Εξερευνώντας τα όρια της ανθρώπινης ύπαρξης
Γράφει ο Άγγελος Χαριάτης //
Paul Greveillac «Κόκκινες Ψυχές», Μετάφραση: Στέλα Ζουμπουλάκη, εκδ. Πόλις
Ο Paul Greveillac, πριν το αφηγηματικό ταξίδι στην Κίνα (Αφέντες και Δούλοι, εκδόσεις Πόλις, μετάφραση Γιάννης Καυκιάς) της Πολιτιστικής Επανάστασης, μας προτείνει να τον ακολουθήσουμε στην πρώτη του συγγραφική προσπάθεια. Μια διαδρομή με αφετηρία την κομμουνιστική ΕΣΣΔ, λίγο μετά τον θάνατο του Στάλιν, και τερματικό σταθμό τις πρώτες μέρες του Βλαδίμηρου Πούτιν, στις Κόκκινες Ψυχές που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πόλις σε μετάφραση της Στέλας Ζουμπουλάκη.
Το άρτια δομημένο μυθιστόρημα στηρίζεται στους δύο κεντρικούς πρωταγωνιστές, τον Ρώσο Βλαντιμίρ Κατούτσκοφ και τον Ουκρανό Πάβελ Γκολτσένκο, και τη μεταξύ τους φιλία, έπειτα από την τυχαία συνάντησή τους, στα είκοσί τους. Έχοντας ως τρίτο πρωταγωνιστή ―όσο αδόκιμο κι αν ακούγεται― το περιβάλλον της ΕΣΣΔ. Κλειστοφοβικό, ενοχικό, αποτρόπαιο, ψευδές, ταπεινωτικό ― απέναντι ιδίως στους αντιφρονούντες.
Μέσα από τη ματιά του παντογνώστη αφηγητή, ο οποίος κλείνει πονηρά το μάτι στον αναγνώστη, προλέγοντας συμβάντα και συμπεριφορές, παρακολουθούμε τη διαδρομή του λογοκριτή Κατούτσκοφ και του μηχανικού προβολής Γκολτσένκο. Η επιλογή της τριτοπρόσωπης αφήγησης είναι σωστή, μιας και επιτρέπει να απλώσει την ιστορία σε χώρο, χρόνο και βάθος, αναλύοντας ―χωρίς να φείδεται οικονομίας, απαραίτητο στοιχείο στα μεγάλης έκτασης μυθιστορήματα― με σαφήνεια και συγγραφική μαεστρία τους χαρακτήρες των δευτεραγωνιστών και τριταγωνιστών, οι οποίοι στιγμές στιγμές απογειώνουν τον ρυθμό και τη ροή. Αναγκάζοντας τον αναγνώστη να ακολουθήσει έναν φρενήρη αναγνωστικό ρυθμό. Και αυτός ο εξαναγκασμός είναι ταιριαστός με το «ζουμί» της ιστορίας. Ο κρατικός μηχανισμός που δρα προληπτικά, κατασταλτικά, και σε κάθε περίπτωση εξαναγκαστικά, ώστε να φιμώσει, τιμωρήσει, φυλακίσει κάθε αντίθετη φωνή στα κομμουνιστικά ιδεώδη. Το κεντρικό σημείο ―το μάτι του ταύρου αν θέλετε― είναι η προσπάθεια φίμωσης της ελευθερίας έκφρασης, εστιαζόμενη κυρίως στα έργα του γραπτού λόγου. Κάθε λέξη, κάθε στίχος, κάθε παράγραφος, κάθε κεφάλαιο, ελέγχεται, διαγράφεται, τροποποιείται από την Γκλάβλιτ (κρατική υπηρεσία λογοκρισίας) που στέλνει μηνύματα στους δημιουργούς. Άλλοτε αθώα, μέσω προειδοποιήσεων, και άλλοτε σκληρότερα. Εκτοπισμοί, εισαγωγή σε ψυχιατρικά άσυλα, απέλαση. Από όλα έχει το καλάθι της κρατικής μηχανής.
Ο συγγραφέας έχει πραγματοποιήσει ενδελεχή ιστορική-πολιτιστική έρευνα, αυτό είναι κάτι παραπάνω από φανερό. Χωρίς αυτή δεν θα είχε τη δυνατότητα να μας πάρει από το χέρι και να μας τραβήξει στο μεδούλι της ιστορίας, τηρώντας στο ακέραιο τη σύμβαση με τον αναγνώστη. Στάθηκα ενεός στην περιγραφή της καθημερινότητας των πολιτών της Μόσχας στα χρόνια του υπαρκτού σοσιαλισμού. Αισθάνθηκα πως είμαι μέρος της ιστορίας τους. Κι αυτό είναι σπουδαίο. Σαν να εναποθέτεις ένα κομμάτι του εαυτού σου μέσα στον μύθο, να γίνεσαι κοινωνός και συμμέτοχος. Αυτό άλλωστε προσφέρει η ανάγνωση ενός καλού λογοτεχνικού έργου.
Paul Greveillac
Πέρα από το πλαίσιο του μύθου, ο Paul Greveillac καταφέρνει να δημιουργήσει ήρωες οι οποίοι είναι ανθρώπινοι, με τις λύπες και τις χαρές ―με τις πρώτες να υπερτερούν―, με όνειρα και φιλοδοξίες, με ματαιώσεις, οργή και αποδοχές. Εντός αυτού του δημιουργικού καμβά κινούνται ο Κατούτσκοφ και ο Γκολτσένκο, θυμίζοντας κάτι από την τραγικότητα των ηρώων του Φιοντόρ Ντοστογιέφκι και του Αλεξάντερ Σολζένιτσιν.
