Το βιβλίο κι ο συγγραφέας του: Ο κύκλος κλείνει

Γράφει η Ελένη Γκίκα //

 

Ιωάννα Μπουραζοπούλου: «Η μνήμη του πάγου», Ο Δράκος της Πρέσπας ΙΙΙ, εκδ. Καστανιώτη

«Τώρα βρίσκομαι στον τρίτο και τελευταίο τόμο της τριλογίας του «Δράκου της Πρέσπας». Κοντεύω να κλείσω μια δεκαετία συντροφιά με αυτό το ανεκδιήγητο τέρας, που με έχει απασχολήσει όσο κανένα άλλο και με γοητεύει όπως την πεταλούδα το φως. Η συμπεριφορά του παραμένει ανεξήγητη, οι προθέσεις του ένα αξεδιάλυτο μυστήριο. Όποτε δοκίμασα να το ερμηνεύσω με ξεγέλασε, όποτε επιχείρησα να το εκλογικεύσω αντιστάθηκε, όποτε προσπάθησα να το κλείσω σε κανόνες δραπέτευσε. Ξεπήδησε από το φάσμα του μύθου και δεν σκοπεύει να περάσει στην απέναντι πλευρά, όσο κι αν το δελεάζω με καθρεφτάκια και χάντρες. Το κυνηγάω από τόμο σε τόμο, υπενθυμίζοντας ότι είμαι η δημιουργός του, αλλά υποψιάζομαι ότι δεν θα το εξημερώσω ποτέ.»

Μου είχε πει η Ιωάννα Μπουραζοπούλου για τον «Δράκο της Πρέσπας», η συγγραφέας ωστόσο το εξημέρωσε. Ολοκληρώνοντας μια τριλογία που θα μείνει μυθική, κλασική: για τη σύλληψή της, την πολιτική της διάσταση, το ευφάνταστο του θέματος, το βάθος και τις αντιφάσεις των χαρακτήρων, τον κοινωνικό και φιλοσοφικό προβληματισμό και στοχασμό.

Εξάλλου, όπως ήδη μας έχει πει η συγγραφέας: «Η τριλογία του δράκου δεν είναι τοιχογραφία εποχής, για να έχει ομορφιά και αξία από μόνη της, είναι μια περιπέτεια δράσης και μυστηρίου, βασίζει τη γοητεία της στην πλοκή και στις εκπλήξεις. Ταλαιπωρήθηκα πολύ μέχρι να βρω τρόπο να κόψω το μυστήριο στα τρία και να το συντηρήσω σε κάθε κομμάτι του. Έπρεπε να φτιαχτούν τρεις πυρήνες ιστοριών, φαινομενικά αυτόνομοι και κρυφά αλληλένδετοι, που η σύνθεσή τους θα σχημάτιζε μια τέταρτη ιστορία. Αυτός είναι ο λόγος που ο Αλχημιστής και ο Μαθητής του – αναφέρομαι στο θεατρικό έργο που ανοίγει και κλείνει την αφήγηση κάθε τόμου – μιλούν για «τέσσερα» στάδια του Μεγάλου Έργου, μολονότι η τριλογία θα έχει μόνο τρία βιβλία. Το τέταρτο ανήκει στον αναγνώστη, όταν πάρει τη συνολική πληροφορία και αποκτήσει περισκοπική θέαση της λίμνης. «Μαζί θα είμαστε μάρτυρες στα τρία πρώτα στάδια» λέει στον νεαρό μαθητευόμενο ο Αλχημιστής, στην έναρξη του πρώτου τόμου, «ως εκεί συντροφεύει ο δάσκαλος το μαθητή. Μόλις κοκκινίσει το νερό στον άμβυκα είσαι μόνος».

Με το τρίτο μέρος της τριλογίας «Η μνήμη του πάγου» όλα αποκαλύφθηκαν. Το στημένο παιχνίδι της Διεθνούς Τράπεζας, το παράδοξο των τριών αδελφών Δράκου, το φαινόμενο των τριών γειτονικών χωρών με τη Λάσπη, την Άμμο, τον Πάγο, οι εκλεκτικές συγγένειες των ανθρώπων που κατοικούν στις τρεις όχθες και οι έφοροι και τελώνες θέλουν εχθρούς, η γερόντισσα Εσμεράλδα που είναι και δεν είναι Εσμεράλδα, η οποία γεννά στους Νότιους, γεννιέται στους Ανατολικούς και ζει σε ετούτη εδώ την όχθη με τους πάγους, η ραψωδία λ της Οδύσσειας, η Νέκυια, ο ύπνος που είναι πιο πολύ αλήθεια και ζωή από την κάθε μέρα, οι ψευδαισθήσεις και οι προκαταλήψεις που έχουν γίνει για τους κατοίκους και τους δρακολόγους βεβαιότητα… εφόσον αυτό το τρίτο μέρος είναι ταυτόχρονα και η έναρξη και το φινάλε.

