφραστώ λογοτεχνικά.

-Έχετε στενή φιλία με κάποιους άλλους συγγραφείς, κι αν ναι προσφέρει αυτή η φιλία βοήθεια στο να γίνει κανείς καλύτερος συγγραφέας; 

Έχω πολλούς και καλούς φίλους σεναριογράφους και συγγραφείς με τους οποίους ανταλλάσσουμε απόψεις και ιδέες.  Θα ήθελα να αναφερθώ ενδεικτικά στον Γιάννη Σκοπετέα, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αιγαίου που με μύησε στην συγγραφή του σεναρίου και την συγγραφέα, κριτικό λογοτεχνίας, Αργυρώ Μαντόγλου που με βοήθησε ουσιαστικά να ανακαλύψω την λογοτεχνική συγγραφή μέσα από τα σεμινάρια δημιουργικής γραφής.

–Πείτε μας μια πιθανά πραγματοποιήσιμη ευχή για την Ελληνική Λογοτεχνία.

Εύχομαι όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς να αναδείξουν το λογοτεχνικό προϊόν όπως του αξίζει και να του δώσουν την ευκαιρία για μια διεθνή πορεία.

–Κυρία Μπακοπούλου, σας ευχαριστώ γι’ αυτή τη συνομιλία!