Εν κατακλείδι, οι Κόκκινες Ψυχές είναι ένα γενναίο, φιλόδοξο ―από όλες τις απόψεις― μυθιστόρημα, που εξερευνά τελικά τα όρια της ανθρώπινης ύπαρξης, μέσα από τους περιορισμούς ενός απολυταρχικού καθεστώτος που ξεκίνησε σαν την ελπίδα του αυριανού κόσμου. Ενός ταξιδιού προς την πραγματική ελπίδα, χωρίς να υπονοηθεί πως δεν άξιζε η διαδρομή ― το αντίθετο μάλλον.
Στα συν η εξαιρετική μετάφραση της Στέλας Ζουμπουλάκη και οι σημειώσεις της, που βοηθούν τον αναγνώστη να περιπλανηθεί ―χωρίς να πλανηθεί― κατά την αφηγηματική εξέλιξη του μύθου.
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
-
-
ΑΝΑΓΝΩΣΕΙΣ ΜΕ 500+ ΛΕΞΕΙΣ: Ο θάνατος ποτέ δεν βάζει τέλος
23/04/2024, 9:51 μμ -
Παρακείμενα: «Ωδή στην ηρωική παράδοση και ταυτόχρονα καταδίκη»
23/04/2024, 9:50 μμ -
Ο ‘δράκος’ κοιτούσε τη λίμνη
23/04/2024, 9:48 μμ -
Η αλχημιστική φαντασία της Μπουραζοπούλου
23/04/2024, 9:47 μμ -
Ο Δημήτρης Νόλλας συνεχίζει
23/04/2024, 9:45 μμ
ΘΕΜΑΤΑ
-
Ποίηση: “Μονολογώντας στην Παταγονία”
Γράφει ο Γιώργος Φρέρης // Μονολογώντας στην Παταγονία Σαντιάγκο Παρά τις φθορές του χρόνου με πολέμους, αναταραχές και πολλαπλές σεισμικές δονήσεις, Παραμένεις ατάραχο και ταπεινό, Σαντιάγκο, εκπλήσσoντας τον επισκέπτη σου, από το λόφο του Σαν
Περισσότερα -
Με σεβασμό στις πηγές
Από τον Άγγελο Πετρουλάκη // Μάρκος Τσικότ: “Η δολοφονία του Σωκράτη”, Εκδόσεις Πατάκη Ένα μυθιστόρημα – ποταμός για μια εποχή που σημάδεψε έντονα την ελληνική αρχαιότητα, γνωστή ως Πελοποννησιακός Πόλεμος, που συνδέθηκε με την θανάτωση του Σωκράτη, πατέρα
Περισσότερα -
«Μια παλλόμενη ζώσα καινούργια Αυλή των Θαυμάτων»
Γράφει ο Διονύσης Παπακώστας // Νάνσυ Καλφούδη Παπάκου «Η ζωή στον Ίσμαρο», εκδ. Περίπλους, σελ. 196 Αγαπητή Νάνσυ δεν είναι η πρώτη φορά που καταφέρνεις με όσα γράφεις να με ταξιδεύεις σε εποχές αλλοτινές, περασμένες μα όχι λησμονημένες και
Περισσότερα -
Διήγημα: “Τον φακό στα Εγγλέζικα τον λένε… φακ;”
Γράφει ο Γιώργος Ν. Μουσταΐρας // * Ήταν αρχές του ’45, σ’ ένα χωριό του Παρνασσού, τότε που είχαν φύγει οι Γερμανοί και είχαν έρθει οι Εγγλέζοι. Φτώχεια και μαυρίλα η καθημερινότητα, καθώς οι χωρικοί προσπαθούσαν,
Περισσότερα -
Όταν το πεπρωμένο είναι πιο δυνατό από τη ζωή. Είδαμε τη «Μεγάλη χίμαιρα» του Καραγάτση στο Θέατρο «Πορεία»
Της Κατερίνας Πουλοπούλου // Αν τηλεφωνήσετε, για παράδειγμα, σήμερα για να κλείσετε θέση, μπορεί να περιμένετε κι εβδομάδες για τη «Μεγάλη χίμαιρα» του Καραγάτση που έχει ανεβάσει ο Δημήτρης Τάρλοου στο θέατρο Πορεία, όμως αξίζει τον κόπο.
Περισσότερα -
Πέντε ποιήματα
Της Μαρίας (Μόιρας) Μπιζάνου // Δεν Υπήρξα παρά μονάχα μια σκουριά του Νου. Μάταια αντιστέκομαι στις ενοχές Μάταια σφυρηλατώ την πέτρα χαράζοντας “άλλοθι” με τα νύχια μου. Τώρα διψάω για μια καταδίκη στο Άπειρο όπου θα
Περισσότερα -
Οι ηχογραφήσεις των μπλουζ από τον Harry Oster στη φυλακή της Angola στη Λουιζιάνα (μέρος 2ο)
Του Γεωργίου Νικ. Σχορετσανίτη // * Διαβάστε το Α΄ μέρος του αφιερώματος εδώ >> Το 1964, ο Robert Pete Williams έδωσε την πρώτη συναυλία του έξω από τη Λουιζιάνα, αφού εμφανίστηκε στο θρυλικό Newport Folk Festival. Η
Περισσότερα
