Fractal
Home / Βιβλιοκριτικές / Μία διεισδυτική ματιά στη ζωή των απλών ανθρώπων της επαρχίας
21/06/2023, 1:56 πμ

Μία διεισδυτική ματιά στη ζωή των απλών ανθρώπων της επαρχίας

Γράφει η Χρύσα Νικολάκη // *

 

Δημήτρης Φιλελές «Η παράξενη ιστορία μιας βαλίτσας», εκδ. Πηγή

 

“In eum locum res, deducta est, ut, nisi qui deus vel casus aliqui subvenerit, salvi esse ne que amus.”:  Σε τέτοιο σημείο έχουν οδηγηθεί τα πράγματα ώστε να μην μπορούμε να σωθούμε εάν δεν μας βοηθήσει κάποιος Θεός ή κάποιο τυχαίο περιστατικό. (Η κατάρα των εμφυλίων πολέμων).

 

«Η παράξενη ιστορία μιας βαλίτσας» του Δημήτρη Φιλελέ είναι ένα βιβλίο που περιέχει μία διεισδυτική ματιά στη ζωή των απλών ανθρώπων της επαρχίας. Ο Δημήτρης Φιλελές αντιμετωπίζει όλους τους ήρωες του με βαθιά ενσυναίσθηση αλλά και παρατήρηση. Πηγή αθωότητας, γεμάτης από τη δύναμη της επανάστασης είναι ο ορισμός της «υπογραφής» του. Αυτό ακριβώς αισθάνθηκα διαβάζοντας τη νουβέλα.

Ο μακροπερίοδος λόγος που χρησιμοποιεί προσδίδει  σοβαρότητα και επισημότητα, χωρίς όμως να χάσει καθόλου την καυστικότητα και το χιούμορ του.

Το επικοινωνιακό πλαίσιο ναι μεν αποκτά αυτή τη σοβαρότητα αλλά ο  καυστικός λόγος κατακλύζει τον αναγνώστη.

Ο Δημήτρης Φιλελές εκφράζει σύνθετες και πολύπλοκες σκέψεις, αναλύοντας διεξοδικά και κλιμακωτά τη συλλογιστική του διαδρομή. Τη διαδρομή δηλαδή της ιστορίας της βαλίτσας στα δύσκολα χρόνια της δικτατορίας. Εκεί όπου μία εξ ουρανού φερμένη βαλίτσα αναστατώνει την εικονική ηρεμία του τόπου. Ο δυναμικός και γρήγορος αφηγηματικός ρυθμός,  μας συνεπαίρνει στην τραγελαφική διαδρομή της βαλίτσας, ανάμεσα στην έριδα του σταθμάρχη και του προέδρου. Και ο δάσκαλος μαζί με τον Παπά, πρωτεργάτες του πνεύματος και της αδελφοσύνης, δίνουν τα χέρια για το καλό της ομόνοιας του συνόλου.

Προσέξτε το παρακάτω κείμενο στη σελίδα 35,  ενδεικτικό της μαεστρίας της τεχνικής του συγγραφέα,  που δεν είναι άλλη στην προκειμένη περίπτωση από την έμφαση του,  να καταστήσει πειστική την επιχειρηματολογική του δεινότητα.

“Τι τους θέλουμε πάλι τους μπασκίνες μέσα στα πόδια μας ; δεν φτάνει που μας παιδεύουν τόσα χρόνια με τη βρωμιά που έχουν μέσα στο κεφάλι τους , να τους κουβαλήσουμε τώρα στο χωριό για μία χαμένη βαλίτσα, να χάσουμε τον ύπνο μας με τις ερωτήσεις και την καχυποψία τους, πάλι τα ίδια θα έχουμε, πάλι οι συνήθεις ύποπτοι θα περάσουμε από το τμήμα για ανάκριση μέχρι να σταμπάρουν αυτόν που θέλουν αυτοί για ένοχο, ένας Θεός ξέρει πού θα καταλήξουμε, καλύτερα να ετοιμάζω σιγά-σιγά τη δική μου βαλίτσα”.

Σε αντίθεση με άλλα βιβλία που κάνουν χρήση μακροπερίοδου λόγου,  εδώ ο Δημήτρης Φιλελές κατορθώνει να παντρέψει τις λογικές σχέσεις της τότε εποχής , τις πολιτικοκοινωνικές συνθήκες του αλληλοσπαραγμού και να μας οδηγήσει έναν έναν,  να κατανοήσουμε και να ξεκλειδώσουμε τα νοήματα.

Ο συγγραφέας φωτίζει το παρασκήνιο με τρόπο σαφή και εικονοπλαστικό, με μία γλώσσα άλλοτε τρυφερή και άλλοτε κοφτερή. Σαν τη ζωή. Τη ζωή εκείνης της σκοτεινής πλευράς της Ρωμιοσύνης όπου ο αδερφός στρεφόταν εναντίον αδερφού.

Διώξεις από το 67 έως το 74, αυταρχισμός και σκάνδαλα ήταν τα σημαντικότερα στοιχεία αυτής της μαύρης περιόδου με ολική κατάρρευση που επήλθε με την πτώση της χούντας και την άφιξη στην Αθήνα του Κωνσταντίνου Καραμανλή, και την πίεση της εισβολής των Τούρκων. Για αυτή την πραξικοπηματική δράση αρκετοί άνθρωποι καταδικάστηκαν. Κατόπιν ήρθε η πίεση της μεταπολίτευσης.

