✔ “Διεκδικώ το δίκαιο των πραγμάτων” – Συνέντευξη της εικαστικού Ντόρας Πανταζοπούλου

Του Γρηγόρη Χαλιακόπουλου //

 

Η ζωγράφος, διακοσμήτρια Ντόρα Πανταζοπούλου με δυνατή παρουσία στο χώρο του χειροποίητου κοσμήματος, εγκατέλειψε τις εκθέσεις των αθηναϊκών πολυχώρων κι επέλεξε την επαρχία για να στεγάσει την δική της γκαλερί, ζωντανεύοντας το παρελθόν και την ιστορία της δυτικής Μεσσηνίας. Ανακαίνισε ένα πέτρινο σπίτι του 1826 και με την αφοσίωση στην τέχνη της απέδειξε ότι η καλλιτεχνική αποκέντρωση δεν είναι απλώς η χιλιομετρική απόσταση από την πρωτεύουσα, αλλά ο τρόπος ζωής, η θεματολογία της δημιουργίας και ο σεβασμός σε ότι προέρχεται από την παράδοση αλλοτινών εποχών. Την συναντήσαμε στην γκαλερί της και μας μίλησε για όλα όσα προκύπτουν απ’ το νέο τρόπο ζωής που επέλεξε εν μέσω κορονοϊού…

-Αφήσατε την Αθήνα και εγκατασταθήκατε στην πατρίδα σας Φιλιατρά, δημιουργώντας κοσμήματα και πίνακες ζωγραφικής. Ο λόγος;

Αγαπώ την Αθήνα! Είναι μια πόλη με αμέτρητες ομορφιές, με δυνατότητες επιλογών και προσβάσεις. Έζησα σ’ αυτήν 22 χρόνια, οι προσλαμβάνουσες που μου προσέφερε με δίδαξαν, καταξιώθηκα επαγγελματικά σε μια κατεξοχήν ανταγωνιστική αγορά εργασίας, εκεί διέκρινα τις βαθύτερές μου ανάγκες.

Σ΄ αυτή την πόλη ανέπτυξα τους ισχυρότερους συναισθηματικούς δεσμούς με τους ανθρώπους, πλούτος ανεκτίμητος που συντροφεύει πλέον την κάπως πιο μοναχική ζωή μου, όπως αυτή διαμορφώθηκε με τη μετοίκισή μου.

Η Αθήνα, είναι μια πόλη, πόλος έλξης, ειδικά την περίοδο της νεότητας, γιατί προσφέρει συμπυκνωμένη και πολυεπίπεδη γνώση, πιστεύω ακράδαντα όμως, πως το μεγαλύτερο ποσοστό των κατοίκων της, ζει κάπως σαν την Πηνελόπη. Έχει όλους τους μνηστήρες στα πόδια της, μα αυτή περιμένει τον Οδυσσέα. Θέλω να πω, πως η Αθήνα, μπορεί να προσφέρει τα πάντα, αλλά αυτή η πραγματικότητα, δεν συμβαδίζει με την δυνατότητα ζήτησης και μάλλον, από κάποιο σημείο και ύστερα, ζητάει και παίρνει πολλά περισσότερα από τις ζωές των ανθρώπων…

Προσωπικά, έχω την τύχη, να κατάγομαι από μία από τις ομορφότερες γωνίες της Ελλάδας, τη δυτική Μεσσηνία! Έχω και το πάθος, να ερωτοτροπώ με τη φύση. Έχω και τη χαρά να έχω κληρονομήσει γη με ιστορία από τους προγόνους μου.

Έχω και την ευτυχία, να είμαι μητέρα. Δεν θα ήταν κρίμα λοιπόν, να μην επιλέξω αυτό τον μαγικό τόπο, που μου προσφέρει ανεξάντλητες πηγές έμπνευσης, τόσο στην καλλιτεχνική μου δραστηριότητα, όσο και στην ποιότητα ζωής μου;

-Το κόσμημα ή η ζωγραφική κυριαρχεί στην καλλιτεχνική σας φύση;

Τη ζωγραφική, δεν την επέλεξα! Συνειδητοποιώ βαθιά μέσα μου, πως αυτή με έχει επιλέξει! Τα πιο πολύτιμα αποκτήματα που χαιρόμουν από παιδί, ήταν τα κάθε είδους χρώματα που μπορούσα να έχω. Τα χρώματα και τα σχήματα, ενεργοποιούσαν ανέκαθεν σε μένα έναν υπέροχο συναισθηματικό κόσμο.