Στο μυθιστόρημα, παρουσιάζεται η οπτική της αλβανικής όχθης, έχουμε δει προηγουμένως την οπτική της ελληνικής (με τη βροχή και τον βάλτο) και της πρώην Γιουγκοσλαβίας που είναι πια Βόρεια Μακεδονία (με την κεχριμπαρένια άμμο). Η αλβανική όχθη πλήττεται από πρωτοφανή παγετό, και οι ερευνήτριες της όχθης – τοξότριες και ιέρειες δρακολόγοι- προσπαθούν να λύσουν το αίνιγμα της στοιχειωμένης λίμνης και του Μπόλα. Αλλά μια από αυτές, η καλύτερη, η Βαλμίρα ή Γερακίνα ερωτεύεται έναν Νότιο, τον εχθρό που όφειλε να σκοτώσει όταν πάτησε την δική τους όχθη. Κι εδώ η Ιωάννα Μπουραζοπούλου μέσα από τα απόκρυφα ημερολόγια εγκιβωτίζει μια αριστουργηματική ερωτική ιστορία.

«Ήρθε το όραμα μέσα από τα μάτια του. Εκείνος έγινε η αποστολή».

«Επέστρεφε στον όρμο για να αναβιώσει τη σκηνή της μύησης, να την κατανοήσει, να την ερμηνεύσει. Η προσγείωση στο βράχο, οι δυο τροχιές που τέμνονταν. Το λάβωμα και ο αφοπλισμός της. Η ανθρώπινη πτώση της και η γερακίσια ανύψωσή της. Το ξύπνημα στη ζεστή μήτρα της σπηλιάς. Η αναγέννησή της.

»Ζούσε την επόμενη εκδοχή της ύπαρξής της, όπως οι κάμπιες που γίνονται πεταλούδες, γιατί δεν έμοιαζε με ανθρώπινη ενηλικίωση τούτη η μεταμόρφωση, ήταν συγκλονιστική, ήταν ολοσχερής. Είχε απεκδυθεί τελείως την παλιά της υπόσταση, όπως ακριβώς οι κάμπιες, μαζί με την απλοϊκότητα των συλλογισμών της, τις βεβαιότητές της, τη δρακολογική της ταυτότητα. Το όραμα ανέτρεψε ακόμα κι αυτήν».

Μετά από έναν μεταμορφωτικό έρωτα που ωστόσο της ανοίγει τα μάτια, και την επίσκεψη της Τραπεζικής αρχής του φοβερού και τρομερού ‘Εκτορα Μόζερ, το κουβάρι αρχίζει να ξετυλίγεται. Οι δρακολόγοι συνασπίζονται, οι όχθες ανοίγουν έστω εν κρυπτώ, οι συγγενείς μετά από χρόνων περιπέτειες ξανασμίγουν και το μυστήριο του Δράκου πια διαλύεται. Ο γιος του Δράκου, ο Εμμανουήλ είναι γέννημα ανθρώπου, ο Αλχημιστής κι ο Μαθητής, το απαγορευμένο θεατρικό της εγγονής των Δράκων, το φαινόμενο του πάγου, της βροχής, της άμμου ένα κατασκεύασμα, ο κύκλος κλείνει κι ο αναγνώστης ξαφνικά φλέγεται να ξαναπιάσει το μυστήριο απ’ την αρχή και να ξαναδιαβάσει ξέροντας πια ό,τι διάβασε. Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου έχει βρει το κλειδί και έχει επιτέλους υπογράψει μια τριλογία αριστουργηματική: για τον κόμπο, δηλαδή τον γόρδιο δεσμό των Βαλκανίων. Με μυστήριο, απίστευτη πλοκή, εξαιρετικά στοιχεία για την ανθρώπινη τραγωδία και περιπέτεια. Η ζωή γίνεται όπως την βλέπουμε: «Νόμιμο είναι ό,τι γουστάρει η Τράπεζα και ό,τι σκαρφιστούν οι τελώνες».

Τα θύματα του Δράκου είναι θύματα ανθρώπων, στο μεταξύ πίσω απ’ αυτά μια τεράστια αγορά ανθρώπινων οργάνων ανθίζει και πλουτίζει.

«Ο παρατηρητής δεν μελετά απλώς το φαινόμενο, το προκαλεί. Τα πράγματα γίνονται ορατά μόνο όταν τα κοιτάζουμε».

Κι όλοι μας υπνοβάτες, μόνο η Απόσταση φωτίζει.