“Ο νεανικός ενθουσιασμός μας παρέσυρε σε λάθη. Τα μέλη της ομάδας μας αυξήθηκαν τόσο γρήγορα,  που χάσαμε τον έλεγχο. Η ασφάλεια και ο Στρατός είχαν μάτια και αυτιά παντού. Ο χαφιές χώθηκε ανάμεσα μας πριν το καταλάβουμε. Είχαμε το κρησφύγετο μας σ ‘ ένα παλιό σπίτι στα Σεπόλια. Εκεί περνούσαμε τα βράδια μας με τον Παντελή δουλεύοντας ασταμάτητα , οι γονείς μας καρδιοχτυπούσαν, αλλά εμείς τραβούσαμε τον δρόμο μας. Μέχρι που κάποιο ξημέρωμα μας μπλόκαραν.”

 

Δημήτρης Φιλελές

 

Συμπερασματικά, ο Δημήτρης Φιλελές περιγράφει τα γεγονότα εκείνης της εποχής από τη στάση εκείνων των «νιτσεϊκών» υπερανθρώπων που δεν υπέκυψαν απέναντι στο πολιτικό κατεστημένο. Γνώση ιστορική, κατάκτηση των εκφραστικών μέσων και μία διεισδυτική οπτική κατακλύζουν το βιβλίο. Μα αυτό που εμένα σαν αναγνώστρια πρωτίστως και κατά δεύτερον σαν κριτικό γέμισε την ψυχή μου, είναι η ατόφια κράση των ηρώων. Σμιλεμένοι  λες από χέρι Φειδία ένας-ένας οι ήρωες της βαλίτσας, δημιουργούν ένα ηθογραφικό μωσαϊκό και ταυτόχρονα ρεαλιστικό, που με πείθουν για την ακρίβεια και την πιστότητα τους.

Πραγματικά μαζί με τις υπέροχες σκιτσογραφίες του Νίκου Βρεττού οι ήρωες ομοιάζουν σαν να βγαίνουν από τις ολοζώντανες σελίδες του. Οι συμβολισμοί και τα ονόματα που χρησιμοποιεί ο συγγραφέας είναι παρμένα από τον φυσικό/ιστορικό κόσμο με δύναμη ηθογραφική.

Γράφει στη σελίδα 89:

“Το δικό μου «μακριά» έρχεται από τις 21 Μαρτίου 1969. “Μία μικρή κραυγή έκπληξης ξεφεύγει από τα χείλη της Ελευθερίας που παραλίγο να της πέσει ο δίσκος με τον καφέ και το νερό από τα χέρια, καθώς ακούει τη σημαδιακή ημερομηνία, ενώ ο Πέτρος ανοίγει διάπλατα τα μάτια και το στόμα, χωρίς να καταφέρει να αρθρώσει λέξη”.

Οπωσδήποτε μετά από αυτή την αποκάλυψη της αυτοδιάθεσης των ηρώων του βιβλίου, ο αναγνώστης απορροφά και απομνημονεύει μέχρι το τέλος την κάθε σελίδα. Όπως έλεγε ο Καζαντζάκης: “Ο νους βολεύεται, έχει υπομονή, του αρέσει να παίζει μα η καρδιά αγριεύει, γλεντάει και χιμάει να ξεσκίσει το δίχτυ της ανάγκης.” Μέσα του ο συγγραφέας ξέρει πως η απάντηση βρίσκεται στην καθημερινή πάλη, στον πόλεμο κατά της διαφθοράς, στο “ευ αγωνίζεσθαι” της συνειδήσεως. “Μην καταδέχεσαι να ρωτάς θα νικήσουμε; θα νικηθούμε; Πολέμα!” σαν να ακούει τα λόγια του μεγάλου Κρητικού. Χρυσαετός πάνω από την άβυσσο, ο Δημήτρης Φιλελές φτάνει στην υψηλότερη βουνοκορφή, βουτά στα άδυτα του εμφυλίου, και μας φέρνει εκείνο το ελάχιστο φως που καίει, για να φωτίσει τους επερχόμενους νέους και να θυμίσει τα γεγονότα στους παλιούς. Ο Δημήτρης Φιλελές στη νουβέλα του «Η παράξενη ιστορία μιας βαλίτσας» μασάει τα σίδερα και φτύνει τους προδότες. Και είναι αυτή του η στάση ζωής, που γίνεται στάση γραφής και υπογραμμίζει το περιεχόμενο της βαλίτσας του, αλλά και της Ιστορίας.

Πράγματι, “Η παράξενη ιστορία μιας βαλίτσας” είναι μία νουβέλα μοναδική στο είδος της, αφού κατορθώνει να μας κάνει να γελάσουμε δυνατά και παράλληλα να εξεγερθούμε χειροκροτώντας!

 

 

* H Χρύσα Νικολάκη είναι Βιβλιοκριτικός, Συγγραφέας, Θεολόγος

 

 

  • Μοιραστείτε το άρθρο:
Ετικέτες: ,
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ

Back to Top