Ακόμη και σε περιόδους δύσκολες για τη ζωή μου, αρέσκομαι να βρίσκω το καλά κρυμμένο όφελος και ωριμάζοντας, συνειδητά πια, θέλω και να το μεταδίδω…

Έτσι, ζωγραφίζω, από μια βαθύτερη ανάγκη να εκφράσω τις σημασίες μου, την αποθήκη ιδεών που έχω συσσωρεύσει, τη φαντασία μου που οργιάζει και την επιθυμία μου να προσφέρω ό,τι μπορώ, διεγείροντας συναισθήματα.

Λίγο πριν ν’ αλλάξει το τοπίο του ιστορικού Λυκείου Φιλιατρών, με τους φοίνικες πρωταγωνιστές στην εικόνα του, πρόλαβα να ολοκληρώσω έναν πίνακα, που “έσωσε” μία εικόνα του και πολλά πολλά συναισθήματα. Πρόκειται για ένα υπέροχο νεοκλασικό κτίριο, που έχει την ίδια ηλικία με τους γονείς μου. Πρώτο έτος λειτουργίας το 1926 και ήταν το πρώτο Γυμνάσιο της Δυτικής Μεσσηνίας, χρηματοδοτούμενο μάλιστα από τους πολίτες των Φιλιατρών.

Όταν το εξέθεσα στο κοινό, χόρτασα ικανοποίηση, από τις μνήμες που μου διηγήθηκαν οι θεατές του που αφορούσαν κάθε γωνία του έργου.

Κοσμεί πλέον τον χώρο υποδοχής του νεόδμητου Λυκείου Φιλιατρών και όπως μου μεταφέρουν οι διδάσκοντες σε αυτό, οι μαθητές μας, αποθέτουν το χρόνο στα διαλείμματά τους με το να τον χαίρονται!

Το κόσμημα από την άλλη και δη η ιστορία του, με γοητεύει ιδιαίτερα, καθώς αποτελεί μέγα μέσο κατανόησης της πραγματικότητας, τόσο στο παρελθόν, όσο και στο σήμερα.

-Πόσο δύσκολη είναι η επιβίωση ενός καλλιτέχνη την εποχή της κρίσης και δη του κορονοϊού;

Αν μιλάμε για καλλιτέχνη, θα πρέπει να διευκρινίσουμε πως ο πλούτος της δημιουργίας του, τον χορταίνει πιο πολύ κι απ’ το φαγητό… Ωστόσο, επειδή τυγχάνει να ζει μέσα σε αυτό που λέμε “οργανωμένο κράτος”, απορρέουν ταυτόχρονα υποχρεώσεις, οικονομικού επιπέδου. Ούτως ή άλλως, ο καλλιτέχνης, ανέκαθεν ζούσε φτωχός. Δεν υπήρξε άλλωστε μέχρι σήμερα, μέτρο για το ταλέντο του εν ζωή καλλιτέχνη… άρα, δεν υπάρχει αντίτιμο για τη δουλειά που καταβάλλει.

Έτσι λοιπόν, οι περισσότεροι, αδυνατούν να βιοποριστούν από την τέχνη τους και καταφεύγουν σε άλλα επαγγέλματα για τα προς το ζην.

Πόσο μάλλον, αυτή την εποχή της κρίσης που διαρκεί υπερβολικά και με κερασάκι τον κορονοϊό που διόγκωσε τους φόβους και τις ανασφάλειες.

Έχουμε βέβαια από την άλλη το εμπόριο της τέχνης, που κυρίως με τεχνητά μέσα προάγει την τέχνη, ακόμη και σε περιόδους πολέμου. Αυτή, είναι μία εντελώς διαφορετική ιστορία, που απέχει παρασάγγας από την ανταμοιβή του καλλιτέχνη σε επίπεδο υλικό αλλά και ηθικό.

-Από που κατά κύριο λόγο εμπνέεσθε, από την πραγματικότητα ή τη φαντασία σας;

Μα η φαντασία, είναι κι αυτή προϊόν της πραγματικότητας θαρρώ! Η πραγματικότητα μού εξάπτει συναισθήματα, οι άνθρωποι μού ασκούν επιρροές, οι εικόνες με οδηγούν σε σκέψεις και οι σκέψεις απαιτούν από εμένα να δράσω! Να ζωγραφίσω, να δημιουργήσω ένα κόσμημα, να κατασκευάσω ένα αντικείμενο, να μιλήσω και να διεκδικήσω το δίκαιο των πραγμάτων. Άλλωστε, αυτή ακριβώς είναι η φύση του καλλιτέχνη. Να αγαπάει τις γραμμές της φύσης, που μόνο αρμονία και δικαιοσύνη διδάσκουν.