Η Ιωάννα Μπουραζοπούλου, η συγγραφέας που έκανε τον έλληνα αναγνώστη ξαφνικά να αγαπήσει το Φανταστικό και τη Guardian να κατατάξει τη «Γυναίκα του Λωτ» στα καλύτερα βιβλία επιστημονικής Φαντασίας της χρονιάς, αποκαλύπτει
«Η τριλογία δεν εκβιάζει ερμηνείες ούτε καθοδηγεί, αποδέχεται ως ορθή την υποκειμενική άποψη κάθε αναγνώστη».

«Οι συνοριακές γραμμές είναι στην πραγματικότητα φλέβες που ενώνουν τους πολιτισμούς και τις τύχες μας», σε συνέντευξή της στη Μικέλα Χαρτουλάρη υποστηρίζει.

Και σε συνέντευξή μας: «Αυτός ακριβώς ήταν ο σκοπός της τριλογίας, να παρουσιάσει την αποσπασματική θέαση μιας κοινής πραγματικότητας και ενιαίας μοίρας. Η τριχοτομημένη λίμνη Πρέσπα αποτέλεσε τον ιδανικό καμβά, μολονότι οι κάτοικοί της είναι πολύ πιο ανοιχτόμυαλοι και κοσμοπολίτες από τους ήρωες του βιβλίου. Οι δρακολόγοι της κάθε όχθης αντίθετα, βλέπουν μόνο όσα διαδραματίζονται στο έδαφός τους και θεωρούν ότι κατέχουν τη μοναδική αλήθεια. Εχθρεύονται τους γείτονες, τους θεωρούν πηγή δεινών, όταν τα μεγαλύτερα δεινά θα τα προκαλέσει η δυσπιστία και η αποξένωση. Ο δράκος παραμένει κραταιός όσο η λίμνη είναι διαιρεμένη και αποδομείται μόνο όταν ξεπεράσουν τους φόβους τους και ενωθούν.»

Το αποτέλεσμα ένα βιβλίο, μια τριλογία, που σπάει τα σύνορα, νικά τα είδη και την ύλη, και ενώνει.

Ιωάννα Μπουραζοπούλου

Στο μεταξύ η Ιωάννα Μπουραζοπούλου -που γεννήθηκε στην Αθήνα το 1968, σπούδασε Διοίκηση Ξενοδοχείων στην Ανωτέρα Σχολή Τουριστικών Επαγγελμάτων Ρόδου και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο University of Buckingham της Αγγλίας, στον τομέα του Διεθνούς Ξενοδοχειακού Management, εργάστηκε σε τουριστικές μονάδες ως το 2000, το 2002 αποφοίτησε από την Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης, όπου εξειδικεύτηκε στη Διοίκηση Μονάδων Υγείας, και σήμερα εργάζεται στα Προγράμματα Υπηρεσιών Υγείας του Β΄ Περιφερειακού Συστήματος Υγείας Αττικής, η οποία έχει γράψει μυθιστορήματα τα οποία εντάσσονται στην κατηγορία της λογοτεχνίας του φανταστικού και της πολιτικής δυστοπίας, περιγράφοντας μελλοντικά συστήματα εξουσίας, φανταστικές κοινωνίες σε κρίση ή σε μετάβαση, και κοσμοθεωρίες σε σύγκρουση, και το μυθιστόρημά της “Τι είδε η γυναίκα του Λωτ;”  που κυκλοφορεί ήδη μεταφρασμένο στα γαλλικά και τα αγγλικά, τo 2013 η αγγλική εφημερίδα “The Guardian” το κατέταξε στα καλύτερα βιβλία επιστημονικής φαντασίας της χρονιάς, – αποδεικνύεται ότι είναι, εντέλει, η βασίλισσα της Παραβολής και του Παραμυθιού. Υπενθυμίζοντας την περίφημη Ούρσουλα Λε Γκέν, παραπέμποντας στο Σολάρις του Στάνισλαβ Λεμ, προσεγγίζει παραβολικά, κατανοώντας εν τέλει, τις μεγάλες αλήθειες: «τα πνεύματά μας θα συνομιλούν αιώνια, αλλάζοντας συνέχεια ρόλους, σκορπώντας φως στη σκοτεινιά του απείρου». Επαληθεύοντας την υπαρξιακή αλήθεια κάθε φορά με την συνομιλία του Μαθητή με τον Αλχημιστή της.

Ναι, θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ιωάννα Μπουραζοπούλου με την «Τριλογία του Δράκου» είναι σε θέση να βοηθήσει τον καθένα μας να έρθει αντιμέτωπος ή να αναπτύξει την «Ασκητική» του.