-Ποια είναι τα συστατικά που οδηγούν έναν δημιουργό στην ισορροπία;

Μιλάμε για ισορροπία, ως δεδομένο, μόνο αν αναφερόμαστε σε τσίρκο! Στην καθημερινότητα, ο όρος ισορροπία, δεν υφίσταται σαν κάτι στατικό και δεν είναι απαραίτητα κακό αυτό. Είναι σαν να λέμε “είμαι μόνιμα ευτυχισμένος”. Πολύ ανιαρό δεν θα ήταν;

Ζούμε σε έναν κόσμο δομημένο ως κοινωνία. Οι κραδασμοί -παντός είδους- είναι αναπόφευκτοι… ωστόσο οι βασικές αρχές του ατόμου και η μη παρέκκλιση από αυτές, εξυπηρετούν την ηρεμία του και μια επιθυμητή ισορροπία.

Ο Πλάτωνας, θεωρήθηκε πως απαξίωνε την τέχνη, όταν δήλωνε πως “υπάρχει κάτι το αποβλακωτικό στην αστόχαστη και επιπόλαιη τέχνη, κάτι που επιτείνει και δυναμώνει την προϋπάρχουσα βλακεία.”

Ένα σαχλό τραγουδάκι, – έλεγε ο αείμνηστος Βασίλης Ραφαηλίδης, δεν προσθέτει τίποτα, ούτε στην ευαισθησία μας, ούτε στη νόησή μας και τα στιχάκια αυτού που προτείνει τον εαυτό του για ποιητή, διότι έτσι θέλει, κάνουν καλό μόνο στον ίδιο.

Η τέχνη, συμπεριλαμβανομένου της τέχνης του λόγου -θα πρόσθετα- διακαή πόθο έχει να γίνει αποδεκτή και όχι να είναι επιβεβλημένη. Αυτό προαπαιτεί κοινό με κριτική σκέψη, με συναισθήματα, με παιδεία. Που σημαίνει εν κατακλείδι, ότι προσωπικά συμφωνώ με τις θέσεις του Πλάτωνα, πως η φιλοσοφική σκέψη προηγείται σε αξία από την τέχνη και ο δημιουργός, μόνο έτσι βρίσκεται σε ισορροπία με τον εαυτό του, όπως επίσης και οι δέκτες του έργου του.

-Η γκαλερί σας είναι σε ένα πέτρινο κτίριο του 1826. Επιλογή ή σύμπτωση να εργάζεσθε σε έναν χώρο με παρελθόν δύο αιώνων;

Στα παιδικά μου χρόνια, σ’ αυτόν το χώρο στεγαζόταν το μπακάλικο του κυρίου Παύλου. Ήταν από τους πρώτους χώρους της κοινωνικοποίησής μου θα έλεγα. Καθόλου θελκτικός χώρος δεν ήταν, έτσι παραμελημένος και μοντέρνα σοβατισμένος, όταν έψαχνα αποκούμπι για τα όνειρά μου.

Συνηθίζω ωστόσο να εκτιμώ πολύ το παρελθόν, διότι γνωρίζοντάς το, νοιώθω τη ζωή μου να αποτελεί ιδιαίτερο κομμάτι της ιστορίας.

Με γοητεύει να συνδέομαι με τις ρίζες μου. Μου δημιουργεί αυτοπεποίθηση το παρελθόν, γιατί με οδηγεί σε ασφαλέστερα συμπεράσματα στο παρόν. Θέλω λοιπόν, να συμβάλλω στη διάσωση και την ανάδειξή του, θέλω να σώσω όσα μπορώ, θέλω να υπάρχει αλληλουχία και αλληλεπίδραση σε όλα όσα σκέπτομαι και κάνω. Δεν μπορώ να πω πως ήταν σύμπτωση, ούτε μπορώ να ισχυριστώ πως ήταν και επιλογή η στέγασή μου σ’ αυτό το κτίριο.

Αυτό που με βεβαιότητα μπορώ να δηλώσω, ωστόσο, είναι η ευγνωμοσύνη μου, που η φαντασίωσή μου για τη μεταμόρφωσή του, οι αναμετρήσεις μου με τους μαστόρους και η ενδελεχής αγάπη μου, κάνουν πολλούς περαστικούς και ταξιδιώτες να σταματούν και να μπαίνουν μέσα με θαυμασμό και κυρίως με γλύκα συναισθημάτων.